TAR5044 - Yeniçağda Osmanlı Denizcilik Tarihi

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ

LİSANSÜSTÜ EĞİTİM ENSTİTÜSÜ

TARİH - YL

(2025 - 2026) Ders Bilgi Formu

Ders Adı	Kodu	Yarıyıl	T+U Saat	AKTS	Z / S
Yeniçağda Osmanlı Denizcilik Tarihi	TAR5044		3 + 0	7,5	Seçmeli

Birim Bölüm	Tarih - YL - Lisansüstü ( Yüz yüze)
Amaç	Bu dersin amacı, Yeniçağ boyunca Osmanlı İmparatorluğu'nun denizcilik faaliyetlerini tarihsel bir perspektifle incelemektir. Öğrencilere Osmanlı donanmasının teşkilatlanması, tersane yapıları, deniz savaşları ve sefer stratejileri hakkında kapsamlı bilgi sunulur. Osmanlı'nın Akdeniz, Karadeniz ve Hint Okyanusu’ndaki deniz gücü ve politikaları değerlendirilir. Ayrıca Osmanlı denizciliğinin Avrupa güçleriyle rekabeti ve korsanlık gibi yan olgular ele alınır. Bu sayede öğrenciler, Osmanlı deniz tarihinin siyasi, askerî ve ekonomik yönlerini bütüncül bir bakış açısıyla analiz edebilme becerisi kazanır.
Ders İçeriği	Bu ders, Osmanlı İmparatorluğu’nun Yeniçağ dönemindeki denizcilik faaliyetlerini tarihsel bağlamda incelemeyi amaçlar. Osmanlı’nın Akdeniz, Karadeniz ve Hint Okyanusu üzerindeki stratejik hedefleri tanıtılır. Osmanlı deniz gücünün kuruluş süreci ve kurumsallaşması ele alınır. Gelibolu Tersanesi'nin kuruluşu ve Osmanlı tersanecilik sisteminin gelişimi anlatılır. Tersâne-i Âmire’nin yapısı, işleyişi ve personel sistemi detaylandırılır. Osmanlı donanmasının teknik kapasitesi, gemi türleri ve inşa teknikleri üzerinde durulur. Kadırga, kalyon ve baştarda gibi Osmanlı gemi türleri tanıtılır. Donanmanın ikmal sistemi, erzak tedariki ve lojistik yapısı incelenir. Osmanlı Bahriyesi'nin insan kaynağı, leventler ve kürekçilerin sosyal yapısı ele alınır. Kaptan-ı Derya, reis ve sancak beyleri gibi denizcilik bürokrasisi açıklanır. Barbaros Hayreddin Paşa ve diğer önemli Osmanlı denizcilerinin biyografileri işlenir. Osmanlı-Venedik deniz savaşları kronolojik olarak değerlendirilir. Preveze Deniz Zaferi’nin sebepleri, gelişimi ve sonuçları analiz edilir. 16. yüzyılda Osmanlı donanmasının Akdeniz hâkimiyeti ve korsanlık faaliyetleri ele alınır. Kuzey Afrika’da Osmanlı korsanlarının faaliyetleri ve Trablusgarp, Cezayir, Tunus beyliklerinin yapısı açıklanır. Osmanlıların Hint Okyanusu seferleri ve Portekiz’le deniz mücadeleleri incelenir. Piri Reis ve Kitab-ı Bahriye gibi denizcilik kültürüne katkı sağlayan eserler tanıtılır. Osmanlı deniz haritacılığı ve seyir teknikleri üzerinde durulur. Donanmanın Karadeniz'deki faaliyetleri ve liman politikaları tartışılır. Kırım Hanlığı ile Osmanlı deniz ilişkileri ele alınır. Osmanlı deniz gücünün Doğu Akdeniz ve Ege’deki etkinliği analiz edilir. 17. yüzyılda Osmanlı donanmasının zayıflama süreci tartışılır. Osmanlı-İspanyol ve Osmanlı-Malta deniz çatışmaları değerlendirilir. Malta Seferi ve başarısızlık nedenleri detaylandırılır. Osmanlı denizcilik sisteminin ekonomik yükü ve mali organizasyonu incelenir. Osmanlı’da liman şehirlerinin yapısı, ticaret yollarıyla ilişkisi anlatılır. Tersane işçileri, mühendisler ve tersane yönetiminin sosyal yapısı ele alınır. Donanma için gerekli kereste, zift, halat gibi hammaddelerin temin süreci incelenir. Donanma-i Hümayun’un denetimi ve deniz hukuk sistemi tanıtılır. Osmanlı’da denizcilik eğitimi ve gemicilik bilgisi üzerine bilgi verilir. Mühendishane-i Bahrî-i Hümâyun’un kuruluş süreci ve önemi açıklanır. Osmanlı denizciliğinde kullanılan terim ve deyimler öğretilir. Osmanlı arşivlerinde yer alan denizcilik belgeleri ve raporları tanıtılır. 18. yüzyılda Osmanlı donanmasındaki modernleşme çabaları ele alınır. III. Selim dönemi deniz reformları ve Fransız uzmanların katkısı değerlendirilir. Osmanlı donanmasının yapısal zayıflıkları ve teknolojik geri kalmışlığı tartışılır. Çeşme Baskını (1770) ve sonuçları detaylı olarak incelenir. Donanma Cemiyeti ve II. Mahmud dönemi denizcilik ıslahatları öncül bilgilerle tanıtılır. Yeniçağ’da Osmanlı’nın deniz gücü ile kara gücü arasındaki ilişki değerlendirilir. Avrupa devletleriyle yapılan deniz antlaşmaları ve kapitülasyonların etkisi analiz edilir. Osmanlı donanmasının diplomasi aracı olarak nasıl kullanıldığı tartışılır. Leventlik kültürü, denizcilik folkloru ve denizcilik temalı Osmanlı şiiri örneklerle açıklanır. Osmanlı deniz savaşlarında kullanılan silah sistemleri tanıtılır. Yeniçerilerin donanmaya etkisi ve deniz askeri düzeni açıklanır. Osmanlı deniz ticareti, gümrük politikaları ve ticaret filoları üzerine bilgi verilir. Osmanlı denizciliğinin Avrupa denizcilik sistemiyle karşılaştırılması yapılır. Osmanlı denizcilik tarihine ilişkin birincil kaynaklar ve kronikler değerlendirilir. Ders kapsamında temsili harita ve gemi çizimleri kullanılarak görsel okuma yapılır. Öğrenciler, belirlenen konularda sunum ve kaynak analizi çalışmaları gerçekleştirir. Ders sonunda öğrenciler, Yeniçağ Osmanlı denizciliğini çok boyutlu bir yaklaşımla değerlendirebilme yetkinliği kazanır.
Ders Veren	Ali KARAHAN

Hafta	Konu
1	Osmanlı denizcilik tarihine giriş ve Yeniçağ kavramının çerçevesi tanımlanır.
2	Osmanlı donanmasının kuruluşu ve Gelibolu Tersanesi'nin yapısı incelenir.
3	Osmanlı tersanecilik sistemi, gemi tipleri ve donanmanın teknik altyapısı anlatılır.
4	Kaptan-ı Derya kurumu ve Osmanlı denizcilik hiyerarşisi değerlendirilir.
5	Barbaros Hayreddin Paşa ve Akdeniz’deki Osmanlı korsanlığı ele alınır.
6	Preveze Deniz Zaferi ve Osmanlı-Venedik deniz mücadeleleri analiz edilir.
7	Osmanlı’nın Kuzey Afrika kıyılarındaki etkinliği ve korsan beylikleri işlenir.
8	Ara Sınav
9	Kitab-ı Bahriye ve Osmanlı deniz haritacılığı üzerine incelemeler yapılır.
10	Osmanlı donanmasının Karadeniz politikası ve liman stratejileri ele alınır.
11	17. yüzyılda Osmanlı deniz gücünün zayıflama süreci ve nedenleri tartışılır.
12	Çeşme Baskını (1770) ve 18. yüzyıl donanma reformları incelenir.
13	Osmanlı deniz ticareti, liman şehirleri ve gümrük politikaları anlatılır.
14	Osmanlı deniz savaşlarında kullanılan silahlar ve sefer organizasyonları değerlendirilir.
15	Avrupa denizcilik güçleriyle ilişkiler ve Osmanlı’nın rekabet stratejileri tartışılır.
16	Yarıyıl Sonu Sınavı

Program Çıktıları
1	Lisansüstü eğitim sırasında öğrenci, tarihin yalnızca olayların ne zaman ve nasıl olduğunu inceleyen bir bilim dalı olmadığını, olaylar arasındaki ilişkilerin ve bu ilişkiler sonucu ortaya çıkan olguların tahlilini hedeflediğini öğrenmiştir. Bu sayede olayları değerlendirirken çeşitli tahlil ve tespitler yaparak, tarihi hadiselere daha derinlemesine vakıf olunabileceğini bilir.
2	Sosyal bilimlerin sağladığı modern araştırma yöntemlerini uygulayarak çeşitli alanlarda özgün araştırmalar yapabilir. Bu araştırmalarında ana kaynaklara ulaşıp, bunların sağladığı bilgileri değerlendirebilir.
3	Alanıyla ilgili yapılmış herhangi bir araştırmanın özgün ve bilimsel yeterlilikte bir çalışma olup olmadığı tayin edebilir.
4	Tarih disiplini ile ilgili konularda uzman ya da bilgisi olmayan dinleyicileri bilgilendirir, onlara elde ettiği bulgularla ilgili düşüncelerini açık bir biçimde yazılı ve sözlü olarak ifade eder.
5	Sosyal bilimlerin sağladığı metodolojik ve kuramsal imkanları kullanarak tetkik, tahlil ve teşhis yapabilme yeteneğine sahiptir.
6	Sahasıyla ilgi çalışmaları yetkin bir şekilde ve insiyatif kullanarak yapabilir.
7	Araştırmaları esnasında karşılaşabileceği engelleri nasıl aşacağını bilir ve çözümleri uygular.
8	Çalışmaları sırasında bilimsel ahlaki değerleri bir an olsun unutmadan, bunlara sadık kalır.
9	Tarihçinin sürekli çalışması ve sahasıyla ilgili yayınları takip etmesi gerektiğini bilir. Bunları takip ederken, yeni gelişmelerden ve varılan bilimsel sonuçlardan haberdar olur.
10	Çalışmalarının sonuçlarının sadece meslektaşlarına değil, çeşitli toplumsal kesimlere de ulaşmasını sağlar.
11	Ülkenin kültürel, medeni ve milli varlığının gelişmesi için bu sonuçları azami ölçüde kullanır.
12	Bir sosyal bilimci olduğunun farkında olarak toplumla bağlarını hem mesleki, hem de insani anlamda güçlü tutar.
13	Kaynak dillerini bilir. Tarih alanında yapılmış güncel araştırmaları takip ederek yeterli düzeyde anlayabilir ve meslektaşları ile iletişim kurabilecek düzeyde yabancı dil bilgisine sahip olmayı amaç edinir.
14	Tarih metodolojisini kullanarak, eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme, yorumlama ve sentez yapma becerilerine sahiptir ve alanıyla ilgili çalışmaları bağımsız veya ortak çalışma olarak yürütebilir.

Ders Öğrenme Çıktısı - Program Çıktıları (1 -5 Puan Aralığı)

Ders Öğrenme Çıktısı	PÇ 1	PÇ 2	PÇ 3	PÇ 4	PÇ 5	PÇ 6	PÇ 7	PÇ 8	PÇ 9	PÇ 10	PÇ 11	PÇ 12	PÇ 13	PÇ 14
Öğrenci, Yeniçağ döneminde Osmanlı deniz gücünün oluşumu ve gelişimini açıklayabilir.	5	4	5	4	5	4	5	4	5	4	5	4	5	4
Osmanlı donanmasının örgüt yapısını, tersane sistemini ve gemi türlerini tanıyabilir.	5	4	5	4	5	4	5	4	5	4	5	4	5	4
Akdeniz, Karadeniz ve Hint Okyanusu’ndaki Osmanlı denizcilik faaliyetlerini tarihsel bağlamda analiz edebilir.	5	4	5	4	5	4	5	3	4	5	4	5	4	5
Önemli deniz savaşları, seferler ve denizcilerin tarihî rollerini değerlendirebilir.	4	5	4	5	4	5	4	5	4	5	4	5	4	5
Osmanlı denizciliğinin Avrupa güçleriyle ilişkisini ve etkilerini karşılaştırmalı biçimde yorumlayabilir.	4	5	4	5	4	5	4	5	4	5	4	5	4	4
Ortalama Değer	4,6	4,4	4,6	4,4	4,6	4,4	4,6	4,2	4,4	4,6	4,4	4,6	4,4	4,4

https://ebs.bilecik.edu.tr/pdf/dersbilgigetir/439752