Amaç
Bu dersin amacı, Osmanlı Devleti’nin son döneminden Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar uzanan süreçte yaşanan siyasi, toplumsal ve kültürel yenileşme hareketlerini analiz etmektir. Öğrencilerin, modernleşme sürecinde gerçekleştirilen reformları tarihsel bağlamda değerlendirmeleri ve bunların etkilerini kavramaları hedeflenir. Ayrıca, farklı dönemlerde ortaya çıkan yenilikçi fikirlerin, kurumların ve aktörlerin Türk modernleşme tarihindeki yerini sorgulayıcı bir bakış açısıyla incelemeleri amaçlanır.
Ders İçeriği
Bu ders, Osmanlı Devleti'nin son döneminden başlayarak Cumhuriyet'in ilk yıllarına kadar uzanan yenileşme sürecini inceler. Yenileşme tarihi; sadece siyasi değişimleri değil, aynı zamanda toplumsal, kültürel, hukuki ve düşünsel dönüşümleri de kapsar. yüzyılda başlayan ilk ıslahat hareketlerinin arka planı ve etkileri ele alınır. III. Selim dönemiyle birlikte Nizam-ı Cedid reformları detaylı biçimde incelenir. II. Mahmud dönemi reformları, yeni kurumların kuruluşu ve geleneksel yapıyla çatışmaları değerlendirilir. 1826’da Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılması ve modern ordu kurma çabaları anlatılır. Tanzimat Fermanı (1839) ile Osmanlı’da merkeziyetçilik, hukuk reformları ve birey hakları ele alınır. Tanzimat dönemi bürokrasisinin yapısı ve reformların uygulanma süreci tartışılır. 1856 Islahat Fermanı ile gayrimüslim tebaanın statüsündeki değişiklikler değerlendirilir. Tanzimat’ın eğitim ve basın üzerindeki etkileri örneklerle analiz edilir. Vilayet Nizamnameleri çerçevesinde taşra yönetimindeki değişim işlenir. Tanzimat döneminde ortaya çıkan yeni aydın tipi ve toplumsal refleksler irdelenir. yüzyılda hukuk, maliye, askerlik ve eğitim alanlarında yapılan düzenlemeler incelenir. Meclis-i Maarif, Encümen-i Daniş gibi kurumların etkisi değerlendirilir. 1860 sonrası Jön Türk hareketinin entelektüel ve siyasi kökenleri anlatılır. 1876 Kanun-ı Esasi’nin ilanı ve I. Meşrutiyet süreci işlenir. II. Abdülhamid dönemi otoriterleşme ve modernleşme ilişkisi açısından analiz edilir. II. Abdülhamid’in eğitim politikaları, okul sayılarındaki artış ve müfredat değişimleri ele alınır. Demiryolları, posta, telgraf gibi altyapı yatırımları modernleşme sürecinin parçaları olarak değerlendirilir. 1908’de II. Meşrutiyet’in ilanı ve anayasal yönetimin yeniden başlaması tartışılır. İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin siyasi kadroları ve modernleşme vizyonu tanıtılır. 31 Mart Vakası ve rejim krizleri dersin analiz konularındandır. Balkan Savaşları ve savaşların yenileşme sürecine etkisi değerlendirilir. I. Dünya Savaşı ve savaş ekonomisi çerçevesinde Osmanlı toplumundaki dönüşümler ele alınır. Tehcir ve göçler gibi toplumsal hareketler de yenileşme bağlamında değerlendirilir. Eğitim, kadın hakları ve sosyal yapıdaki değişimler tematik olarak işlenir. 1919–1922 yılları arasında Milli Mücadele sürecinde yenileşme ve devlet vizyonu tartışılır. Ankara’nın başkent ilanı ve yeni devletin kurumsal temelleri ders kapsamında analiz edilir. Cumhuriyetin ilanı ve yeni rejimin hukuki, siyasal temelleri açıklanır. 1924 Anayasası ve laikleşme sürecine giriş anlatılır. Halifeliğin kaldırılmasıyla siyasal modernleşme derinleşir. Tevhid-i Tedrisat Kanunu ve eğitimdeki dönüşüm süreci ele alınır. Şapka Kanunu, harf inkılabı gibi kültürel değişim adımları analiz edilir. Kadın haklarının gelişimi ve medeni hukuk reformları değerlendirilir. 1930’larda devletçilik ve kalkınma politikaları incelenir. Halkevleri, Türk Ocakları gibi kültürel yapıların modernleşmeye katkıları anlatılır. Atatürk’ün inkılapları bütüncül bir reform süreci olarak yorumlanır. Ders boyunca farklı dönemlerden metinler, gazeteler, anılar ve görsel kaynaklar analiz edilir. Öğrencilerin tarihsel düşünce, değişim sürekliliği ve modernleşme karşısında geleneksel yapının direnci hakkında yorum yapmaları sağlanır. Genel olarak ders, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türk toplumunun modernleşme serüvenini çok boyutlu bir yaklaşımla ele almayı amaçlar.
