TARİH - DR

Türkiye Cumhuriyeti'nin siyasetinde rol oynamış partilerin öğretileceği bu derste partilerin program ve tüzükleri, öne çıkan isimleri ve politik hareketlilikleri hakkında bilgi verilecektir.

Türk siyasetinde partilerin doğuşu, İkinci Meşrutiyet'le olmuştur. Bu dönemde İttihat ve Terakki Fırkası, Hürriyet ve İtilaf Fırkası, Ahrar Fırkası gibi birçok parti, siyasette aktif rol oynamıştır. Dolayısıyla Türkiye Cumhuriyeti, partili siyaset konusunda Osmanlı döneminde edindiği deneyimlerden istifade etmiştir. Milli Mücadele döneminde siyasette Birinci ve İkinci Gruplar yerini almış, Cumhuriyet'in ilanından önce Türkiye Komünist Fırkası, Kadınlar Halk Fırkası ve Halk Fırkası kurulmuştur. Ancak tüm bunların içinde devamlılığı sağlanan Cumhuriyet Halk Fırkası olmuştur. Atatürk Döneminde kurulan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Serbest Cumhuriyet Fırkası uzun ömürlü olmamıştır. Bunlardan ayrı aynı dönemde Ahali Cumhuriyet Fırkası, Türk Cumhuriyet Amele ve Çiftçi Partisi, Laik Cumhuriyetçi Çiftçi ve İşçi Fırkası gibi partilerin varlığı da bilinmektedir. İnönü Döneminin başlarında kurulan Müstakil Grup ile muhalif parti eksikliği giderilmek istenmişse de başarılı olunmamıştır. 1945'te Milli Kalkınma Partisi'nin kurulması, Türk Siyasetinin çok partili olmasına yol açmıştır. 1946'da kurulan Demokrat Parti ise siyasetin canlanmasını sağlamıştır. Bu süreçte kurulan daha birçok parti vardır. Demokrat Parti, 1950'de iktidara gelmiş ve 1960'a kadar iktidarını korumuştur. 1950'lerde de çok sayıda parti kurulmuşsa da bunlardan öne çıkanı Millet Partisi'dir. Bu parti, kapatıldıktan sonra Cumhuriyetçi Millet Partisi olarak yeniden kurulmuştur. 1952'de kurulan Türkiye Köylü Partisi ise 1958'de Cumhuriyetçi Millet Partisi ile birleşmiştir. Partinin adı Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi olmuştur. 1955'te kurulan Hürriyet Partisi de öne çıkan partilerdendir ve 1958'de Cumhuriyet Halk Partisi ile birleşmiştir. 1960 Darbesinin ardından Demokrat Parti kapatılmıştır. 1961'de kurulan Adalet Partisi ve Yeni Türkiye Partisi öne çıkan partiler arasında yer almıştır. Bu yıl içinde toplam 21 parti kurulmuştur. Ancak siyaseti sırtlanan partiler CHP, AP, YTP ve CKMP olmuştur. 1961-1980 arasındaki süreçte ise CHP ile AP daha öne çıkarken ayrıca CKMP, Milliyetçi Hareket Partisi, Milli Nizam Partisi, Milli Selamet Partisi, Cumhuriyetçi Güven Partisi, Demokratik Parti ve Türkiye İşçi Partisi de önemini korumuştur. 12 Eylül Darbesi ile partilerin kapatılması, siyasi yaşantıyı sarsmışsa da bu durum 1983'te sona ermiştir. Siyasi yasağın kalkmasıyla beraber bu dönemde Anavatan Partisi, Doğru Yol Partisi, Refah Partisi, Sosyal Demokrat Halkçı Parti, Demokratik Sol Parti, Milliyetçi Çalışma Partisi, Milliyetçi Hareket Partisi gibi birçok parti kurulmuştur. 1980'li yıllarda öne çıkan bu partilerin bir kısmı 1990'lı yıllarda da önemini korumuştur. Özellikle ANAP, DYP, DSP daha aktifken isimleri değişen partiler de olmuştur. Bu doğrultuda Fazilet Partisi ve Milliyetçi Hareket Partisi örnek gösterilebilir. Ayrıca 1990'larda CHP ve Büyük Birlik Partisi gibi partiler kurulmuştur. 2000'lerin ilk beş yılında 35 partinin kurulduğu Türkiye Cumhuriyeti'nde 2001'de kurulan Adalet ve Kalkınma Partisi, 2002 Genel Seçimleri ile iktidara gelmiştir. Halen iktidarda AKP olup bugün Türkiye'deki aktif siyasi parti sayısı 151'dir.