TAR441 - Osmanlı Kent Tarihi

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ

İNSAN VE TOPLUM BİLİMLERİ FAKÜLTESİ

TARİH

(2025 - 2026) Ders Bilgi Formu

Ders Adı	Kodu	Yarıyıl	T+U Saat	AKTS	Z / S
Osmanlı Kent Tarihi	TAR441	7	3 + 0	5,0	Seçmeli

Birim Bölüm	Tarih - Lisans (Yüz yüze)
Amaç	Bu dersin temel amacı, öğrencilere Osmanlı kentlerinin tarihsel gelişimini, sosyal yapısını ve idari organizasyonunu kapsamlı bir şekilde tanıtmaktır. Osmanlı kentlerinin fiziki dokusunu, kamu yapılarını ve bu yapıların toplumsal hayattaki işlevlerini mimari ve kentsel planlama perspektifinden incelemeyi hedefler. Şehirlerdeki dini, ticari ve idari merkezlerin bir arada nasıl işlediği ve kent sakinlerinin günlük yaşam pratikleri analiz edilecektir. Farklı coğrafi bölgelerdeki ve farklı dönemlerdeki Osmanlı kentlerinin karşılaştırmalı bir analizini yaparak benzerlik ve farklılıkları ortaya koyar. Nihayetinde, öğrencilerin Osmanlı kent kültürünü ve bu kültürün modern Türkiye kentlerine olan tarihsel mirasını eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirme becerisi kazanmaları amaçlanmaktadır.
Ders İçeriği	Bu ders, Osmanlı İmparatorluğu'ndaki kentleşme süreçlerini, kentlerin sosyo-ekonomik yapılarını ve fiziki dokularını on dördüncü yüzyıldan yirminci yüzyıla kadar uzanan geniş bir tarihsel perspektifte ele almayı amaçlamaktadır. İlk olarak, bir Osmanlı kentinin temel unsurları olan cami, bedesten, hamam, imaret ve medrese gibi kurucu yapılar ve bunların kent morfolojisindeki yeri incelenecektir. Kentlerin idari yapılanması, kadılık kurumu ve şehirde asayişi sağlayan güvenlik örgütlenmeleri detaylı bir şekilde analiz edilecektir. Osmanlı kentlerinin sosyal dokusunu anlamak için mahalle biriminin işleyişi, mahallelinin ortak sorumlulukları ve mahalledeki sosyal dayanışma ağları üzerinde durulacaktır. Lonca teşkilatları ve kent ekonomisinin can damarı olan çarşıların kent hayatındaki merkezi rolü değerlendirilecektir. Fetih sonrası bir kentin nasıl bir "Osmanlı kenti"ne dönüştüğü, bu süreçteki iskân politikaları ve mimari dönüşümler ele alınacaktır. İmparatorluğun klasik döneminde başkent İstanbul'un kentsel gelişimi, bu gelişimde rol oynayan kurumlar ve mimari faaliyetler mercek altına alınacaktır. Külliye yapılarının bir kent makinesi gibi işleyerek kente hizmet sunma biçimleri ve kentsel mekânı şekillendirmedeki etkisi tartışılacaktır. Suyolları, çeşmeler ve sebiller gibi altyapı sistemlerinin kent yaşamındaki hayati önemi vurgulanacaktır. Taşradaki kentlerin incelenmesi için Bursa, Edirne, Konya, Şam, Halep, Selanik, Bağdat ve Kahire gibi önemli merkezlerin kendine özgü karakteristikleri karşılaştırmalı olarak irdelenecektir. On yedinci yüzyıldan itibaren Osmanlı kentlerinde görülen dönüşümler, celali isyanları ve nüfus hareketliliklerinin kentlere etkisi bağlamında değerlendirilecektir. On sekizinci yüzyıl kentlerinde artan sivil mimari örnekleri ve konak kültürünün yükselişi incelenecektir. Gayrimüslim cemaatlerin kent dokusu içindeki yeri, ibadethaneleri ve kendi cemaat yapılanmaları analiz edilecektir. Vakıf müessesesinin kent ekonomisini, mülkiyet ilişkilerini ve sosyal hizmetlerin sürekliliğini nasıl şekillendirdiği derinlemesine irdelenecektir. Osmanlı kentinde kamu alanları, sokak hayatı ve toplumsal ilişkilerin mekânsal tezahürleri tartışmaya açılacaktır. Pazarların ve hanların kentler arası ve uluslararası ticaret ağındaki rolü haritalar üzerinden gösterilecektir. On dokuzuncu yüzyılda modernleşme hareketlerinin kentlere yansımaları, belediyelerin kuruluşu ve kent hizmetlerindeki değişim ele alınacaktır. Yeni ulaşım sistemleri, telgraf ve demiryolu gibi teknolojik gelişmelerin kent formunu ve kentlilerin deneyimini nasıl dönüştürdüğü incelenecektir. Batılılaşma dönemiyle birlikte değişen mimari üsluplar, apartmanlaşma ve yeni konut tipleri değerlendirilecektir. Yangınların Osmanlı kentlerinde yarattığı yıkım ve kenti yeniden inşa süreçlerinde uygulanan imar düzenlemeleri irdelenecektir. Ticari burjuvazinin yükselişi ve bu sınıfın kent mimarisine, kültürüne olan etkisi tartışılacaktır. Osmanlı kentindeki değişim, süreklilik ve kırılma noktalarını görmek için seyahatnameler, şer'iye sicilleri ve arşiv belgeleri gibi birincil kaynaklar kullanılacaktır. Kent tarihi yazımındaki farklı metodolojiler ve tarihçilerin Osmanlı kentine bakışındaki evrim ele alınacaktır. Sonuç olarak, öğrencilerin bir Osmanlı kentini zihninde canlandırabilmesi, onun fiziki ve sosyal katmanlarını anlaması ve Osmanlı kent mirasının günümüz kentlerine etkilerini eleştirel bir bakışla yorumlayabilmesi hedeflenmektedir.

Hafta	Konu
1	Osmanlı Kent Çalışmalarına Giriş Ve Temel Kavramlar
2	Osmanlı İmparatorluk Kimliği Ve Erken Dönem Kent Modelleri
3	Klasik Dönemde Başkentler Bursa Ve Edirne
4	İstanbul'un Fethi Ve Bir Dünya Başkentinin İnşası
5	Osmanlı Kentinin Sosyal Dokusu Mahalleler
6	Gayrimüslimlerin Kent Yaşamındaki Yeri
7	Vakıf Müessesesi Ve Kent Morfolojisine Etkileri
8	Ara Sınav
9	Taşra Kentleri Anadolu Ve Balkanlar Örnekleri
10	Liman Kentleri Ticaret Ve Kültürün Buluşma Noktaları
11	Osmanlı Kentinde Ekonomi Ve Esnaf Örgütlenmesi
12	On Sekizinci Yüzyılda Değişim Ve Yerel Aktörler
13	Modernleşme Dönemi Osmanlı Kentleri
14	On Dokuzuncu Yüzyıl Reformları Ve Kent Mekanı
15	Son Dönem Osmanlı Kentleri Ve Mirasın İzleri
16	Yarıyıl Sonu Sınavı

Program Çıktıları
1	Tarihsel olayları bilimsel yöntemlerle inceleme, yorumlama ve analiz etme becerisi kazanır.
2	Birincil ve ikincil kaynakları eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirir.
3	Ulusal tarih bilgisini evrensel tarih perspektifiyle ilişkilendirir.
4	Kültürel mirasın korunması ve toplumla paylaşılması konusunda duyarlılık gösterir.
5	Tarih disiplininde akademik araştırma yapma, rapor hazırlama ve bilimsel yazı yazma becerisi kazanır.
6	Farklı dönem ve medeniyetleri karşılaştırarak tarihsel süreçleri çok boyutlu değerlendirir.
7	Yabancı dil ve dijital araçları kullanarak tarih alanında bilgiye erişir ve paylaşır.
8	Tarihsel bilgi ve birikimini eğitim, kültür, arşiv ve medya gibi alanlarda uygulayabilir.
9	Eleştirel düşünme, problem çözme ve bağımsız karar verme becerisi geliştirir.
10	Etik değerlere bağlı, toplumsal sorumluluk bilinci yüksek, mesleki ve akademik dürüstlüğe sahip bireyler yetiştirir.

Ders Öğrenme Çıktısı - Program Çıktıları (1 -5 Puan Aralığı)

Ders Öğrenme Çıktısı	PÇ 1	PÇ 2	PÇ 3	PÇ 4	PÇ 5	PÇ 6	PÇ 7	PÇ 8	PÇ 9	PÇ 10
Osmanlı Kentinin Temel Sosyal Ve Fiziki Yapılarını Tanımlayabileceksiniz	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Osmanlı Kent Yönetimindeki Temel Aktör Ve Kurumları Açıklayabileceksiniz	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Mahalle Ve Vakıf Kurumlarının Kent Dokusundaki Rolünü Analiz Edebileceksiniz	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Farklı Coğrafi Bölgelerdeki Osmanlı Kentlerini Karşılaştırabileceksiniz	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
On Dokuzuncu Yüzyıl Modernleşmesinin Kent Mekanına Etkilerini Değerlendirebileceksiniz	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Ortalama Değer	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-

https://ebs.bilecik.edu.tr/pdf/dersbilgigetir/349440