TAR103 - Geç Antikçağ Ön Asya Tarihi

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ

İNSAN VE TOPLUM BİLİMLERİ FAKÜLTESİ

TARİH

(2025 - 2026) Ders Bilgi Formu

Ders Adı	Kodu	Yarıyıl	T+U Saat	AKTS	Z / S
Geç Antikçağ Ön Asya Tarihi	TAR103	1	3 + 0	6,0	Zorunlu

Birim Bölüm	Tarih - Lisans (MÖ I. yüzyıldan başlayarak MS. VII yüzyıla kadar Ön Asya'da gerçekleşen siyasi olaylar anlatılır. Ön Asya coğrafyasının sınırları ve önemli bölgeleri üzerinde durulur. Türklerin Ön Asya'daki varlıklarının geçmişi anlatılır. İran-Roma ilişkileri, İran-Arap İlişkileri ve Türk-İran ilişkileri üzerinde durulur.)
Amaç	Geç Antik Çağ'ın hangi dönem aralığında yer aldığını bilme. Eski dünya ile yeni dünya arasında önemli bir geçiş dönemi olan ve günümüz dünyasını şekillendiren önemli tarihi olayları, kültür ve medeniyet etkileşimlerini bilme. Ön Asya coğrafyasının siyasi, sosyal ve kültürel önemli olaylarını bilme.
Ders İçeriği	Antik Çağ'ın Ön Asya'daki son zaman dilimini Helenistik dönem oluşturmaktadır. Helenistik dönemde MÖ. 312 yılında kurulan Selevkos imparatorluğu önemli bir yere sahiptir. Makedonya kralı III. Aleksandros'un MÖ 330 yılında Ön Asya'da Pers imparatorluğuna son vermesinin ardından Ön Asya'da kurulan bu imparatorluk varlığını MÖ. 63 yılına kadar devam ettirmiştir. Ön Asya'da Geç Antik Çağ Selevkosların yıkılışının ardından başlayan dönemdir. Bu dönemi MÖ. 53 yılında İran ve Roma arasında gerçekleşen Karhoi Savaşıyla başlatmak mümkündür. Geç Antik Çağ Ön Asya'sında bu iki güç birbiriyle mücadele etmiştir. Ön Asya Geç Antik Çağ'da bu iki uygarlık arasında paylaşılmıştır. Romalılar MÖ. 190 yılında Selevkoslarla yaptıkları Magnesia Savaşı'nın ardından Ön Asya'ya giriş yapmışlardır. Pontus, Armenia, Selevkos ve Ptolemeaios hanedanlıklarına son veren Romalılar Ön Asya'da Anadolu, Mısır, Suriye, Filistin ve Ürdün topraklarına yerleşmişlerdir. MÖ. 247 yılında İran coğrafyası üzerinde tarih sahnesine çıkan Partlar İran ve Mezopotamya üzerinde Selevkos varlığına son verdikten sonra Romalılarla sınır oldular. İki taraf arasındaki sınırı Fırat nehri oluşturmaktadır. Bu iki uygarlık MS. 226 yılına kadar mücadele ettiler. Bu tarihten itibaren Part uygarlığına son veren Sasani hanedanlığı Roma'yla mücadelesine devam etti. Roma'nın ikiye bölünerek Batı Roma'nın yıkılışının ardından ÖN Asya'da varlığını devam ettiren Doğu Roma Sasanilerle mücadelesine devam etmiştir. Her iki uygarlık MS. 628 yılına kadar mücadele ettikten sonra MS. 630 yılında bir anlaşmayla iki taraf arasındaki savaşlara son verdiler. Fakat bu dönemde Arap Yarımadası üzerinde ortaya çıkan İslam kısa bir süre içerisinde İran'ın ve Doğu Roma'nın elindeki toprakları ele geçirmeye başladı. MS. VII. yüzyılın birinci yarısının ikinci çeyreğinden itibaren Ön Asya'nın birçok bölgesi Müslümanların eline geçmiştir. Ön Asya coğrafyası açısından Geç Antik Çağ'ın bitişi İslam'ın ortaya çıkarak bu coğrafya üzerinde Doğu Roma ve İran varlığına son vermesi olarak kabul edilebilir. MÖ. I. yy'ın ikinci yarısından başlayarak MS. VII. yy'ın ikinci yarısına kadar devam eden bu dönem Geç Antik dönem olarak kabul edilebilir. Bu dönem için çok farklı yaklaşımlar bulunmaktadır. Bu derste Geç Antik Çağ'la ilgili farklı yaklaşımlara da yer verilmektedir.. Bu anlamda Edward Gibbon, Alois Riegl, Henri Pirenne, Peter Brown, Henri İrenee Marou, A. H. Martin Jones ve Garth Fowden'ın yaklaşımlarına yer verilmektedir. Ayrıca Ön Asya coğrafyası hakkında bilgi verilir. Geç Antik Çağ'da Ön Asya'da bulunan krallıklar ve bu krallıkların etki alanlarından bahsedilir. Bu krallıklar arasındaki mücadelelerden bahsedilir. Roma-İran ilişkilerindeki rolleri anlatılır. Ön Asya'daki İran, Arap, Türk, Roma, Ermeni, Süryani, Yunan varlıkları hakkında bilgi verilir. Bu dönem Ön Asya'da ortaya çıkan dini yapılar hakkında bilgi verilir.
Ders Veren	Ahmet ALTUNGÖK

Hafta	Konu
1	Geç Antikçağ Hangi Dönemdir ve Ön Asya Coğrafyası Neresidir?
2	Geç Antikçağ Ön Asya Tarihinin Kaynakları
3	Antikçağın Son Halkası Helenistik Dönem ve Ön Asya’da Selevkoslar
4	Geç Antikçağda Roma ve İran Varlığı, Kökenleri ve Ön Asya’daki Varlıkları.
5	Ön Asya’da Parth Varlığı ve Roma’yla İlişkileri
6	Geç Antikçağda Tek Tanrıcılığın Ortaya Çıkışı ve Çok Tanrıcılığın Sona Ermesi
7	Ön Asya’da Sâsânî Varlığı ve Roma’yla İlişkileri
8	Ara Sınav
9	Ön Asya’da Doğu Roma Varlığı ve İran’la İlişkileri
10	Ön Asya’da Türk Varlığı ve İran-Roma İlişkilerine Etkisi
11	Geç Antikçağın En Önemli Olayı Olan Kavimler Göçünün Ön Asya’ya Etkileri
12	Geç Antikçağda Arap Varlığı İran-Roma İlişkilerine Etkisi
13	İslam’ın Ortaya Çıkışı ve Geç Antik Dönemin Sonu
14	Ön Asya Kültür ve Medeniyetinin İslam Kültür ve Medeniyetine Etkileri
15	Ön Asya ve Akdeniz Havzasında Roma Varlığının Son Ermesi
16	Yarıyıl Sonu Sınavı

Program Çıktıları
1	Tarihsel olayları bilimsel yöntemlerle inceleme, yorumlama ve analiz etme becerisi kazanır.
2	Birincil ve ikincil kaynakları eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirir.
3	Ulusal tarih bilgisini evrensel tarih perspektifiyle ilişkilendirir.
4	Kültürel mirasın korunması ve toplumla paylaşılması konusunda duyarlılık gösterir.
5	Tarih disiplininde akademik araştırma yapma, rapor hazırlama ve bilimsel yazı yazma becerisi kazanır.
6	Farklı dönem ve medeniyetleri karşılaştırarak tarihsel süreçleri çok boyutlu değerlendirir.
7	Yabancı dil ve dijital araçları kullanarak tarih alanında bilgiye erişir ve paylaşır.
8	Tarihsel bilgi ve birikimini eğitim, kültür, arşiv ve medya gibi alanlarda uygulayabilir.
9	Eleştirel düşünme, problem çözme ve bağımsız karar verme becerisi geliştirir.
10	Etik değerlere bağlı, toplumsal sorumluluk bilinci yüksek, mesleki ve akademik dürüstlüğe sahip bireyler yetiştirir.

Ders Öğrenme Çıktısı - Program Çıktıları (1 -5 Puan Aralığı)

Ders Öğrenme Çıktısı	PÇ 1	PÇ 2	PÇ 3	PÇ 4	PÇ 5	PÇ 6	PÇ 7	PÇ 8	PÇ 9	PÇ 10
Hedef kitle Ön Asya coğrafyasını tanır.	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Öğrenci Geç Antik Çağ'ın hangi dönem olduğunu ve Geç Antik Çağ'ın önemli parametrelerini bilir.	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Helenistik Dönemin bitişinin Ön Asya'da Geç Antikçağ'ın başlangıcı olduğunu bilir.	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Öğrenciler Roma ve İran uygarlıklarını tanır, Ön Asya'daki kökenleri hakkında bilgi edinir.	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Öğrenci İslam'ın ortaya çıkışıyla beraber Ön Asya'da İran ve Doğu Roma varlığının bitişiyle Geç Antik Çağ'ın sona erdiğini bilir.	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Ortalama Değer	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-

https://ebs.bilecik.edu.tr/pdf/dersbilgigetir/426075