| Ders Adı | Kodu | Yarıyıl | T+U Saat | AKTS | |
| Osmanlı Şehirciliği I | TAR6025 | 3 + 0 | 7,5 |
| Birim Bölüm | TARİH - DR |
| Derece Seviye | Lisansüstü - Seçmeli - Türkçe |
| Dersin Verilişi | Yüz yüze |
| EBS Koordinatörü | Prof. Dr. Refik ARIKAN |
| Ders Veren | Prof. Dr. Refik ARIKAN |
| Amaç |
Bu ders, Osmanlı döneminde şehirlerin planlanması, mimarisi ve sosyal yapısını tarihsel bağlamda incelemeyi amaçlar. Osmanlı şehirlerinin ekonomik, kültürel ve politik işlevlerini ve bu şehirlerin imar politikalarını analiz eder. Ayrıca öğrencilerin Osmanlı şehircilik geleneğini anlamaları ve dönemin kentleşme süreçlerini eleştirel bir şekilde değerlendirmeleri hedeflenir. |
| Ders İçeriği |
Dersin başlangıcında Osmanlı şehirlerinin genel tarihsel gelişimi ele alınır. Osmanlı şehirlerinin kuruluş süreçleri ve coğrafi yayılımı incelenir. İstanbul’un Osmanlı başkenti olarak şehirleşme dinamikleri üzerinde durulur. Diğer önemli Osmanlı şehirleri (Bursa, Edirne, Konya, İzmir vb.) karşılaştırmalı olarak değerlendirilir. Osmanlı şehirlerinde mimari ve kentsel planlama ilkeleri tanıtılır. Camiler, medreseler, hamamlar ve külliyeler gibi kamusal yapılar incelenir. Şehirlerin sosyal yapısı; esnaf, loncalar ve farklı toplumsal gruplar irdelenir. Şehirde yönetim mekanizmaları ve belediye uygulamaları ele alınır. Osmanlı şehirlerinin su temini ve altyapı sistemleri tartışılır. Kentsel ekonomi ve ticaretin şehir yapısına etkileri analiz edilir. Vakıf sistemi ve şehirdeki sosyal hizmetlerin önemi vurgulanır. Şehirlerin savunma sistemleri ve sur yapıları değerlendirilir. Kentsel dönüşüm süreçleri ve Osmanlı şehirlerindeki değişim mekanizmaları incelenir. Kırsal alan ile şehir ilişkileri ve göç hareketleri ele alınır. Osmanlı şehirlerinde sanat ve kültür hayatı incelenir. Mimari üsluplar ve süsleme sanatlarının şehir siluetine etkileri araştırılır. Farklı dönemlerde Osmanlı şehirlerindeki planlama uygulamaları karşılaştırılır. Şehirdeki kadınların sosyal ve ekonomik rolleri tartışılır. Osmanlı’da ticaret yolları ve şehirlerarası ekonomik ilişkiler incelenir. Kentsel mekanda dini, etnik ve sosyal farklılıkların etkileri analiz edilir. Osmanlı şehirlerindeki eğitim kurumları ve entelektüel yaşam ele alınır. Ulaşım ve şehir içi hareketlilik konuları tartışılır. Osmanlı şehirlerinin imar politikaları ve devlet müdahaleleri incelenir. Kentsel yapıların korunması ve restorasyon faaliyetleri değerlendirilir. Osmanlı şehirlerindeki halkın günlük yaşamı ve sosyal pratikleri incelenir. Avrupa etkileri ve modernleşme süreçlerinin şehircilik üzerindeki etkisi tartışılır. Osmanlı şehir planlama ilkelerinin günümüz kentleşmesine etkileri araştırılır. Arkeolojik ve tarihi kaynakların Osmanlı şehirlerinin incelenmesindeki rolü vurgulanır. Ders kapsamında öğrencilerin belirli Osmanlı şehirleri üzerine proje ve sunum hazırlamaları teşvik edilir. Dersin sonunda Osmanlı şehircilik geleneğinin tarihsel önemi ve günümüzle bağlantıları değerlendirilir. |
| Ders Kaynakları |
KAYNAKLAR
Abdülkadir İnan – Türk Kültür Tarihi Ahmed Cevdet Paşa – Tarih-i Cevdet Ahmed Vefik Paşa – Eski İstanbul Hikâyeleri Ahmet Cevdet Paşa – Kanun-ı Esasi Tarihi (şehir yönetimi bağlamında) Ahmet Refik Altınay – Eski İstanbul Hayatı Ahmet Vefik Paşa – Tarih-i Osmani Ali Emiri Efendi – Osmanlı Tarihi Âşıkpaşazâde – Tevârîh-i Âl-i Osman Cemaleddin Afgani – Osmanlı Tarihi Cevdet Paşa – Tarih-i Cevdet Evliya Çelebi – Seyahatnâme Fazlı Paşa – Tevârîh-i Al-i Osman Halil İnalcık – Şehir ve Toplum Halil Sahillioğlu – Osmanlı Kültür ve Medeniyeti Hoca Sadeddin Efendi – Tâcü’t-Tevârîh İbn Kemal – Tevârîh-i Âl-i Osman Hoca Sadeddin Efendi – Tâcü’t-Tevârîh İbn Kemal – Tevârîh-i Âl-i Osman İbrahim Peçevi – Tarih-i Peçevi İdris-i Bitlisi – Heşt Behişt İsmail Hakkı Uzunçarşılı – Osmanlı Devleti’nin İmar ve İskan Politikaları İsmail Hakkı Uzunçarşılı – Osmanlı Medeniyeti İsmail Hakkı Uzunçarşılı – Osmanlı Şehirleri İsmail Hakkı Uzunçarşılı – Osmanlı Tarihi İzzet Molla – Tarih-i Ebu’l-Feth Katib Çelebi – Cihannüma Katibzade Nazım – Tarih-i Osmanî Katip Çelebi – Mizanü’l-Hakk fi İhtiyari’l-Ehakk Kemalpaşazâde – Tevârîh-i Âl-i Osman Matrakçı Nasuh – Tarih-i Matrakçı Nasuh Mehmed Fuad Köprülü – Osmanlı Tarihi Mustafa Âlî – Künhü’l-Ahbâr Münif Paşa – Tarih-i Osmanî Naima – Tarih-i Naima Namik Kemal – Tarih-i Osmanî Neşrî – Kitâb-ı Cihannümâ Piri Mehmed Paşa – Tevârîh-i Al-i Osman Rıza Tevfik Bölükbaşı – Hatıralar (dönem şehir hayatı anlatımları) Samiha Ayverdi – Osmanlı Hayatı Seyyid Hüseyin Vehbi – Tarih-i Osmanî Şemsettin Sami – Kamus-ı Türki (dönem kültür ve şehircilik terimleri açısından) Şükrullah – Behcetü’t-Tevârîh Şükrü PaŞa – Osmanlı Tarihi Tursun Bey – Tarih-i Ebu’l-Feth Ziya Paşa – Tarih-i Osmani . ÇALIŞMA ESERLER . Ahmet Demir – Osmanlı Kent Tarihi Ahmet Refik Altınay – Eski İstanbul Hayatı Ahmet Şimşirgil – Osmanlı Şehir ve Kültür Tarihi Ahmet Yaşar Ocak – Osmanlı Sosyal Tarihinde Kent Ali Artan – Osmanlı’da Şehir ve Toplum Aysel Yıldız – Osmanlı’da Kentsel Planlama Bedia Akarsu – Osmanlı Kentlerinde Mimari Emel Esin – Osmanlı Mimarlık Tarihi Ersin Uluçay – Osmanlı Kentsel Yapısı Feridun Emecen – Osmanlı Tarihinde Şehircilik Fikret Yılmaz – Osmanlı Şehirciliği ve Toplumsal Yapı Fuat Köprülü – Türk Kültür Tarihi Hakkı Dursun Yıldız – Osmanlı Şehirleri Halil İnalcık – Osmanlı Devletinde Şehircilik Halil İnalcık – Osmanlı’da İmar ve İskan Politikaları Halil İnalcık – Şehir ve Toplum İlber Ortaylı – Osmanlı’da Kentleşme ve Şehircilik İsmail Hakkı Uzunçarşılı – Osmanlı İmar Politikaları Kemal Çiçek – Osmanlı Şehirleri ve Toplum Mehmet Çelik – Osmanlı Şehirciliğinde Yenilik Mehmet Doğan – Osmanlı Dönemi Şehircilik Mehmet Önal – Osmanlı Şehirlerinde Günlük Yaşam Murat Belge – İstanbul’da Kent Kültürü Mustafa Çağatay – Osmanlı’da Şehirleşme Nermin Akyürek – Osmanlı’da Şehircilik ve Mimarlık Nurdan Gürbilek – Osmanlı Kültür Tarihi Nurettin Ardıç – Osmanlı Şehirciliği ve Kentsel Kültür Nurhan Atasoy – Osmanlı Sanatı ve Şehirciliği Sema Oruç – Osmanlı Şehirlerinde Mimari Serpil Bağcı – Osmanlı Kentlerinde Sosyal Hayat Sevgi Sibel Gürel – Osmanlı’da Şehir ve Mimari Suat Yalaz – Osmanlı Şehirciliği Şaban Tiryaki – Osmanlı Döneminde Kentleşme Şerif Mardin – Osmanlı Toplumunda Kentleşme Yavuz Selim Kıran – Osmanlı Şehir Tarihi Zeynep İnankur – Osmanlı Mimarlık Tarihi |
| Açıldığı Öğretim Yılı | 2021 - 2022 2022 - 2023 2023-2024 2024 - 2025 |
| Yarıyıl İçi Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Ara Sınav 1 | 30 |
| Ödev 1 | 30 |
| Toplam | 60 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Final | %40 |
| Toplam | %40 |
| Yarıyıl İçinin Başarıya Oranı | %60 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | %40 |
| Toplam | %100 |
| Kategori | Ders İlişki Yüzdeleri (%) |
|
Aktarılabilir Beceri Dersleri
|
50
|
|
Beşeri, İletişim ve Yönetim Becerileri Dersleri
|
0
|
|
Destek Dersleri
|
0
|
|
Ek Dersler
|
0
|
|
Kategori
|
0
|
|
Mesleki Seçmeli Dersler
|
0
|
|
Temel Meslek Dersleri
|
0
|
|
Uygulama Dersleri
|
0
|
|
Uzmanlık / Alan Dersleri
|
50
|
|
Yetkinlik Tamamlayıcı Ders
|
0
|
| Ders İş Yükü | Öğretim Metotlar / Öğretim Metodu | Süresi (Saat) | Sayısı | Toplam İş Yükü (Saat) |
| Dinleme ve anlamlandırma | Ders | 14 | 3 | 42 |
| Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme | Tartışmalı Ders | 14 | 3 | 42 |
| Önceden planlanmış özel beceriler | Özel Destek / Yapısal Örnekler | 14 | 3 | 42 |
| Önceden planlanmış özel beceriler | Rol Yapma / Drama | 14 | 2 | 28 |
| Önceden planlanmış özel beceriler | Problem Çözme | 14 | 2 | 28 |
| Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme, takım çalışması | Beyin Fırtınası | 6 | 1 | 6 |
| Ara Sınav 1 | Ara Sınav 1 | 1 | 1 | 1 |
| Kısa Sınav 1 | Kısa Sınav 1 | 1 | 1 | 1 |
| Final | Final | 1 | 1 | 1 |
| Toplam İş Yükü (Saat) | 191 | |||
| AKTS = Toplam İş Yükü (Saat) / 25.5 (s) | 7,49 | |||
| AKTS | 3,0 | |||
| Hafta | Konu | Öğretim Metodu |
|---|---|---|
| 1 | Derse Giriş: Osmanlı şehirlerinin tarihsel gelişimi ve temel kavramlar. | Ders |
| 2 | Osmanlı öncesi şehircilik ve Osmanlı’nın ilk şehirleşme örnekleri. | Ders |
| 3 | İstanbul’un Osmanlı başkenti olarak gelişimi ve kentsel dönüşümü. | Ders |
| 4 | Diğer önemli Osmanlı şehirleri: Bursa, Edirne, Konya örnekleri. | Ders |
| 5 | Osmanlı şehirlerinde kentsel planlama ilkeleri ve mimari anlayış. | Ders |
| 6 | Külliye mimarisi ve kamusal yapılar: camiler, medreseler, hamamlar. | Ders |
| 7 | Esnaf ve loncaların şehir yaşamındaki sosyal ve ekonomik rolleri. | Ders |
| 8 | Ara Sınav | Ders |
| 9 | Şehir yönetimi, imar faaliyetleri ve belediye uygulamaları. | Ders |
| 10 | Altyapı sistemleri: su temini, kanalizasyon ve yollar. | Ders |
| 11 | Şehir savunma sistemleri ve surlar. | Ders |
| 12 | Kırsal ve kentsel ilişkiler, göç hareketleri ve demografik değişimler. | Ders |
| 13 | Şehirde kültür, sanat ve günlük yaşam. | Ders |
| 14 | Osmanlı şehirlerinde kadınların sosyal ve ekonomik rolleri. | Ders |
| 15 | Avrupa etkileri, modernleşme ve şehircilikte dönüşüm. | Ders |
| 16 | Yarıyıl Sonu Sınavı | Ders |
| Ders Öğrenme Çıktısı | Ölçme Değerlendirme | Öğretim Metodu | Öğrenme Faaliyeti |
| Osmanlı şehirlerinin tarihsel gelişim süreçlerini ve şehircilik anlayışını analiz edebilir. | Sunum / Seminer | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
| Osmanlı şehirlerindeki mimari, sosyal ve ekonomik yapıları detaylı olarak değerlendirebilir. | Sunum / Seminer | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
| Kentsel planlama, imar politikaları ve altyapı sistemlerinin Osmanlı’daki uygulamalarını açıklayabilir. | Sunum / Seminer | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
| Osmanlı şehirlerindeki toplumsal gruplar, loncalar ve esnaf teşkilatlarının işleyişini inceleyebilir. | Sunum / Seminer | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
| Osmanlı şehirciliği üzerine akademik araştırma yaparak eleştirel ve özgün değerlendirmeler geliştirebilir. | Sunum / Seminer | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
DERS ÖĞRENME ÇIKTISI |
PÇ 1 | PÇ 2 | PÇ 3 | PÇ 4 | PÇ 5 | PÇ 6 | PÇ 7 | PÇ 8 | PÇ 9 | PÇ 10 | PÇ 11 | PÇ 12 | PÇ 13 | PÇ 14 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Osmanlı şehirlerinin tarihsel gelişim süreçlerini ve şehircilik anlayışını analiz edebilir. | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | ;
| Osmanlı şehirlerindeki mimari, sosyal ve ekonomik yapıları detaylı olarak değerlendirebilir. | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | 4 | ;
| Kentsel planlama, imar politikaları ve altyapı sistemlerinin Osmanlı’daki uygulamalarını açıklayabilir. | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | 4 | 5 | 3 | 5 | 3 | ;
| Osmanlı şehirlerindeki toplumsal gruplar, loncalar ve esnaf teşkilatlarının işleyişini inceleyebilir. | 5 | 3 | 5 | 3 | 5 | 3 | 5 | 3 | 5 | 3 | 5 | 3 | 5 | 3 | ;
| Osmanlı şehirciliği üzerine akademik araştırma yaparak eleştirel ve özgün değerlendirmeler geliştirebilir. | 5 | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | ;
| Ortalama Değer | 4,2 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 3,8 | 4,2 | 4,2 | 4 | 4,2 | 4 |
