| Ders Adı | Kodu | Yarıyıl | T+U Saat | AKTS | |
| İslam İktisat Tarihi | TAR6013 | 3 + 0 | 7,5 |
| Birim Bölüm | TARİH - DR |
| Derece Seviye | Lisansüstü - Seçmeli - Türkçe |
| Dersin Verilişi | Yüz yüze |
| EBS Koordinatörü | Prof. Dr. Abdulhalik BAKIR |
| Ders Veren | Prof. Dr. Abdulhalik BAKIR |
| Amaç |
Bu ders, İslam dünyasında iktisadi yapıların tarihsel gelişimini, temel ekonomik kurumları ve uygulamaları derinlemesine analiz etmeyi amaçlar. İslam iktisat düşüncesinin klasik dönemden itibaren ortaya koyduğu prensipler, uygulamalar ve dönemin sosyo-ekonomik dinamikleri incelenir. Ayrıca öğrencilerin, İslam iktisat tarihini modern iktisadi teorilerle ilişkilendirerek eleştirel değerlendirmeler yapabilmeleri hedeflenir. |
| Ders İçeriği |
Ders, İslam iktisat tarihinin temel kavramlarını ve metodolojisini tanımlamakla başlar. İslam öncesi Arap toplumunda ekonomik yapı ve ticaret faaliyetleri ele alınır. Hz. Muhammed dönemi ekonomik uygulamalarının ve vakıf sisteminin incelenmesi yapılır. Dört Halife dönemi ekonomik politikaları ve vergi sistemleri analiz edilir. Emevîler ve Abbâsîler döneminde devletin iktisadi rolleri değerlendirilir. İslam hukukunda mal ve mülkiyet hakları, zekât ve sadaka kavramları detaylandırılır. Klasik İslam iktisat düşünürleri ve eserleri (İbn Miskeveyh, İbn Teymiyye, İbn Haldun) üzerinde durulur. Ortaçağ İslam dünyasında ticaret yolları ve ticaret merkezleri incelenir. Paranın kullanımı, para politikaları ve para sistemleri araştırılır. İslam dünyasında üretim, zanaat ve lonca teşkilatları tarihsel süreç içinde değerlendirilir. Vakıf kurumunun sosyal ve ekonomik işlevleri irdelenir. Tarım ekonomisi ve devlet politikaları üzerine dönemin kaynaklarından örnekler sunulur. Faiz yasağı ve finansal kurumların gelişimi analiz edilir. Ticaretin bölgesel ve uluslararası boyutları, İpek Yolu ve Akdeniz ticaret ağı ele alınır. İslam coğrafyasında şehirleşme ve ekonomik yapı arasındaki ilişki değerlendirilir. İslam dünyasında ekonomi-politiğin devlet yönetimi ile ilişkisi tartışılır. Ortaçağ İslam iktisat metinlerinde piyasa ve fiyat teorileri incelenir. İslam ekonomisinde sosyal adalet ve refah politikaları irdelenir. Osmanlı, Safevî ve Memlükler döneminde iktisadi yapılar karşılaştırılır. İslam dünyasında teknolojik gelişmelerin ekonomik etkileri tartışılır. Doğu ve Batı arasında ekonomik etkileşimler ve farklılıklar ele alınır. İslam iktisat tarihinde kadın emeği ve toplumsal cinsiyet rolleri incelenir. Modern iktisat teorileri ışığında klasik İslam iktisadı değerlendirilir. İslam iktisat tarihinin günümüz ekonomik düşüncesine etkileri analiz edilir. Dönemin ekonomik krizleri ve devlet müdahaleleri üzerinde durulur. Ticarî ortaklıklar ve şirketleşme süreçleri tarihsel olarak değerlendirilir. İslam dünyasında ekonomik etik ve ahlak kavramları tartışılır. Dönemin ekonomik belgeleri ve arşiv kaynaklarının kullanımı öğretilir. Öğrencilerden seçilen konular üzerinde bağımsız araştırma yapmaları beklenir. Ders sonunda öğrencilerin İslam iktisat tarihine ilişkin eleştirel analizler yapabilme yetisi geliştirilir. |
| Ders Kaynakları |
KAYNAKLAR
Âşıkpaşazâde – Târîh-i Âşıkpaşazâde Belâzürî – Fütûhu’l-Büldân Benjamin of Tudela – Seyahatler Bertrandon de la Broquière – Doğu Seyahatnamesi Ebü’l-Fidâ – Takvîmu’l-Büldân Evliya Çelebi – Seyahatnâme Frei Jordanus – Mirabilia Descripta Geoffrey of Villehardouin – Dördüncü Haçlı Seferi Tarihi İbn Abd Rabbih – el-İkdü’l-Ferîd İbn Asâkir – Târîhu Dımaşk İbn Battûta – Rıhletü İbn Battûta İbn Cübeyr – Rihle İbn Ebî Usaybia – Uyûnu’l-Enbâ fî Tabakâti’l-Etbâ İbn Fadlân – Rihle İbn Fazlallah el-Ömerî – Mesâlikü’l-Ebsâr fî Memâlikü’l-Emsâr İbn Hacer el-Askalânî – ed-Dürerü’l-Kâmine İbn Hafsûn – Endülüs Yıllıkları İbn Haldûn – Kitâbu’l-İber ve Mukaddime İbn Hallikân – Vefeyâtü’l-A‘yân İbn Havkal – Sûretu’l-Arz İbn Hazm – Cümelü’s-Siyer ve’l-Ahbâr İbn Hurdâzbih – Kitâbü’l-Mesâlik ve’l-Memâlik İbn Kesîr – el-Bidâye ve’n-Nihâye İbn Kuteybe – Maârif İbn Münkız – Kitâbü’l-İ‘tibâr İbn Rüste – A‘lâkü’n-Nefîse İbn Sa’d – Tabakâtü’l-Kübrâ İbn Şeddâd – el-A‘lâkü’l-Hatîre fî Zikr Ümerâi’ş-Şâm İbn Tûlûn – Târîhu Dımaşk ve’l-Kuds İbn Züleykâ – Târîhu Kahire İbnü’l-Azrak – Târîhu Meyyâferikin İbnü’l-Cevzî – el-Muntazam fî Târîhi’l-Mülûk ve’l-Ümem İbnü’l-Esîr – el-Kâmil fi’t-Târîh İbnü’l-Fakîh – Kitâbü’l-Büldân İbnü’n-Nebîtî – Târîhu’l-Endelüs İbnü’n-Nedîm – el-Fihrist Jean de Joinville – Saint Louis’in Hayatı Kâtib Çelebi – Cihannümâ Makdisî – Ahsenu’t-Tekâsîm fî Ma’rifeti’l-Akâlîm Marco Polo – Seyahatnâme Matthew Paris – Chronica Majora Mes‘ûdî – Mürûcü’z-Zeheb ve Maâdinu’l-Cevher Nâsır-ı Hüsrev – Sefernâme Neşrî – Kitâb-ı Cihannümâ Orderic Vitalis – Ecclesiastical History Otto von Freising – Chronica sive Historia de duabus civitatibus Süleyman et-Tîfâşî – Nüzhetü’l-Müştâk Taberî – Tarihü’r-Rusul ve’l-Mülûk William of Rubruck – Doğu’ya Seyahat Yakûbî – Kitâbü’l-Büldân . ÇALIŞMA ESERLER . Abdulhalik Bakır – Eskiçağda Deri, Tahta ve Kağıt Endüstrisi Abdulhalik Bakır – Eskiçağda Parfüm, Gıda, İlaç Endüstrisi ve Ticareti Abdulhalik Bakır – Geç Antikçağlardan Geç Ortaçağlara Doğuda ve Batıda Endüstri ve Ticaret Abdulhalik Bakır – Orta Çağ İslam Dünyasında Deri, Tahta ve Kâğıt Sanayi Abdulhalik Bakır – Orta Çağ İslam Dünyasında Tekstil Sanayii Giyim Kuşam ve Moda Ali Emiri – Ticaret Tarihi Ali Erken – Osmanlı’da Üretim ve Tüketim Ali İzzet Begoviç – Ortaçağ Ekonomisi Bahaeddin Yediyıldız – Ortaçağ Ekonomik Tarihi Fikret Adanır – Osmanlı Sanayisi Fikret Yılmaz – Ticaret ve Sanayi Tarihi Fuat Köprülü – Türk Edebiyatında Sanayi ve Kent Hakkı Dursun Yıldız – İslam Sanatları ve Sanayi Halil İnalcık – Avrupa’da ve Osmanlı’da Sanayi Halil İnalcık – Esnaf ve Lonca Teşkilatı Halil İnalcık – Türkiye’de Feodalite Hayriye Ayşe Ünal – Ortaçağ Ekonomisinde Kadın Hüseyin Yurttaş – Osmanlı’da Zanaatkârlar İbrahim Kafesoğlu – Osmanlı’da Toplum ve Ekonomi İlber Ortaylı – Osmanlı’da Ekonomi ve Toplum İsmail Hakkı Uzunçarşılı – Osmanlı Tarihi İsmail Kara – İslam Tarihinde Ekonomik Hayat Kemal Arı – Osmanlı Sanayi ve Teknoloji Tarihi M. Şükrü Hanioğlu – İktisadi Tarih Araştırmaları Mehmet Genç – Osmanlı İktisat Tarihi Mehmet Kaplan – Ortaçağ Anadolu’sunda Sanayi Metin Kunt – Osmanlı İktisadi Tarihi Murat Çetinkaya – Osmanlı İktisadi Düşüncesi Mustafa Akdağ – Ortaçağ’da Ekonomi ve Toplum Necdet Sevinç – Türkiye’de Esnaf ve Lonca Teşkilatı Necmettin İsfendiyaroğlu – Ortaçağ Sanayi Tarihi Niyazi Berkes – Osmanlı Ekonomik Tarihi Ömer Lütfi Barkan – Osmanlı İktisat Tarihi Özkan Demirhan – Osmanlı’da Loncalar ve Üretim Recep Şentürk – Osmanlı’da Ekonomik ve Sosyal Hayat Selim Deringil – Osmanlı’da Modernleşme ve Sanayi Suat Yalaz – Türk Tarihinde Sanayi ve Ticaret Süleyman Yalçın – Osmanlı’da Ticaret ve Sanayi Turan Özdemir – İslam Medeniyetinde Sanayi Yavuz Selim Kıran – Osmanlı’da Sanayi ve Ticaret Yılmaz Öztuna – Türkiye Tarihi Yüksel Sevinç – Esnaf Teşkilatları ve Sanayi |
| Açıldığı Öğretim Yılı | 2024 - 2025 |
| Yarıyıl İçi Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Ara Sınav 1 | 20 |
| Ödev 1 | 20 |
| Toplam | 40 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Final | %60 |
| Toplam | %60 |
| Yarıyıl İçinin Başarıya Oranı | %40 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | %60 |
| Toplam | %100 |
| Kategori | Ders İlişki Yüzdeleri (%) |
|
Aktarılabilir Beceri Dersleri
|
50
|
|
Beşeri, İletişim ve Yönetim Becerileri Dersleri
|
0
|
|
Destek Dersleri
|
0
|
|
Ek Dersler
|
0
|
|
Kategori
|
0
|
|
Mesleki Seçmeli Dersler
|
0
|
|
Temel Meslek Dersleri
|
0
|
|
Uygulama Dersleri
|
0
|
|
Uzmanlık / Alan Dersleri
|
50
|
|
Yetkinlik Tamamlayıcı Ders
|
0
|
| Ders İş Yükü | Öğretim Metotlar / Öğretim Metodu | Süresi (Saat) | Sayısı | Toplam İş Yükü (Saat) |
| Dinleme ve anlamlandırma | Ders | 14 | 7 | 98 |
| Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme | Tartışmalı Ders | 14 | 2 | 28 |
| Önceden planlanmış özel beceriler | Özel Destek / Yapısal Örnekler | 11 | 3 | 33 |
| Önceden planlanmış özel beceriler | Rol Yapma / Drama | 14 | 2 | 28 |
| Ara Sınav 1 | Ara Sınav 1 | 1 | 1 | 1 |
| Kısa Sınav 1 | Kısa Sınav 1 | 1 | 1 | 1 |
| Final | Final | 1 | 1 | 1 |
| Toplam İş Yükü (Saat) | 190 | |||
| AKTS = Toplam İş Yükü (Saat) / 25.5 (s) | 7,45 | |||
| AKTS | 3,0 | |||
| Hafta | Konu | Öğretim Metodu |
|---|---|---|
| 1 | Giriş ve Teorik Çerçeve | Ders |
| 2 | Ortaçağ’ın Ekonomik Yapısı ve Üretim Sistemleri | Ders |
| 3 | Erken Sanayi Faaliyetlerinin Kökenleri | Ders |
| 4 | İslam Dünyasında Sanayi ve Zanaat | Ders |
| 5 | Avrupa’da Sanayi Gelişimi ve Zanaat Yapıları | Ders |
| 6 | Bizans, Çin ve Hindistan'da Sanayi Üretimi | Ders |
| 7 | Teknoloji ve Mekanik Bilgi | Ders |
| 8 | Ara Sınav | Ders |
| 9 | Sanayi Kolları I: Dokumacılık, İplik ve Deri Ürünleri | Ders |
| 10 | Sanayi Kolları II: Metal, Maden ve Cam İşçiliği | Ders |
| 11 | Sanayi Kolları III: Kağıt, Sabun, Boya, Seramik | Ders |
| 12 | Ticaret ve Sanayi İlişkisi | Ders |
| 13 | İşgücü, Kadın Emeği ve Toplumsal Yapı | Ders |
| 14 | Sanayi Üzerinde Siyasal ve Dini Etkiler | Ders |
| 15 | Ortaçağ’dan Modern Sanayiye Geçişin Temelleri | Ders |
| 16 | Yarıyıl Sonu Sınavı | Ders |
| Ders Öğrenme Çıktısı | Ölçme Değerlendirme | Öğretim Metodu | Öğrenme Faaliyeti |
| Ortaçağ’da sanayi faaliyetlerinin yapısını, üretim tekniklerini ve iş gücü organizasyonlarını tarihsel bağlamda analiz edebilir. | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme | |
| Avrupa, İslam dünyası ve Asya’daki sanayi merkezlerini karşılaştırmalı olarak inceleyerek ekonomik ve toplumsal etkilerini değerlendirebilir. | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme | |
| Sanayi üretim sistemleri ile ekonomik, sosyal ve kültürel faktörler arasındaki etkileşimleri eleştirel bir perspektifle tartışabilir. | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme | |
| Ortaçağ’daki teknik gelişmelerin ve bilgi aktarım süreçlerinin sanayi tarihindeki rolünü yorumlayabilir. | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme | |
| Belirli bir sanayi kolu veya üretim merkezi üzerine akademik araştırma yaparak tarihsel belgelerden yararlanabilir. | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
DERS ÖĞRENME ÇIKTISI |
PÇ 1 | PÇ 2 | PÇ 3 | PÇ 4 | PÇ 5 | PÇ 6 | PÇ 7 | PÇ 8 | PÇ 9 | PÇ 10 | PÇ 11 | PÇ 12 | PÇ 13 | PÇ 14 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ortaçağ’da sanayi faaliyetlerinin yapısını, üretim tekniklerini ve iş gücü organizasyonlarını tarihsel bağlamda analiz edebilir. | 3 | 5 | 4 | 3 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 3 | 4 | 5 | 3 | 4 | ;
| Avrupa, İslam dünyası ve Asya’daki sanayi merkezlerini karşılaştırmalı olarak inceleyerek ekonomik ve toplumsal etkilerini değerlendirebilir. | 5 | 4 | 5 | 4 | 3 | 3 | 4 | 3 | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | 3 | ;
| Sanayi üretim sistemleri ile ekonomik, sosyal ve kültürel faktörler arasındaki etkileşimleri eleştirel bir perspektifle tartışabilir. | 3 | 4 | 3 | 4 | 5 | 3 | 4 | 5 | 4 | 5 | 3 | 4 | 5 | 4 | ;
| Ortaçağ’daki teknik gelişmelerin ve bilgi aktarım süreçlerinin sanayi tarihindeki rolünü yorumlayabilir. | 5 | 4 | 5 | 3 | 4 | 5 | 3 | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | ;
| Belirli bir sanayi kolu veya üretim merkezi üzerine akademik araştırma yaparak tarihsel belgelerden yararlanabilir. | 4 | 3 | 4 | 5 | 3 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | ;
| Ortalama Değer | 4 | 4 | 4,2 | 3,8 | 4 | 3,8 | 4,2 | 3,8 | 4,2 | 3,8 | 3,8 | 4 | 4 | 3,6 |
