TAR392 - Yakınçağ'da Türkistan Tarihi

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ

İNSAN VE TOPLUM BİLİMLERİ FAKÜLTESİ

TARİH

(2025 - 2026) Ders Bilgi Formu

Ders Adı	Kodu	Yarıyıl	T+U Saat	AKTS	Z / S
Yakınçağ'da Türkistan Tarihi	TAR392	6	3 + 0	5,0	Seçmeli

Birim Bölüm	Tarih - Lisans (Yüz yüze)
Amaç	Bu ders, 18. yüzyıldan 20. yüzyıl başlarına kadar Türkistan coğrafyasındaki siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel gelişmeleri incelemeyi amaçlamaktadır. Öğrencilerin Rus ve Çin yayılmacılığının Türkistan üzerindeki etkilerini, bölgedeki hanlıkların dönüşümünü ve toplumsal yapıyı analiz etmeleri hedeflenmektedir. Ders kapsamında ayrıca Türkistan aydınlarının modernleşme girişimleri ve millî kimlik arayışları değerlendirilecektir. Öğrencilerin farklı tarihî kaynak ve yaklaşımları eleştirel bir bakışla yorumlamaları teşvik edilmektedir. Genel olarak ders, Türkistan’ın Yakınçağ tarihini küresel ve bölgesel bağlamda kavrayabilme becerisi kazandırmayı amaçlamaktadır.
Ders İçeriği	Ders, Yakınçağ kavramının tanımı ve Türkistan tarihi açısından kapsamı ile başlar. 18. yüzyılda Türkistan coğrafyasının siyasi, sosyal ve ekonomik durumu ele alınır. Buhara, Hive ve Hokand hanlıklarının siyasal yapıları incelenir. Hanlıkların iç dinamikleri ve birbirleriyle olan rekabetleri tartışılır. Hanlıkların komşu devletlerle ilişkileri değerlendirilir. Türkistan’da tarım, hayvancılık ve ticaretin toplumsal yaşama etkileri üzerinde durulur. İpek Yolu’nun Yakınçağ’daki işlevi ve öneminin azalması analiz edilir. Rus Çarlığı’nın Orta Asya’ya yönelik ilk ilgileri ve seferleri ele alınır. Rusya’nın Kazak bozkırları üzerinden Türkistan’a nüfuz etme süreci işlenir. Çin’in özellikle Doğu Türkistan üzerindeki hakimiyet politikaları incelenir. Qing Hanedanı’nın Türkistan’daki askeri ve idari uygulamaları tartışılır. Türkistan’daki hanlıkların dış baskılara karşı verdiği tepkiler üzerinde durulur. 19. yüzyılda Buhara Emirliği’nin Rusya ile ilişkileri ele alınır. Hive Hanlığı’nın Ruslarla olan mücadeleleri ve sonuçları incelenir. Hokand Hanlığı’nın iç karışıklıkları ve Rus yayılmacılığına direnme çabaları işlenir. Hanlıklar arasındaki iç mücadelelerin bölgeyi zayıflatıcı etkileri tartışılır. Rusya’nın Türkistan’a yönelik askeri seferleri kronolojik olarak ele alınır. Türkistan’ın Rus İmparatorluğu’na dahil edilme süreci incelenir. Türkistan Genel Valiliği’nin kuruluşu ve idari yapısı açıklanır. Rus idaresi altında bölgenin ekonomik dönüşümleri tartışılır. Tarımsal üretimin Rus pazarına entegrasyonu incelenir. Pamuk tarımının artışı ve bunun toplumsal sonuçları üzerinde durulur. Rusya’nın Türkistan’daki askeri üsleri ve stratejik şehirleşme politikaları tartışılır. Demiryolu projelerinin Türkistan’ı Rusya’ya bağlamadaki rolü açıklanır. Doğu Türkistan’da Çin egemenliğinin bölgesel toplumsal yapıya etkileri değerlendirilir. Kaşgar ve çevresinde ortaya çıkan isyan hareketleri işlenir. Yakup Beg yönetimi ve Doğu Türkistan’daki bağımsızlık girişimleri incelenir. 19. yüzyılda Türkistan’da dini hayatın ve ulemanın rolü tartışılır. Medreselerin eğitim faaliyetleri ve modernleşme karşısındaki konumları ele alınır. Nakşibendî tarikatının toplumsal etkileri üzerinde durulur. Ceditçilik hareketinin doğuşu ve amaçları işlenir. Ceditçi aydınların eğitim ve basın yoluyla modernleşme çabaları tartışılır. Türkistan’da matbaanın gelişimi ve gazetelerin yaygınlaşması ele alınır. Abdürreşid İbrahim, İsmail Gaspıralı gibi aydınların bölgedeki etkileri açıklanır. Türkistanlı öğrencilerin Osmanlı ve Avrupa ile bağlantıları işlenir. Türkistan toplumunda modernleşme ile geleneksel yapılar arasındaki gerilim tartışılır. Rus idaresinde Müslümanların hukuki ve dini durumları değerlendirilir. Vakıf kurumlarının zayıflaması ve toplumsal sonuçları ele alınır. Türkistan’da milliyetçilik fikrinin doğuşu ve yayılışı işlenir. Rusya’daki 1905 Devrimi’nin Türkistan üzerindeki etkileri incelenir. Bölgedeki aydınların siyasi örgütlenme girişimleri tartışılır. 1916 Türkistan Ayaklanması’nın nedenleri ve sonuçları ele alınır. Çarlık ordusunun isyanı bastırma yöntemleri değerlendirilir. İsyanın bölge halkı üzerindeki demografik ve sosyal etkileri işlenir. Birinci Dünya Savaşı sürecinde Türkistan’ın stratejik önemi tartışılır. Şubat ve Ekim Devrimleri sonrası Türkistan’da ortaya çıkan otorite boşluğu işlenir. Hokand Muhtar Hükümeti ve bağımsızlık girişimleri incelenir. Bolşeviklerin Türkistan’a yönelik politikaları tartışılır. Ders, Yakınçağ sonlarında Türkistan’ın Rus ve Çin hakimiyeti altındaki durumu ile tamamlanır. Genel değerlendirmede Türkistan’ın Yakınçağ’daki siyasi, sosyal ve kültürel dönüşüm süreci öğrencilerin eleştirel bakışıyla analiz edilir.

Hafta	Konu
1	Türk Dünyası Kavramı ve Coğrafyası
2	Orta Asya Türkleri
3	Karadeniz Civarındaki Türk Unsurlar
4	İran Türkleri
5	Ortadoğu’daki Türk Unsurlar
6	Doğu Avrupa’daki Türk Unsurlar
7	Çarlık Rusyası’nın Yıkılışının Türk Dünyası Üzerindeki Etkileri
8	Ara Sınav
9	Sovyetler’in Türk Dünyası’na Uyguladığı Politikalar
10	I.Dünya Savaşı’nın Türk Dünyası’na Etkileri
11	Sovyet Rusya’nın Yıkılışının Türk Dünyası’na Etkileri
12	Orta Asya’daki Türkî Cumhuriyetler
13	Azerbaycan ve Kazakistan
14	Özbekistan ve Türkmenistan
15	Kırgızistan ve Diğerleri
16	Yarıyıl Sonu Sınavı

Program Çıktıları
1	Tarihsel olayları bilimsel yöntemlerle inceleme, yorumlama ve analiz etme becerisi kazanır.
2	Birincil ve ikincil kaynakları eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirir.
3	Ulusal tarih bilgisini evrensel tarih perspektifiyle ilişkilendirir.
4	Kültürel mirasın korunması ve toplumla paylaşılması konusunda duyarlılık gösterir.
5	Tarih disiplininde akademik araştırma yapma, rapor hazırlama ve bilimsel yazı yazma becerisi kazanır.
6	Farklı dönem ve medeniyetleri karşılaştırarak tarihsel süreçleri çok boyutlu değerlendirir.
7	Yabancı dil ve dijital araçları kullanarak tarih alanında bilgiye erişir ve paylaşır.
8	Tarihsel bilgi ve birikimini eğitim, kültür, arşiv ve medya gibi alanlarda uygulayabilir.
9	Eleştirel düşünme, problem çözme ve bağımsız karar verme becerisi geliştirir.
10	Etik değerlere bağlı, toplumsal sorumluluk bilinci yüksek, mesleki ve akademik dürüstlüğe sahip bireyler yetiştirir.

Ders Öğrenme Çıktısı - Program Çıktıları (1 -5 Puan Aralığı)

Ders Öğrenme Çıktısı	PÇ 1	PÇ 2	PÇ 3	PÇ 4	PÇ 5	PÇ 6	PÇ 7	PÇ 8	PÇ 9	PÇ 10
Öğrenciler, 18. ve 19. yüzyılda Türkistan’daki hanlıkların siyasi yapısını analiz edebilir.	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Öğrenciler, Rus ve Çin yayılmacılığının Türkistan üzerindeki etkilerini değerlendirebilir.	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Öğrenciler, Türkistan’daki modernleşme ve Cedidcilik hareketlerini açıklayabilir.	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Öğrenciler, Yakınçağ’da Türkistan toplumunun ekonomik ve sosyal dönüşümlerini yorumlayabilir.	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Öğrenciler, döneme ait kronik ve tarihî kaynakları eleştirel bir şekilde kullanabilir.	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Ortalama Değer	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-

https://ebs.bilecik.edu.tr/pdf/dersbilgigetir/381978