TAR5039 - XI-XV. Yüzyıllarda İslam Dünyası

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ

LİSANSÜSTÜ EĞİTİM ENSTİTÜSÜ

TARİH - YL

(2025 - 2026) Ders Bilgi Formu

Ders Adı	Kodu	Yarıyıl	T+U Saat	AKTS	Z / S
XI-XV. Yüzyıllarda İslam Dünyası	TAR5039		3 + 0	7,5	Seçmeli

Birim Bölüm	Tarih - YL - Lisansüstü (örgün)
Amaç	XI-XV. Yüzyıllarda İslam Dünyası dersi, öğrencilere İslam medeniyetinin Orta Çağ boyunca geçirdiği dönüşüm, bilimsel, kültürel ve toplumsal gelişimlerin yanı sıra, siyasi yapıların evrimi ve dinler arası etkileşimleri derinlemesine anlamalarını sağlamayı amaçlamaktadır. Bu ders, özellikle Abbâsîler'in çöküşü, Selçuklu ve Memlükler gibi farklı İslam devletlerinin yükselişi ve bu dönemdeki bilimsel ve felsefi düşüncenin zirveye ulaşması gibi önemli dönüm noktalarını inceleyerek, öğrencilere bu dönemlerin İslam dünyası üzerindeki kalıcı etkilerini ve çağdaş dünya ile olan bağlantılarını tartışma fırsatı sunar.
Ders İçeriği	TAR5039: XI-XV. Yüzyıllarda İslam Dünyası dersi, Ortaçağ İslam medeniyetinin bilim, felsefe, tıp, kimya, eczacılık, zooloji gibi alanlardaki gelişmelerini kapsamlı bir şekilde ele almayı amaçlamaktadır. Dersin içeriği, İslam dünyasında bilimin altın çağının yaşandığı bu dönemde, İbn Sina, er-Razi, Farabi, İbn Rüşd gibi büyük düşünürlerin katkılarına odaklanarak, Ortaçağ İslam düşüncesinin Batı ve Doğu kültürleriyle nasıl etkileşimde bulunduğunu ortaya koyar. Tıbbın, eczacılığın ve kimyanın gelişimindeki önemli figürlerin çalışmalarını inceleyerek, İbn Sina’nın el-Kanun fi’t-Tıb eseri ve er-Razi'nin farmasötik bilimlere olan katkılarını irdeler. Ayrıca, zooloji ve doğa bilimlerindeki önemli çalışmalar, Cahiz’in hayvanat bilimi üzerine yazdığı eserler ve biyolojik sınıflandırma üzerine yapılan keşiflerle ele alınır. İslam dünyasında eğitim ve bilimsel düşüncenin temelleri, medrese sisteminin rolü ve Beytü'l-Hikme gibi bilimsel kurumların etkisiyle şekillenirken, tabakat kitapları aracılığıyla bilim insanlarının yaşamları ve düşünsel katkıları hakkında derinlemesine bir anlayış geliştirilir. Seyyah ve coğrafyacıların özellikle İbn Havkal, İdrisi, Makdisi, İbn Batuta ve Marco Polo gibi önemli figürlerin gözlemleriyle Ortaçağ İslam dünyasının kültürel ve coğrafi çeşitliliği de tartışılır. Bu dönemdeki bilimsel mirasın Batı dünyasında nasıl yeniden keşfedildiği, İbn Sina ve er-Razi gibi isimlerin Batı felsefesi ve tıbbına etkisi üzerinde durularak, İslam medeniyetinin Batı Rönesansı üzerindeki izleri incelenir. Son olarak, ders, Ortaçağ İslam dünyasının günümüz bilimsel düşüncesine yaptığı katkıları ve modern bilim ile olan süreklilik ve değişim ilişkisini tartışarak tamamlanır. Bu kapsamlı yaklaşım, öğrencilere dönemin kültürel, bilimsel ve felsefi bağlamını daha derinlemesine kavrayabilme fırsatı sunar.
Ders Veren	Mehmet KAVAK

Hafta	Konu
1	İslam Medeniyetinde İlk Bilimsel ve Felsefi Dönem
2	İslam ve Yunan Felsefesi: Etkileşim ve Yorumlar
3	Beytü'l-Hikme
4	İslam Dünyasında Tıp: Ali b. Rabben et-Taberi, Ali b. Abbas el-Mecusi Razi, İbn Sina, Zehravi vd.
5	İslam Dünyasında Felsefe ve Mantık
6	Astronomi ve Matematikte İslam Dünyasının Katkıları
6	Kimya ve Cebir: Er-Razi ve İbn Heysem
7	Zooloji ve Doğa Bilimleri: Cahiz ve ed-Demiri
8	İslam Dünyasında Seyahat: Rihle
9	Tabakat Kitapları
10	İslam Medeniyetinde Sanat ve Mimari
11	İslam Dünyasında Seyahat: Rihle
12	İslam Dünyasında Coğrafya: İbn Havkal, Makdisi, Battuta, İbn Cübeyr, İdrisi vd.
13	Endülüs'te İlim ve Kültür I
14	Endülüs'te İlim ve Kültür II
15	Ortaçağ İslam Dünyasının Batı'ya Etkisi ve Rönesans
16	Final

Ders İş Yükü	Çalışma Türü / Öğretim Metotlar	Süresi (Saat)	Sayısı
Araştırma – yaşam boyu öğrenme, yazma, okuma, Bilişim	Sınıf Dışı Çalışma	4	14
Araştırma – yaşam boyu öğrenme, yazma, okuma, Bilişim, Dinleme ve anlamlandırma, yönetsel beceriler	Seminer	3	2
Dinleme ve anlamlandırma	Ders	3	14
Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme	Tartışmalı Ders	3	1
Araştırma – yaşam boyu öğrenme, yazma, okuma, Bilişim, eleştirel düşünme, soru geliştirme, yönetsel beceriler, takım çalışması	Grup Çalışması	5	2
Ödev 1		40	1
Final		4	1
Ödev (Sunum)		30	1
Ders İş Yükü:		191
AKTS (Ders İş Yükü / 25.5):		7,49

Program Çıktıları
1	Lisansüstü eğitim sırasında öğrenci, tarihin yalnızca olayların ne zaman ve nasıl olduğunu inceleyen bir bilim dalı olmadığını, olaylar arasındaki ilişkilerin ve bu ilişkiler sonucu ortaya çıkan olguların tahlilini hedeflediğini öğrenmiştir. Bu sayede olayları değerlendirirken çeşitli tahlil ve tespitler yaparak, tarihi hadiselere daha derinlemesine vakıf olunabileceğini bilir.
2	Sosyal bilimlerin sağladığı modern araştırma yöntemlerini uygulayarak çeşitli alanlarda özgün araştırmalar yapabilir. Bu araştırmalarında ana kaynaklara ulaşıp, bunların sağladığı bilgileri değerlendirebilir.
3	Alanıyla ilgili yapılmış herhangi bir araştırmanın özgün ve bilimsel yeterlilikte bir çalışma olup olmadığı tayin edebilir.
4	Tarih disiplini ile ilgili konularda uzman ya da bilgisi olmayan dinleyicileri bilgilendirir, onlara elde ettiği bulgularla ilgili düşüncelerini açık bir biçimde yazılı ve sözlü olarak ifade eder.
5	Sosyal bilimlerin sağladığı metodolojik ve kuramsal imkanları kullanarak tetkik, tahlil ve teşhis yapabilme yeteneğine sahiptir.
6	Sahasıyla ilgi çalışmaları yetkin bir şekilde ve insiyatif kullanarak yapabilir.
7	Araştırmaları esnasında karşılaşabileceği engelleri nasıl aşacağını bilir ve çözümleri uygular.
8	Çalışmaları sırasında bilimsel ahlaki değerleri bir an olsun unutmadan, bunlara sadık kalır.
9	Tarihçinin sürekli çalışması ve sahasıyla ilgili yayınları takip etmesi gerektiğini bilir. Bunları takip ederken, yeni gelişmelerden ve varılan bilimsel sonuçlardan haberdar olur.
10	Çalışmalarının sonuçlarının sadece meslektaşlarına değil, çeşitli toplumsal kesimlere de ulaşmasını sağlar.
11	Ülkenin kültürel, medeni ve milli varlığının gelişmesi için bu sonuçları azami ölçüde kullanır.
12	Bir sosyal bilimci olduğunun farkında olarak toplumla bağlarını hem mesleki, hem de insani anlamda güçlü tutar.
13	Kaynak dillerini bilir. Tarih alanında yapılmış güncel araştırmaları takip ederek yeterli düzeyde anlayabilir ve meslektaşları ile iletişim kurabilecek düzeyde yabancı dil bilgisine sahip olmayı amaç edinir.
14	Tarih metodolojisini kullanarak, eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme, yorumlama ve sentez yapma becerilerine sahiptir ve alanıyla ilgili çalışmaları bağımsız veya ortak çalışma olarak yürütebilir.

Ders Öğrenme Çıktısı - Program Çıktıları (1 -5 Puan Aralığı)

Ders Öğrenme Çıktısı	PÇ 1	PÇ 2	PÇ 3	PÇ 4	PÇ 5	PÇ 6	PÇ 7	PÇ 8	PÇ 9	PÇ 10	PÇ 11	PÇ 12	PÇ 13	PÇ 14
İslam medeniyetinin ilk bilimsel ve felsefi dönemlerini kavrayarak, Yunan felsefesi ile etkileşim sürecini analiz eder.	5	4	5	5	4	5	4	5	4	4	5	4	4	4
Beytü’l-Hikme ve tercüme faaliyetlerini değerlendirerek, İslam dünyasında bilginin kurumsallaşma sürecini açıklar.	4	5	4	5	4	3	3	4	4	5	4	4	3	5
İslam dünyasında tıp, astronomi, matematik, kimya, zooloji ve doğa bilimlerindeki temel katkıları tanır ve bu katkıların sonraki dönemlere etkisini yorumlar.	4	4	5	5	4	4	4	5	4	3	5	4	3	4
İslam düşüncesinde felsefe ve mantık çalışmalarını açıklayarak, bu alanların bilimsel gelişmelerle ilişkisini tartışır.	5	4	4	5	5	4	4	3	5	4	4	5	3	5
Ortaçağ İslam dünyasının Batı’ya etkilerini ve Rönesans’a katkılarını örneklerle değerlendirir.	5	4	5	5	4	3	4	3	5	4	3	4	3	5
Ortalama Değer	4,6	4,2	4,6	5	4,2	3,8	3,8	4	4,4	4	4,2	4,2	3,2	4,6

https://ebs.bilecik.edu.tr/pdf/dersbilgigetir/439747