| Ders Adı | Kodu | Yarıyıl | T+U Saat | AKTS | |
| Çağatayca | TDE5004 | 3 + 0 | 7,5 |
| Birim Bölüm | TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI - YL |
| Derece Seviye | Lisansüstü - Seçmeli - Türkçe |
| Dersin Verilişi | yüz yüze |
| EBS Koordinatörü | Doç. Dr. Zemire GULCALI |
| Ders Veren | Doç. Dr. Zemire GULCALI |
| Amaç |
Çağatay Türkçesi ve edebiyatı hakkında genel bilgi edinmenin yanı sıra Çağatayca metinleri okuyup yorumlayabilir duruma gelmek. |
| Ders İçeriği |
Çağatay Türkçesi hakkında genel bilgi verilecek. Çağataycadaki ünlü ve ünsüz değişimleri Eski Türkçe esas alınarak örneklerle incelenecek. Yapım ve çekim eklerinin Çağtaycadaki biçimleri örneklerle gösterilecek. Çağatay Türkçesinin başlıca dil özellikleri metinler eşliğinde öğretilecek. Çağatay edebiyatındaki şairler hakkında bilgi verilip eserlerinden örnekler okutulacak. Metinler Türkçeye çevrilip sözcükler dilbilgisel yapısı açısından incelenecek. |
| Ders Kaynakları |
Eckmann, János, Chagatay Manual, Indiana University, Bloomington 1966.
Ali Şîr Nevâyî Külliyatı, yay. K. Eraslan, TDK 1993 Atalay, Besim, Abuşka Lûgati veya Çağatay Sözlüğü, Ankara 1970. Kaçalin, Mustafa S., Niyâzî Nevâyî'nin Sözleri ve Çağatayca Tanıklar, El-Lugatu‘n-Neva’iyye ve‘l-İstişhadatu‘l-Cagata’iyye, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2011 Reşit Rahmeti Arat, Gazi Zahirüddin Muhammed Babur Vekayi Babur’un Hâtıratı Cilt: I, 2. bs. Ankara: TTK Yayınları, 1987 F. Sema Barutçu Özönder, Ali Şir Nevayi Muhakemetü'l- Lugateyn: İki Dilin Muhakemesi, Türk Dil Kurumu Yayınları, 1996 Zuhal Kargı Ölmez, Ebulgazi Bahadır Han, Şecere-i Terakime (Türkmenlerin Soy Kütüğü), Ankara 1996 Zuhal Ölmez, Şecere-i Türk'e Göre Moğol Boyları, Kebikeç Yayınları, 2003 János Eckmann, "Çağatay Dili Hakkında Notlar", Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 1958, s. 155-126. János Eckmann, The Divan of Gadai, Bloomington 1971 János Eckmann, "Çağatay Dili Örnekleri I, Nevai divanlarından parçalar", Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, cilt: IX, İstanbul 1959, s.33-64 János Eckmann, Çağatayca El Kitabı, Çev. Günay Karaağaç, İstanbul 1988 |
| Açıldığı Öğretim Yılı | 2023-2024 |
| Yarıyıl İçi Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Ara Sınav 1 | 40 |
| Ödev (Sunum) | 10 |
| Toplam | 50 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Final | %50 |
| Toplam | %50 |
| Yarıyıl İçinin Başarıya Oranı | %50 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | %50 |
| Toplam | %100 |
| Kategori | Ders İlişki Yüzdeleri (%) |
|
Aktarılabilir Beceri Dersleri
|
0
|
|
Beşeri, İletişim ve Yönetim Becerileri Dersleri
|
0
|
|
Destek Dersleri
|
0
|
|
Ek Dersler
|
0
|
|
Kategori
|
0
|
|
Mesleki Seçmeli Dersler
|
0
|
|
Temel Meslek Dersleri
|
0
|
|
Uygulama Dersleri
|
0
|
|
Uzmanlık / Alan Dersleri
|
0
|
| Ders İş Yükü | Öğretim Metotlar / Öğretim Metodu | Süresi (Saat) | Sayısı | Toplam İş Yükü (Saat) |
| Toplam İş Yükü (Saat) | 0 | |||
| AKTS = Toplam İş Yükü (Saat) / 25.5 (s) | 0 | |||
| AKTS | ||||
| Hafta | Konu | Öğretim Metodu |
|---|---|---|
| 1 | Çağatay hanlığının tarihi ve Çağatay Türkçesi hakkında genel bilgi verilir. Çağataycanın Türk dili tarihi içindeki yeri anlatılır. | Tartışmalı Ders Beyin Fırtınası Sözlü |
| 2 | Çağatay Türkçesinin kendi içinde ayrıldığı dönemleri anlatılır; Çağatay Türkçesiyle yazılmış edebi eserler ve yazarları hakkında bilgi verilecek. | Tartışmalı Ders Beyin Fırtınası Sözlü |
| 3 | Çağatay Türkçesinin ses bilgisi hakkında bilgi verilecek ve Eski Türkçeye göre ünlü ve ünsüz değişmeleri incelenir. | Tartışmalı Ders Beyin Fırtınası Sözlü |
| 4 | Çağatay Türkçesi biçim bilgisi kapsamında iyelik ekleri, durum ekleri ve diğer yapım ekleri gösterilir. Çağatay Türkçesinin başlıca dil özellikleri anlatılır. | Tartışmalı Ders Beyin Fırtınası Sözlü |
| 5 | Çağatay Türkçesinin klasik dönem öncesi evresine ait yazarlardan Sekkaki'nin gazellerinden seçmeli metin okutulur; metin biçim bilgisi, ses bilgisi yönünden incelenir. | Tartışmalı Ders Beyin Fırtınası Sözlü |
| 5 | Çağatay Türkçesindeki emir-istek ekleri gösterilir, önceki dönemlerdeki biçimleriyle karşılaştırılır. Klasik dönem öncesi Çağatay Türkçesi yazarlarından Gedayi'nin gazellerinden örnek metin okutulur. Metin incelemesinde Çağatay Türkçesinin (Özellikle klasik dönem öncesine ait) başlıca özellikleri tespit edilip yorumlanır. | Tartışmalı Ders Beyin Fırtınası Sözlü |
| 6 | Klasik dönem öncesi Çağatay Türkçesi yazarlarından Atayi ve onun divanından parçalar ele alınır. Dil incelemesinin yanı sıra divan edebiyatı açısından da yorumlanır. | Tartışmalı Ders Beyin Fırtınası Sözlü |
| 7 | Klasik öncesi Çağatay Türkçesi dönemi yazarlarından Lutfi'nin eserlerinden örnek metin okutulur. Metin dil bilgisi yönünden incelenir; dil özellikleri örnekleriyle tespit edilir. | Tartışmalı Ders Beyin Fırtınası Sözlü |
| 8 | Ara sınav: Çağatay Türkçesi hakkında öğrenilen temel bilgiler; Çağatay Türkçesinin klasik öncesi evresine ait dil özellikleri; bu döneme ait yazarlara ait metinleri okuyup yorumlayabilme. | Tartışmalı Ders Beyin Fırtınası Sözlü |
| 9 | Klasik dönem Çağatay Türkçesinin genel dil özellikleri öğretilir. Bu döneme adını veren Ali Şir Nevayi ve Hüseyin Baykara tanıtılır. Hüseyin Baykara divanından örnek metin okutulur. | Tartışmalı Ders Beyin Fırtınası Sözlü |
| 10 | Çağatay Türkçesindeki zaman çekim ekleri öğretilir. Çağatay Türkçesinden önceki dönem eserlerinde görülen zaman ekleri ile karşılaştırılır. | |
| 11 | Ali Şîr Nevaî eserlerinden Muhakemetü’l-lugateyn hakkında bilgi verilir, Eser üzerine yapılan çalışmalar anlatılır. Eserden örnek metin incelenir. | |
| 12 | Gazi Zahireddin Babür ve eserleri; Babür İmparatorluğu hakkında bilgi verilir. Babürname'den örnek metin okutulur. Metin ses, biçim ve gramer yönünden incelenir. Metinde görülen Klasik dönem Çağatay Türkçesine ait dil özellikleri örnekleriyle birlikte yorumlanır. | Tartışmalı Ders Beyin Fırtınası Sözlü |
| 13 | Baburname'den metin okumaya devam edilir. Metin dil özellikleri bakımından incelenir. | Tartışmalı Ders Beyin Fırtınası Sözlü |
| 14 | Klasik Dönem sonrası yazarlarından Ebulgazi Bahadır han ve eserleri hakkında b ilgi verilir. Şecere-i Türk ve Şecere-i Terakime'den örnek metin incelenir. | Tartışmalı Ders Beyin Fırtınası Sözlü |
| 15 | Final sınavı | Tartışmalı Ders Beyin Fırtınası Sözlü |
| Ders Öğrenme Çıktısı | Ölçme Değerlendirme | Öğretim Metodu | Öğrenme Faaliyeti |
| Öğrenciler, Çağatay Türkçesiyle yazılmış eserleri, bu eserler üzerinde yapılmış çalışmaları öğrenir | Yazılı Sınav | Tartışmalı Ders Beyin Fırtınası | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme, takım çalışması |
| Öğrenciler, bu dönemin dil özellikleri hakkında bilgi edinir. Çağataycayı önceki dönemlerin dil özellikleriyle karşılaştırır. | Yazılı Sınav Ödev / Proje | Tartışmalı Ders Beyin Fırtınası | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme, takım çalışması |
| Çağatayca yazılmış metinleri okuyup yorumlamayı öğrenir. Sözcüklerin yapısını çözümler duruma gelir. | Yazılı Sınav Ödev / Proje | Tartışmalı Ders Beyin Fırtınası | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme, takım çalışması |
| Gedai, Sekkaki, Babür ve Ali Şir Nevai'nin eserlerinden örnekler okuyarak uygulamalı olarak Çağatay Türkçesinin söz dağarcığını ve dil özelliklerini öğrenir. | Yazılı Sınav Ödev / Proje | Tartışmalı Ders Beyin Fırtınası | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme, takım çalışması |
| Öğrenciler bu ders ile Çağatay hanlığı, Çağatay Türkçesi, Çağatay Türkçesinin kullanıldığı alanlar; Çağatay Türkçesi yazarları ve eserleri, bu alanda yapılan çalışmalar hakkında bilgi sahibi olur. | Yazılı Sınav Ödev / Proje | Tartışmalı Ders Beyin Fırtınası | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme, takım çalışması |
DERS ÖĞRENME ÇIKTISI |
PÇ 1 | PÇ 2 | PÇ 3 | PÇ 4 | PÇ 5 | PÇ 6 | PÇ 7 | PÇ 8 | PÇ 9 | PÇ 10 | PÇ 11 | PÇ 12 | PÇ 13 | PÇ 14 | PÇ 15 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Öğrenciler, Çağatay Türkçesiyle yazılmış eserleri, bu eserler üzerinde yapılmış çalışmaları öğrenir | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Öğrenciler, bu dönemin dil özellikleri hakkında bilgi edinir. Çağataycayı önceki dönemlerin dil özellikleriyle karşılaştırır. | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Çağatayca yazılmış metinleri okuyup yorumlamayı öğrenir. Sözcüklerin yapısını çözümler duruma gelir. | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Gedai, Sekkaki, Babür ve Ali Şir Nevai'nin eserlerinden örnekler okuyarak uygulamalı olarak Çağatay Türkçesinin söz dağarcığını ve dil özelliklerini öğrenir. | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Öğrenciler bu ders ile Çağatay hanlığı, Çağatay Türkçesi, Çağatay Türkçesinin kullanıldığı alanlar; Çağatay Türkçesi yazarları ve eserleri, bu alanda yapılan çalışmalar hakkında bilgi sahibi olur. | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
