| Ders Adı | Kodu | Yarıyıl | T+U Saat | AKTS | |
| Ortaçağ Sanayi Tarihi | TAR6017 | 3 + 0 | 7,5 |
| Birim Bölüm | TARİH - DR |
| Derece Seviye | Lisansüstü - Seçmeli - Türkçe |
| Dersin Verilişi | Yüz yüze |
| EBS Koordinatörü | Prof. Dr. Abdulhalik BAKIR |
| Ders Veren | |
| Amaç |
Bu ders, Ortaçağ döneminde sanayi faaliyetlerinin yapısını, üretim tekniklerini, iş gücü organizasyonlarını ve teknolojik gelişmeleri tarihsel bağlamda analiz etmeyi amaçlamaktadır. Avrupa, İslam dünyası ve Asya’daki farklı sanayi merkezlerini karşılaştırmalı olarak inceleyerek ekonomik, toplumsal ve kültürel etkilerini tartışmayı hedefler. Ayrıca öğrencilerin, Ortaçağ’daki sanayi üretim sistemleriyle modern sanayileşme süreçleri arasındaki süreklilik ve kopuş noktalarını eleştirel bir perspektifle değerlendirebilmesi hedeflenmektedir. |
| Ders İçeriği |
Ortaçağ sanayi tarihi, klasik sanayileşme anlatılarının ötesine geçerek, teknolojik ve ekonomik dinamizmin erken örneklerini araştırır. Ders, sanayi kavramının tarihsel gelişimini ve Ortaçağ bağlamında yeniden tanımlanma biçimlerini tartışır. Avrupa’da feodal sistem içinde üretim ilişkileri, lonca yapıları ve zanaatçı sınıfının rolü ele alınır. Ortaçağ İslam dünyasında sanayi üretimi, teknik bilgi ve el işçiliğinin gelişimi üzerinde durulur. İpek, cam, kağıt, sabun, dokuma ve seramik gibi sanayi dalları bölgesel örneklerle analiz edilir. Ders, Bizans, Abbâsî, Selçuklu, Osmanlı ve Batı Avrupa’daki üretim merkezlerini karşılaştırır. Sanayi üretiminin coğrafi dağılımı, doğal kaynaklara ve ticaret yollarına göre değerlendirilir. Teknik bilgi aktarımı, usta-çırak ilişkisi ve zanaatkâr loncalarının eğitim işlevi incelenir. İslami şehirlerde üretim mahallelerinin mekânsal organizasyonu ve çarşı sistemi analiz edilir. Haçlı Seferleri sonrası sanayi teknolojilerinin Avrupa'ya aktarımı üzerinde durulur. Çin, Hindistan ve Orta Asya’daki teknolojik gelişmelerin İslam dünyası ve Avrupa üzerindeki etkisi tartışılır. Su gücüyle çalışan değirmenler ve erken mekanik sistemlerin sanayileşme tarihindeki yeri incelenir. Ders, maden üretimi ve metal işçiliği gibi ağır sanayi alanlarını da kapsar. Ortaçağ’da işbölümü, üretim organizasyonu ve emek gücü yapıları açıklanır. Kadın emeği ve aile işletmeleri üzerinden sanayi üretiminde toplumsal cinsiyet rolleri tartışılır. İktisadi belgeler, arkeolojik veriler ve seyahatnameler tarihsel veri kaynağı olarak değerlendirilir. Sanayi ürünlerinin yerel pazarlar ve uzak ticaret üzerindeki etkisi analiz edilir. Ders, sanayi üretimi ile vergi sistemleri ve devlet denetimi ilişkisini inceler. Teknik bilgi üretiminin bilim, din ve toplumla olan ilişkisi bağlamında yorumlar yapılır. Ortaçağ sanayi üretiminin çevresel etkileri ve doğal kaynak kullanımı ele alınır. Lonca sisteminin üretim üzerindeki denetleyici ve koruyucu rolü incelenir. Ders, sanayiyle ilgili terminolojiyi Arapça, Latince ve diğer diller üzerinden karşılaştırmalı olarak analiz eder. İslami şehirlerdeki atölye sistemleri ve üretim alanlarının sosyal organizasyonu değerlendirilir. Sanayi üretiminin savaş, göç ve siyasal istikrarsızlıklarla olan ilişkisi ele alınır. Ders, sanayinin kültürel üretime (sanat, mimari, el sanatları) katkılarını da kapsar. Ortaçağ’da teknoloji transferinin ve taklidin yaygınlığı tartışılır. Avrupa’da 12. yüzyıldan itibaren başlayan “teknolojik canlanma”nın sanayiye etkisi incelenir. İslam medeniyetinde endüstriyel bilgilerin yazılı kaynaklara geçirilme süreci tartışılır. Ders, modern sanayi devriminin Ortaçağ’a dayanan temellerini sorgulayan yaklaşımları değerlendirir. Öğrencilerden, belirli bir sanayi kolu veya üretim merkezi üzerine belge temelli bir analiz yapmaları beklenir. |
| Ders Kaynakları |
KAYNAKLAR
Âşıkpaşazâde – Târîh-i Âşıkpaşazâde Belâzürî – Fütûhu’l-Büldân Benjamin of Tudela – Seyahatler Bertrandon de la Broquière – Doğu Seyahatnamesi Ebü’l-Fidâ – Takvîmu’l-Büldân Evliya Çelebi – Seyahatnâme Frei Jordanus – Mirabilia Descripta Geoffrey of Villehardouin – Dördüncü Haçlı Seferi Tarihi İbn Abd Rabbih – el-İkdü’l-Ferîd İbn Asâkir – Târîhu Dımaşk İbn Battûta – Rıhletü İbn Battûta İbn Cübeyr – Rihle İbn Ebî Usaybia – Uyûnu’l-Enbâ fî Tabakâti’l-Etbâ İbn Fadlân – Rihle İbn Fazlallah el-Ömerî – Mesâlikü’l-Ebsâr fî Memâlikü’l-Emsâr İbn Hacer el-Askalânî – ed-Dürerü’l-Kâmine İbn Hafsûn – Endülüs Yıllıkları İbn Haldûn – Kitâbu’l-İber ve Mukaddime İbn Hallikân – Vefeyâtü’l-A‘yân İbn Havkal – Sûretu’l-Arz İbn Hazm – Cümelü’s-Siyer ve’l-Ahbâr İbn Hurdâzbih – Kitâbü’l-Mesâlik ve’l-Memâlik İbn Kesîr – el-Bidâye ve’n-Nihâye İbn Kuteybe – Maârif İbn Münkız – Kitâbü’l-İ‘tibâr İbn Rüste – A‘lâkü’n-Nefîse İbn Sa’d – Tabakâtü’l-Kübrâ İbn Şeddâd – el-A‘lâkü’l-Hatîre fî Zikr Ümerâi’ş-Şâm İbn Tûlûn – Târîhu Dımaşk ve’l-Kuds İbn Züleykâ – Târîhu Kahire İbnü’l-Azrak – Târîhu Meyyâferikin İbnü’l-Cevzî – el-Muntazam fî Târîhi’l-Mülûk ve’l-Ümem İbnü’l-Esîr – el-Kâmil fi’t-Târîh İbnü’l-Fakîh – Kitâbü’l-Büldân İbnü’n-Nebîtî – Târîhu’l-Endelüs İbnü’n-Nedîm – el-Fihrist Jean de Joinville – Saint Louis’in Hayatı Kâtib Çelebi – Cihannümâ Makdisî – Ahsenu’t-Tekâsîm fî Ma’rifeti’l-Akâlîm Marco Polo – Seyahatnâme Matthew Paris – Chronica Majora Mes‘ûdî – Mürûcü’z-Zeheb ve Maâdinu’l-Cevher Nâsır-ı Hüsrev – Sefernâme Neşrî – Kitâb-ı Cihannümâ Orderic Vitalis – Ecclesiastical History Otto von Freising – Chronica sive Historia de duabus civitatibus Süleyman et-Tîfâşî – Nüzhetü’l-Müştâk Taberî – Tarihü’r-Rusul ve’l-Mülûk William of Rubruck – Doğu’ya Seyahat Yakûbî – Kitâbü’l-Büldân . ÇALIŞMA ESERLER . Abdulhalik Bakır – Eskiçağda Deri, Tahta ve Kağıt Endüstrisi Abdulhalik Bakır – Eskiçağda Parfüm, Gıda, İlaç Endüstrisi ve Ticareti Abdulhalik Bakır – Geç Antikçağlardan Geç Ortaçağlara Doğuda ve Batıda Endüstri ve Ticaret Abdulhalik Bakır – Orta Çağ İslam Dünyasında Deri, Tahta ve Kâğıt Sanayi Abdulhalik Bakır – Orta Çağ İslam Dünyasında Tekstil Sanayii Giyim Kuşam ve Moda Ali Emiri – Ticaret Tarihi Ali Erken – Osmanlı’da Üretim ve Tüketim Ali İzzet Begoviç – Ortaçağ Ekonomisi Bahaeddin Yediyıldız – Ortaçağ Ekonomik Tarihi Fikret Adanır – Osmanlı Sanayisi Fikret Yılmaz – Ticaret ve Sanayi Tarihi Fuat Köprülü – Türk Edebiyatında Sanayi ve Kent Hakkı Dursun Yıldız – İslam Sanatları ve Sanayi Halil İnalcık – Avrupa’da ve Osmanlı’da Sanayi Halil İnalcık – Esnaf ve Lonca Teşkilatı Halil İnalcık – Türkiye’de Feodalite Hayriye Ayşe Ünal – Ortaçağ Ekonomisinde Kadın Hüseyin Yurttaş – Osmanlı’da Zanaatkârlar İbrahim Kafesoğlu – Osmanlı’da Toplum ve Ekonomi İlber Ortaylı – Osmanlı’da Ekonomi ve Toplum İsmail Hakkı Uzunçarşılı – Osmanlı Tarihi İsmail Kara – İslam Tarihinde Ekonomik Hayat Kemal Arı – Osmanlı Sanayi ve Teknoloji Tarihi M. Şükrü Hanioğlu – İktisadi Tarih Araştırmaları Mehmet Genç – Osmanlı İktisat Tarihi Mehmet Kaplan – Ortaçağ Anadolu’sunda Sanayi Metin Kunt – Osmanlı İktisadi Tarihi Murat Çetinkaya – Osmanlı İktisadi Düşüncesi Mustafa Akdağ – Ortaçağ’da Ekonomi ve Toplum Necdet Sevinç – Türkiye’de Esnaf ve Lonca Teşkilatı Necmettin İsfendiyaroğlu – Ortaçağ Sanayi Tarihi Niyazi Berkes – Osmanlı Ekonomik Tarihi Ömer Lütfi Barkan – Osmanlı İktisat Tarihi Özkan Demirhan – Osmanlı’da Loncalar ve Üretim Recep Şentürk – Osmanlı’da Ekonomik ve Sosyal Hayat Selim Deringil – Osmanlı’da Modernleşme ve Sanayi Suat Yalaz – Türk Tarihinde Sanayi ve Ticaret Süleyman Yalçın – Osmanlı’da Ticaret ve Sanayi Turan Özdemir – İslam Medeniyetinde Sanayi Yavuz Selim Kıran – Osmanlı’da Sanayi ve Ticaret Yılmaz Öztuna – Türkiye Tarihi Yüksel Sevinç – Esnaf Teşkilatları ve Sanayi |
| Yarıyıl İçi Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Bu bilgi girilmemiştir. | |
| Toplam | 0 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Bu bilgi girilmemiştir. | |
| Toplam | %0 |
| Yarıyıl İçinin Başarıya Oranı | %0 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | %0 |
| Toplam | %0 |
| Kategori | Ders İlişki Yüzdeleri (%) |
|
Aktarılabilir Beceri Dersleri
|
0
|
|
Beşeri, İletişim ve Yönetim Becerileri Dersleri
|
0
|
|
Destek Dersleri
|
0
|
|
Ek Dersler
|
0
|
|
Kategori
|
0
|
|
Mesleki Seçmeli Dersler
|
0
|
|
Temel Meslek Dersleri
|
0
|
|
Uygulama Dersleri
|
0
|
|
Uzmanlık / Alan Dersleri
|
0
|
|
Yetkinlik Tamamlayıcı Ders
|
0
|
| Ders İş Yükü | Öğretim Metotlar / Öğretim Metodu | Süresi (Saat) | Sayısı | Toplam İş Yükü (Saat) |
| Toplam İş Yükü (Saat) | 0 | |||
| AKTS = Toplam İş Yükü (Saat) / 25.5 (s) | 0 | |||
| AKTS | 3,0 | |||
| Hafta | Konu | Öğretim Metodu |
|---|---|---|
| 1 | Giriş ve Teorik Çerçeve | Ders |
| 2 | Ortaçağ’ın Ekonomik Yapısı ve Üretim Sistemleri | Ders |
| 3 | Erken Sanayi Faaliyetlerinin Kökenleri | Ders |
| 4 | İslam Dünyasında Sanayi ve Zanaat | Ders |
| 5 | Avrupa’da Sanayi Gelişimi ve Zanaat Yapıları | Ders |
| 6 | Bizans, Çin ve Hindistan'da Sanayi Üretimi | Ders |
| 7 | Teknoloji ve Mekanik Bilgi | Ders |
| 8 | Ara Sınav | Ders |
| 9 | Sanayi Kolları I: Dokumacılık, İplik ve Deri Ürünleri | Ders |
| 10 | Sanayi Kolları II: Metal, Maden ve Cam İşçiliği | Ders |
| 11 | Sanayi Kolları III: Kağıt, Sabun, Boya, Seramik | Ders |
| 12 | Ticaret ve Sanayi İlişkisi | Ders |
| 13 | İşgücü, Kadın Emeği ve Toplumsal Yapı | Ders |
| 14 | Sanayi Üzerinde Siyasal ve Dini Etkiler | Ders |
| 15 | Ortaçağ’dan Modern Sanayiye Geçişin Temelleri | Ders |
| 16 | Yarıyıl Sonu Sınavı | Ders |
| Ders Öğrenme Çıktısı | Ölçme Değerlendirme | Öğretim Metodu | Öğrenme Faaliyeti |
| Ortaçağ’da sanayi faaliyetlerinin yapısını, üretim tekniklerini ve iş gücü organizasyonlarını tarihsel bağlamda analiz edebilir. | Sunum / Seminer | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
| Avrupa, İslam dünyası ve Asya’daki sanayi merkezlerini karşılaştırmalı olarak inceleyerek ekonomik ve toplumsal etkilerini değerlendirebilir. | Sunum / Seminer | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
| Sanayi üretim sistemleri ile ekonomik, sosyal ve kültürel faktörler arasındaki etkileşimleri eleştirel bir perspektifle tartışabilir. | Sunum / Seminer | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
| Ortaçağ’daki teknik gelişmelerin ve bilgi aktarım süreçlerinin sanayi tarihindeki rolünü yorumlayabilir. | Sunum / Seminer | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
| Belirli bir sanayi kolu veya üretim merkezi üzerine akademik araştırma yaparak tarihsel belgelerden yararlanabilir. | Sunum / Seminer | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
DERS ÖĞRENME ÇIKTISI |
PÇ 1 | PÇ 2 | PÇ 3 | PÇ 4 | PÇ 5 | PÇ 6 | PÇ 7 | PÇ 8 | PÇ 9 | PÇ 10 | PÇ 11 | PÇ 12 | PÇ 13 | PÇ 14 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ortaçağ’da sanayi faaliyetlerinin yapısını, üretim tekniklerini ve iş gücü organizasyonlarını tarihsel bağlamda analiz edebilir. | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | ;
| Avrupa, İslam dünyası ve Asya’daki sanayi merkezlerini karşılaştırmalı olarak inceleyerek ekonomik ve toplumsal etkilerini değerlendirebilir. | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | ;
| Sanayi üretim sistemleri ile ekonomik, sosyal ve kültürel faktörler arasındaki etkileşimleri eleştirel bir perspektifle tartışabilir. | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | ;
| Ortaçağ’daki teknik gelişmelerin ve bilgi aktarım süreçlerinin sanayi tarihindeki rolünü yorumlayabilir. | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | ;
| Belirli bir sanayi kolu veya üretim merkezi üzerine akademik araştırma yaparak tarihsel belgelerden yararlanabilir. | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | ;
| Ortalama Değer | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
