TAR102 - Osmanlı Türkçesi Matbu Metinler

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ

İNSAN VE TOPLUM BİLİMLERİ FAKÜLTESİ

TARİH

(2025 - 2026) Ders Bilgi Formu

Ders Adı	Kodu	Yarıyıl	T+U Saat	AKTS	Z / S
Osmanlı Türkçesi Matbu Metinler	TAR102	2	3 + 0	6,0	Zorunlu

Birim Bölüm	Tarih - Lisans (Yüz yüze)
Amaç	Bu dersin amacı, öğrencilerin Osmanlı Türkçesiyle basılmış metinleri okuma, anlama ve değerlendirme becerisi kazanmalarını sağlamaktır. Matbu metinlerin dil özellikleri, yazım kuralları ve dönemin kültürel yapısı çerçevesinde analiz edilmesi hedeflenir. Ayrıca, öğrencilerin farklı türdeki basılı Osmanlıca kaynakları çözümleyerek tarihî düşünce ve ifade tarzlarını kavramaları amaçlanır.
Ders İçeriği	Bu ders, öğrencilerin matbu (basılı) Osmanlı Türkçesi metinlerini okuma ve anlama becerilerini geliştirmeyi amaçlar. Osmanlıca matbu metinlerde kullanılan harf karakterleri ve dizgi özellikleri incelenir. Arap harfli Osmanlı alfabesinin matbu şekilleriyle yazım biçimleri karşılaştırmalı olarak öğretilir. Matbu metinlerdeki eski harfli noktalama işaretleri ve baskı usulleri tanıtılır. Talik, rik’a ve nesih yazı türlerinin matbu versiyonları örneklerle açıklanır. Dersin başında Osmanlı matbuat tarihine kısa bir giriş yapılır. Matbaanın Osmanlı dünyasına girişi ve yaygınlaşması ele alınır. yüzyıldan itibaren çoğalan matbu eser türleri ve içerikleri sınıflandırılır. Öğrencilere matbu metinlerin okunmasında dikkat edilmesi gereken yazım farkları öğretilir. Arşiv belgeleri ile matbu metinlerin yapısal farkları örneklerle gösterilir. Ders kapsamında gazete, dergi, risale ve kitap gibi farklı basılı türler incelenir. Osmanlı döneminde yayımlanan ilk gazetelerden örnek pasajlar okunur. Tercüman-ı Ahval ve Takvim-i Vekayi gibi yayınlardan metin çözümlemeleri yapılır. Matbu metinlerde sıkça kullanılan Arapça ve Farsça kalıplar tanıtılır. Öğrencilere kelime kökeni, yapı ve anlam yönünden çözümleme yaptırılır. Matbu metinlerin dil özellikleri ve dönemsel kelime kullanımları üzerinde durulur. yüzyılda sadeleşen Osmanlı Türkçesi örneklerle gösterilir. Ders kapsamında basılı hukuki metinlerden (kanunlar, nizamnameler) örnekler analiz edilir. Matbu metinlerde kullanılan resmi üslup ve ifadeler tanıtılır. Öğrenciler, metinlerde geçen deyim, terim ve kalıpları anlamlandırma çalışmaları yapar. Dersin orta bölümünde basılı fıkıh, tarih ve edebi metinlerden seçmeler okutulur. Metinler hem bireysel hem de grup çalışmalarıyla çözülür. Öğrencilerden belirli metinleri transkripsiyon alfabesine çevirme ödevi verilir. Ders boyunca matbu metin okumalarında kullanılan sözlükler ve tarama yöntemleri tanıtılır. Latin harfli karşılıklarla Osmanlıca metin çözümlemeleri karşılaştırılır. Matbu eserlerin kütüphane ve dijital kataloglardan nasıl bulunacağı öğretilir. Yazılı sınavlar ve uygulamalı okuma değerlendirmeleriyle ilerleme ölçülür. Dönemin sosyo-kültürel yapısını yansıtan metinler üzerinden tarihsel bağlam kurulur. Öğrenciler, matbu metinlerin dil yapısını çözümleyerek Osmanlı entelektüel dünyasını tanır. Ders sonunda öğrencilerin matbu Osmanlı Türkçesi metinleri bağımsız biçimde okuyabilmeleri hedeflenir.

Hafta	Konu
1	Osmanlı Türkçesinin tarihî gelişimi ve genel özellikleri tanıtılır.
2	Osmanlı alfabesi ve yazım kuralları öğretilir.
3	Osmanlı Türkçesinde kelime yapısı ve kökenleri incelenir.
4	Cümle yapısı ve temel dilbilgisi kuralları anlatılır.
5	Arapça ve Farsça kökenli kelimelerin Osmanlıca içindeki yeri tartışılır.
6	Osmanlıca metinlerde imla ve noktalama işaretleri incelenir.
7	Osmanlıca basit metinler üzerinde okuma ve anlama çalışmaları yapılır.
8	Ara Sınav
9	Fiil çekimleri ve zamanlar öğretilir.
10	Zamirler, edatlar ve bağlaçların kullanımı ele alınır.
11	Osmanlıca sözlük kullanımı ve metin çözümleme teknikleri tanıtılır.
12	Osmanlıca el yazması metinlerin okunması ve yorumlanması çalışmaları yapılır.
13	Osmanlıca metinlerin günümüz Türkçesine aktarılması pratikleri uygulanır.
14	Tarihî belgeler ve Osmanlıca’nın farklı dönemlerdeki evrimi incelenir.
15	Ders genel değerlendirme ve öğrenci sunumları ile tamamlanır.
16	Yarıyıl Sonu Sınavı

Program Çıktıları
1	Tarihsel olayları bilimsel yöntemlerle inceleme, yorumlama ve analiz etme becerisi kazanır.
2	Birincil ve ikincil kaynakları eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirir.
3	Ulusal tarih bilgisini evrensel tarih perspektifiyle ilişkilendirir.
4	Kültürel mirasın korunması ve toplumla paylaşılması konusunda duyarlılık gösterir.
5	Tarih disiplininde akademik araştırma yapma, rapor hazırlama ve bilimsel yazı yazma becerisi kazanır.
6	Farklı dönem ve medeniyetleri karşılaştırarak tarihsel süreçleri çok boyutlu değerlendirir.
7	Yabancı dil ve dijital araçları kullanarak tarih alanında bilgiye erişir ve paylaşır.
8	Tarihsel bilgi ve birikimini eğitim, kültür, arşiv ve medya gibi alanlarda uygulayabilir.
9	Eleştirel düşünme, problem çözme ve bağımsız karar verme becerisi geliştirir.
10	Etik değerlere bağlı, toplumsal sorumluluk bilinci yüksek, mesleki ve akademik dürüstlüğe sahip bireyler yetiştirir.

Ders Öğrenme Çıktısı - Program Çıktıları (1 -5 Puan Aralığı)

Ders Öğrenme Çıktısı	PÇ 1	PÇ 2	PÇ 3	PÇ 4	PÇ 5	PÇ 6	PÇ 7	PÇ 8	PÇ 9	PÇ 10
Osmanlı Türkçesinin tarihî gelişimini ve temel özelliklerini açıklayabilir.	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Osmanlı alfabesi ve yazım kurallarını doğru şekilde kullanabilir.	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Osmanlıca metinlerde geçen Arapça ve Farsça kökenli kelimeleri tanıyabilir.	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Basit Osmanlıca metinleri okuyup anlayabilir.	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Osmanlıca metinleri günümüz Türkçesine temel düzeyde çevirebilir.	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
Ortalama Değer	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-

https://ebs.bilecik.edu.tr/pdf/dersbilgigetir/426081