TAR262 - Osmanlı Denizcilik Tarihi

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ

İNSAN VE TOPLUM BİLİMLERİ FAKÜLTESİ

TARİH

(2025 - 2026) Ders Bilgi Formu

Ders Adı	Kodu	Yarıyıl	T+U Saat	AKTS	Z / S
Osmanlı Denizcilik Tarihi	TAR262	4	3 + 0	5,0	Seçmeli

Birim Bölüm	Tarih - Lisans (Yüz yüze)
Amaç	Bu ders, Osmanlı Devleti'nin denizcilik faaliyetlerini siyasi, askeri ve ekonomik yönleriyle incelemeyi amaçlar. Erken dönemden itibaren donanmanın kuruluşu, tersaneler, kaptan-ı deryalık kurumu ve deniz seferleri ayrıntılı şekilde ele alınır. Barbaros Hayreddin Paşa, Turgut Reis gibi ünlü denizciler ve Akdeniz'deki Osmanlı hâkimiyeti değerlendirilir. Ayrıca Osmanlı donanmasının modernleşme çabaları, teknolojik dönüşümleri ve 19. yüzyıldaki reform girişimleri incelenir. Ders süresince denizcilik tarihine dair kronikler, seyahatnameler ve arşiv belgeleri üzerinden uygulamalı okuma çalışmaları yapılır.
Ders İçeriği	Bu ders, Osmanlı Devleti'nin denizcilik faaliyetlerini siyasi, askeri, ekonomik ve kültürel boyutlarıyla ele alır. Osmanlılar denizcilikle ilk olarak Marmara ve Ege kıyılarında, küçük filolar kurarak ilgilenmişlerdir. Gelibolu’nun fethedilmesiyle birlikte Osmanlıların ilk tersanelerinden biri burada kurulmuştur. Erken dönem Osmanlı donanması, Bizans ve Venedik gibi denizci devletlerle mücadeleye girişmiştir. I. Bayezid döneminde Osmanlı donanması ilk kez Karadeniz ve Ege'de düzenli seferler yapmıştır. Ankara Savaşı sonrası donanma büyük zarar görmüş ve fetret döneminde zayıflamıştır. II. Mehmed, İstanbul’un fethinde donanmayı etkin şekilde kullanarak Haliç’e gemi indirmiştir. Bu başarı, deniz gücünün kara fetihlerini desteklemede nasıl stratejik kullanılabileceğini göstermiştir. Fethin ardından İstanbul ve Gelibolu tersaneleri büyütülmüş, donanma yeniden yapılandırılmıştır. 15. yüzyılın sonlarında Osmanlı donanması Ege Adaları’na ve Akdeniz’e yönelmeye başlamıştır. Cem Sultan olayı, Osmanlıların denizcilikteki diplomatik ilişkilerini de etkileyen bir kriz olmuştur. II. Bayezid döneminde donanma güçlenmiş, korsanlar denetim altına alınmaya çalışılmıştır. Yavuz Sultan Selim’in Mısır Seferi, Osmanlıların Kızıldeniz ve Hint Okyanusu’na açılmasına zemin hazırlamıştır. 16. yüzyıl, Osmanlı denizcilik tarihinin altın çağıdır. Barbaros Hayreddin Paşa, Osmanlı denizciliğinin en önemli isimlerinden biri olmuştur. 1533’te kaptan-ı derya olarak atanmış ve Osmanlı donanmasını Akdeniz’de üstün kılmıştır. 1538 Preveze Deniz Savaşı, Osmanlı donanmasının Venedik ve Haçlı donanmalarına karşı büyük zaferidir. Preveze, Osmanlıların Akdeniz’de uzun süre deniz üstünlüğünü elinde tutmasını sağlamıştır. Tersane-i Amire, İstanbul’da kurularak donanmanın üretim ve bakım merkezi olmuştur. Tersane bürokrasisi ve gemi inşa teknolojisi bu dönemde gelişmiştir. Kaptanpaşa Eyaleti, donanmanın lojistik ve yönetimsel ihtiyaçlarını karşılamak için kurulmuştur. Osmanlı donanması sadece savaş gemilerinden değil, kadırga, kalyon ve ticaret gemilerinden de oluşmaktaydı. Osmanlılar, Kuzey Afrika’daki egemenliklerini de donanma gücüyle sağlamışlardır. Cerbe, Trablusgarp ve Tunus gibi merkezler Osmanlı deniz gücünün uzantılarıydı. Hint Okyanusu seferleri, Osmanlıların Portekiz ile rekabet ettiği denizaşırı faaliyetlerdir. Seydi Ali Reis’in seferi ve eseri "Miratü’l-Memalik" bu dönemi yansıtan önemli bir denizci anlatısıdır. yüzyılda Osmanlı donanması yeni teknolojilere adapte olmakta zorlanmıştır. Gelişen Avrupa donanmaları karşısında Osmanlı donanması zaman zaman geride kalmıştır. Venedik ile yapılan Girit Seferi, donanmanın lojistik gücünü ve sınırlarını göstermiştir. Bu savaş 24 yıl sürmüş ve Osmanlı tarihinde deniz seferlerinin zorluğunu ortaya koymuştur. 18. yüzyılda Osmanlı donanması modernleşme ihtiyacıyla karşı karşıya kalmıştır. Kalyon tipi gemilerin inşası başlamış, yeni denizcilik teknikleri uygulanmaya çalışılmıştır. Cezayirli Gazi Hasan Paşa bu yüzyılda öne çıkan kaptan-ı deryalardandır. 1770 Çeşme Baskını, Osmanlı donanması için ağır bir yenilgi olmuştur. Bu olay sonrası deniz reformları hız kazanmış, yabancı uzmanlardan yardım alınmıştır. III. Selim dönemi, Nizam-ı Cedid politikalarıyla denizciliğin yeniden düzenlenmesini hedeflemiştir. II. Mahmud döneminde kurumsal reformlarla Tersane-i Amire yeniden yapılandırılmıştır. Deniz Harp Okulu (Mühendishâne-i Bahrî-i Hümâyûn) bu süreçte kurulmuştur. 19. yüzyılda buharlı gemilerin kullanımı Osmanlı donanmasını dönüştürmüştür. Tanzimat ve Islahat dönemleri, denizcilikte modernleşmenin ivme kazandığı dönemlerdir. Donanma Cemiyeti, halkın da desteğiyle Osmanlı donanmasının güçlendirilmesine katkı sağlamıştır. Abdülhamid döneminde donanma Haliç’e çekilmiş, uzun süre etkin kullanılmamıştır. II. Meşrutiyet’le birlikte donanma tekrar canlandırılmaya çalışılmıştır. Osmanlı donanması, I. Dünya Savaşı'na Alman iş birliğiyle hazırlanmıştır. Savaş sırasında Osmanlı donanması Karadeniz ve Çanakkale’de aktif rol oynamıştır. Nusret Mayın Gemisi, Çanakkale Savaşı’nda stratejik başarıya imza atmıştır. Ders kapsamında Osmanlı deniz savaşları, stratejileri ve önemli kaptanların biyografileri işlenecektir. Ayrıca donanmanın örgütlenmesi, tersaneler, gemi tipleri ve eğitim kurumları ele alınacaktır. Osmanlı denizciliği sadece askeri değil, ticari ve diplomatik bir araç olarak da değerlendirilecektir. Bu dersle öğrenciler, Osmanlı denizcilik tarihini çok yönlü bir perspektifle analiz etme becerisi kazanacaktır.

Hafta	Konu
1	Denizlere Açılma Süreci: İlk Deniz Üssü Gelibolu
2	İstanbul'un Fethi Sonrasında Osmanlıların Ege'de Faaliyetleri
3	Ege Denizi'nde Osmanlı-Venedik, Osmanlı-Ceneviz İlişkileri
4	Doğu Akdeniz'de Osmanlılar: Rodos ve İtalya Seferleri
5	II. Mehmed Döneminde Osmanlı Donanması: Osmanlıların Bir Akdeniz Gücü Haline Gelmeleri
6	II. Bayezıd Döneminde Osmanlı Deniz Gücü
7	Yavuz Selim Dönemimde Osmanlı Deniz Gücü ve Tersane
8	Ara Sınav
9	İmparatorluk Donanmasının Ortaya Çıkışı: Barbaros Hayreddin Paşa
10	Kanuni ve Akdeniz Dünyası: Osmanlı-Venedik. Osmanlı-Fransa Dostluk İlişkileri
11	Akdeniz'de Osmanlı Yayılması: Preveze'den İnebahtı'ya
12	Sessizlik Dönemi: İmparatorluk Donanmalarının Üslerine Çekilmesi
13	Tersane-i Amire ve Osmanlı Denizciliğinin Yönetimi
14	Osmanlı Gemi Teknolojisinde Değişim Süreci, Osmanlı Donanmasında Kadırgadan Kalyona Geçiş
15	18. yüzyılda Çeşme Baskını sonrası Osmanlı donanmasının durumu ve reform girişimleri incelenir
16	Yarıyıl Sonu Sınavı

Program Çıktıları
1	Tarihsel olayları bilimsel yöntemlerle inceleme, yorumlama ve analiz etme becerisi kazanır.
2	Birincil ve ikincil kaynakları eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirir.
3	Ulusal tarih bilgisini evrensel tarih perspektifiyle ilişkilendirir.
4	Kültürel mirasın korunması ve toplumla paylaşılması konusunda duyarlılık gösterir.
5	Tarih disiplininde akademik araştırma yapma, rapor hazırlama ve bilimsel yazı yazma becerisi kazanır.
6	Farklı dönem ve medeniyetleri karşılaştırarak tarihsel süreçleri çok boyutlu değerlendirir.
7	Yabancı dil ve dijital araçları kullanarak tarih alanında bilgiye erişir ve paylaşır.
8	Tarihsel bilgi ve birikimini eğitim, kültür, arşiv ve medya gibi alanlarda uygulayabilir.
9	Eleştirel düşünme, problem çözme ve bağımsız karar verme becerisi geliştirir.
10	Etik değerlere bağlı, toplumsal sorumluluk bilinci yüksek, mesleki ve akademik dürüstlüğe sahip bireyler yetiştirir.

Ders Öğrenme Çıktısı - Program Çıktıları (1 -5 Puan Aralığı)

Ders Öğrenme Çıktısı	PÇ 1	PÇ 2	PÇ 3	PÇ 4	PÇ 5	PÇ 6	PÇ 7	PÇ 8	PÇ 9	PÇ 10
Öğrenci, Osmanlı donanmasının tarihsel gelişimini, kurumsal yapısını ve teknolojik dönüşümünü dönemsel olarak açıklayabilir.	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Osmanlı deniz seferlerini, Akdeniz ve Hint Okyanusu’ndaki stratejik faaliyetlerini analiz ederek küresel bağlamda değerlendirebilir.	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Osmanlı denizcilik tarihine dair birincil kaynakları (kronikler, seyahatnameler, sefernâmeler) yorumlayarak tarihî bilgi üretme becerisi kazanır.	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Tersaneler, kaptanpaşalık kurumu ve Bahriye teşkilatına ilişkin yapıları karşılaştırmalı olarak inceleyebilir.	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Osmanlı denizciliğinin, imparatorluğun siyasi, askeri ve ekonomik gücüne katkılarını sorgulayıcı ve eleştirel bir bakış açısıyla tartışabilir.	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Ortalama Değer	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-

https://ebs.bilecik.edu.tr/pdf/dersbilgigetir/398094