| Ders Adı | Kodu | Yarıyıl | T+U Saat | AKTS | |
| Yeniçağ Osmanlı Arşiv Vesikaları | TAR6039 | 3 + 0 | 7,5 |
| Birim Bölüm | TARİH - DR |
| Derece Seviye | Lisansüstü - Seçmeli - Türkçe |
| Dersin Verilişi | |
| EBS Koordinatörü | Dr. Öğr. Üyesi Ali KARAHAN |
| Ders Veren | Dr. Öğr. Üyesi Ali KARAHAN |
| Amaç |
Bu dersin amacı, öğrencilere Osmanlı arşiv vesikalarının türlerini, yapısını ve kullanımını tanıtmak ve bu belgeler üzerinden tarihî araştırma yapabilme becerisi kazandırmaktır. Yeniçağ Osmanlı arşiv belgelerinin içerik ve biçim özellikleri detaylı olarak incelenir. Öğrenciler, Osmanlıca metin çözümleme ve belge okuma tekniklerini uygulamalı olarak öğrenirler. Arşiv vesikalarının tarih yazımı ve sosyal, ekonomik, idari tarihe katkıları üzerinde durulur. Böylece öğrenciler, Osmanlı tarih araştırmalarında birincil kaynakları etkin biçimde kullanabilme donanımı kazanırlar. |
| Ders İçeriği |
Bu ders, Osmanlı arşiv vesikalarının tarihî ve arşivcilik açısından incelenmesini amaçlar. Osmanlı arşivlerinin genel yapısı ve organizasyonu üzerinde durulur. Yeniçağ Osmanlı arşivlerindeki başlıca belge türleri tanıtılır. Ferman, berat, nüfus defteri, tapu tahrir defteri gibi temel vesikalar örneklerle açıklanır. Arşiv vesikalarının üretim süreçleri ve tarihî bağlamları ele alınır. Osmanlıca arşiv metinlerinin dil ve yazım özellikleri incelenir. Belgelerde kullanılan tarih ve takvim sistemleri anlatılır. Arşiv belgelerinde sık karşılaşılan terimler ve kısaltmalar öğretilir. Vesikaların formatları ve yazım düzenleri hakkında bilgi verilir. Öğrencilere arşiv belgelerinin okunması ve çözümlemesi için temel yöntemler öğretilir. Farklı belge türlerinin özellikleri ve işlevleri karşılaştırılır. Resmi yazışma ve belge düzenleme teknikleri ele alınır. Arşiv vesikalarında kullanılan unvanlar ve makamlar tanıtılır. Tapu ve tahrir defterlerinin yapısı ve içerikleri incelenir. Nüfus kayıtlarının Osmanlı demografik yapısını anlamadaki önemi vurgulanır. Ekonomik ve sosyal tarih araştırmalarında arşiv vesikalarının kullanımı gösterilir. Öğrenciler arşiv belgelerinden örnek çözümlemeler yapar. Osmanlıca metinlerdeki dilbilgisel yapılar ve kalıplar ele alınır. Belgelerin tarihsel bağlamının anlaşılması için arka plan bilgiler verilir. Arşiv vesikalarının tarih yazımındaki rolü tartışılır. Belgelerde yer alan coğrafi isimler ve idari birimler incelenir. Arşivlerdeki belge tasnif ve sınıflandırma sistemleri anlatılır. Osmanlı arşiv kurumlarının işleyişi ve tarihçesi üzerinde durulur. Arşiv vesikalarının modern tarih araştırmalarındaki önemi vurgulanır. Belgelerin dijitalleştirilmesi ve erişim yöntemleri tanıtılır. Arşiv vesikaları kullanılarak yapılmış örnek tarih araştırmaları incelenir. Osmanlı arşiv belgelerinin eleştirel değerlendirme yöntemleri öğretilir. Ferman ve beratların metin çözümlemeleri yapılır. Tapu tahrir defterlerinden bölgesel ekonomik yapının analizi gerçekleştirilir. Nüfus defterlerinin sosyo-demografik yapının tespiti için kullanımı tartışılır. Öğrencilerden belirli bir arşiv vesikasını seçip çeviri ve analiz yapmaları istenir. Belgelerde kullanılan tarih düşürme yöntemleri detaylandırılır. Osmanlı belgelerinde kullanılan resmi ve özel dil arasındaki farklar açıklanır. Öğrencilere arşiv okuma pratikleri yaptırılır. Arşiv belgelerinden alınan verilerin tarihsel analizde nasıl kullanıldığı gösterilir. Belgelerdeki imzalar, mühürler ve onay işaretleri incelenir. Osmanlı arşiv vesikalarının güvenilirlik ve tarafsızlık açısından değerlendirilmesi yapılır. Belgelerin fiziksel özellikleri ve korunma şartları anlatılır. Arşiv vesikalarının modern arşivcilik ilkeleri çerçevesinde değerlendirilmesi yapılır. Osmanlı arşivlerindeki belgelerin Avrupa ve dünya arşivleriyle karşılaştırılması yapılır. Belgelerin tarihsel ve kültürel bağlamda yorumlanması yöntemleri öğretilir. Osmanlı arşiv vesikalarının dil özelliklerinin modern Türkçeye aktarılması çalışmaları tanıtılır. Öğrenciler arşiv vesikalarından hareketle araştırma taslakları hazırlar. Osmanlı belgelerinde yer alan sosyal yapı ve günlük yaşam bilgilerinin çözümlemesi yapılır. Arşiv belgelerinden tarihî olayların yeniden yorumlanması tartışılır. Dijital arşiv kaynaklarının kullanımı ve erişim teknikleri anlatılır. Osmanlı arşiv vesikalarının disiplinlerarası kullanım alanları örneklerle gösterilir. Ders boyunca arşiv belgelerinin görsel ve yazılı materyalleri incelenir. Arşiv vesikalarının akademik çalışmalarda kaynak gösterme kuralları açıklanır. Ders sonunda öğrenciler, Osmanlı Yeniçağ arşiv vesikalarını çözümleyip tarihî araştırmalarda etkin şekilde kullanabilecek donanıma sahip olur. |
| Ders Kaynakları |
KAYNAKLAR
Ahmed Cevdet Paşa – Lügat-i Cevdet Ahteri Mustafa Efendi – Ahterî-i Kebîr Ahteri Mustafa Efendi – Ahterî-i Sagīr Es’ad Efendi – Lugat-ı Es‘ad Efendi Hacı Paşa – Lugat-ı Hacı Paşa Hâfız Mehmed – Tuhfe-i Şâhidî Hâlet Efendi – Lugat-ı Hâlet Hayrullah Efendi – Lugat-ı Hayrullah Efendi Hoca Neş’et – Lügat-ı Neş’et Hoca Sâdık – Lugat-ı Sâdık İbn Kemal – Risale fî Kelimât İbnü’l-Mustafâ – Cevâhirü’l-Lügât Kâmil Paşa – Kâmil Paşa Lügati Lâtif Efendi – Lugat-ı Lâtif Mehmed Cemaleddin – Lügat-ı Cemaleddin Mehmed Efendi – Lugat-ı Tercüme-i Burhân Mehmed Emin Efendi – Lügat-ı Şu‘ûrî Mehmed Fevzi – Lugat-ı Fevzi Mehmed Reşid – Lügat-ı Reşid Mehmed Rifat – Lügat-ı Rifat Mehmed Sâdık – Lügat-ı Sâdık Mehmed Said – Tuhfe-i Vankulu Mehmed Şükrü – Lügat-ı Şükrü Mehmed Tâhir – Lügat-ı Osmaniye Mehmed Tahir Efendi – Nuhbetü’l-Lehce fî Lügati’l-Osmaniye Mustafa Celâleddin Paşa – Lugat-ı Celâl Mustafa Nûri Paşa – Lugat-ı Mustafa Nûri Müstakimzade Süleyman – Târîhçe-i Lugat Mütercim Âsım – Lugat-ı Âsım Reşid Efendi – Lügat-ı Reşid Efendi Sâmî Efendi – Lügat-ı Sâmî Seyyid Mehmed – Târîh-i Lügat Sirâceddin Ali Han – Sıhâhü’l-Cevherî Süleyman Paşa – Lugat-ı Süleyman Paşa Şâhidî İbrahim Dede – Tuhfe-i Şâhidî Şemseddin Sami – Kâmûs-ı Türkî Şeyhülislâm Mehmed Esad Efendi – Lehçe-i Osmani Vankulu Mehmed Efendi – Vankulu Lügati Vehbî Efendi – Nuhbetü’t-Tullâb Yusuf Ağa – Envârü’l-Mu‘ciz Zemahşerî – Muḳaddimetü’l-Edeb Zeynelabidin Efendi – Tuhfe-i Vehbî . ÇALIŞMA ESERLER . Abdullah Uçman – Osmanlı Türkçesi Öğretimi Ahmet Ağırakça – Osmanlı Türkçesi Yazı Rehberi Ahmet Ak – Arap Harfli Türkçe Metinlerde Dil Bilgisi Ahmet Cevat Eren – Osmanlıca Grameri Ahmet Nezih Galitekin – Osmanlı Türkçesi Yazı ve Dilbilgisi Ahmet Topaloğlu – Osmanlı Türkçesinde Gramer Yapıları Ali Fuat Başgil – Osmanlıca Dilbilgisi Notları Baki Asiltürk – Osmanlı Türkçesi Uygulamalı Dilbilgisi Cem Dilçin – Türkçe ve Osmanlıca Üzerine Doğan Aksan – Eski Türkçeden Osmanlı Türkçesine Enver Gökçe – Osmanlı Türkçesi Alıştırma Kitabı Erhan Aydın – Osmanlı Türkçesi Okuma ve Yazma Kılavuzu Faruk Kadri Timurtaş – Osmanlı Türkçesi Dersleri Faruk Kadri Timurtaş – Osmanlı Türkçesi Grameri Ferit Devellioğlu - Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat Tuncer Gülensoy – Osmanlı Türkçesi Yapı Bilgisi Halil Demir – Osmanlı Türkçesi El Kitabı Hasan Akay – Osmanlı Türkçesinde Fiiller Hasan Eren – Türk Dilinde Yapı Bilgisi ve Osmanlıca Hayati Develi – Osmanlı Türkçesi Kılavuzu 1-2-3 Hayrullah Örs – Klasik Osmanlı Türkçesi Dersleri Hicabi Kırlangıç – Osmanlı Türkçesinde Zamanlar Hüseyin Vassaf – Sarf-ı Osmanî İsmail Gaspıralı – Tercüme ile Dil Öğretimi Üzerine Yazılar İsmail Hakkı Uzunçarşılı – Osmanlıca Ders Notları İsmail Parlatır – Osmanlı Türkçesine Giriş M. Nihat Özön – Dilbilgisi Açısından Osmanlıca Mehmed Esad – Kavaid-i Osmaniyye Mehmet Kanar – Osmanlıca Dersleri Muharrem Ergin – Osmanlı Türkçesi Dersleri Mustafa İsen – Osmanlı Türkçesi Öğretim Rehberi Mustafa Koca – Metinlerle Osmanlı Türkçesi Mustafa Özkan – Osmanlı Türkçesi Necat Birinci – Osmanlıca Gramer Çalışmaları Nihad Sami Banarlı – Türkçenin Grameri ve Osmanlıca İlişkisi Niyazi Berkes – Osmanlıca Dersleri Nurettin Demir – Eski Türkçe ve Osmanlıca Orhan F. Köprülü – Osmanlı Türkçesi Morfolojisi Recep Demir – Osmanlıca Sarf ve Nahiv Usûlü Reşat Kaynar – Osmanlıca Yazım ve Gramer Rehberi Sadık Kemal Tural – Osmanlı Türkçesi ve İmlası Selahattin Batu – Arapça ve Osmanlıca Dilbilgisi Süleyman Sırrı – Kavaid-i Türkiyye Süleyman Şükrü – Sarf-ı Türkî Şemseddin Sami – Kavaid-i Osmaniye Şerafettin Turan – Türk Dilinin Tarihi Gelişimi Yusuf Gedikli – Eski Türkçeden Osmanlıcaya Yusuf Gedikli – Osmanlı Türkçesi Dersleri Zeynep Korkmaz – Osmanlı Türkçesinin Grameri |
| Açıldığı Öğretim Yılı | 2022 - 2023 2025 - 2026 |
| Yarıyıl İçi Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Toplam | 0 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Toplam | %0 |
| Yarıyıl İçinin Başarıya Oranı | %0 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | %0 |
| Toplam | %0 |
| Kategori | Ders İlişki Yüzdeleri (%) |
|
Aktarılabilir Beceri Dersleri
|
0
|
|
Beşeri, İletişim ve Yönetim Becerileri Dersleri
|
0
|
|
Destek Dersleri
|
0
|
|
Ek Dersler
|
0
|
|
Kategori
|
0
|
|
Mesleki Seçmeli Dersler
|
0
|
|
Temel Meslek Dersleri
|
0
|
|
Uygulama Dersleri
|
0
|
|
Uzmanlık / Alan Dersleri
|
0
|
|
Yetkinlik Tamamlayıcı Ders
|
0
|
| Ders İş Yükü | Öğretim Metotlar / Öğretim Metodu | Süresi (Saat) | Sayısı | Toplam İş Yükü (Saat) |
| Dinleme ve anlamlandırma | Ders | 3 | 14 | 42 |
| Ara Sınav 1 | Ara Sınav 1 | 10 | 1 | 10 |
| Ara Sınav 2 | Ara Sınav 2 | 10 | 1 | 10 |
| Ödev 1 | Ödev 1 | 5 | 2 | 10 |
| Ödev 2 | Ödev 2 | 5 | 2 | 10 |
| Final | Final | 10 | 1 | 10 |
| Toplam İş Yükü (Saat) | 92 | |||
| AKTS = Toplam İş Yükü (Saat) / 25.5 (s) | 3,61 | |||
| AKTS | 3,0 | |||
| Hafta | Konu | Öğretim Metodu |
|---|---|---|
| 1 | Derse giriş, Osmanlıca tarihi metinler dersinin amacı, kapsamı ve temel kaynakların tanıtımı yapılır. | Ders |
| 2 | Osmanlı Türkçesinin dil özellikleri, alfabe yapısı ve transkripsiyon kuralları anlatılır. | Ders |
| 3 | Osmanlı tarih yazım geleneği ve tarihî metin türleri (vakayinâme, fetihnâme, şehnâme vb.) tanıtılır. | Ders |
| 4 | Aşıkpaşazâde’nin kroniğinden seçilmiş metinler üzerinden Osmanlıca okuma ve çeviri çalışması yapılır. | Ders |
| 5 | Neşrî ve Tursun Bey gibi klasik tarih yazarlarından pasajlar çözümleme çalışmasına konu edilir. | Ders |
| 6 | XVI. yüzyıl metinlerinde dil özellikleri incelenir, Peçevi Tarihi’nden örnek metinler okunur. | Ders |
| 7 | Arapça ve Farsça terkiplerin çözümü, metinlerdeki dua ve temenni kalıplarının okunması üzerinde durulur. | Ders |
| 8 | Ara Sınav | Ders |
| 9 | Naîmâ ve Râşid Tarihleri’nden seçmeler üzerinden anlatım dili, süslü üslup ve tarihî bağlam değerlendirilir. | Ders |
| 10 | Osmanlıca metinlerde geçen kavramların bugünkü Türkçedeki karşılıkları ve anlam evrimi tartışılır. | Ders |
| 11 | Tersane, deniz seferi ve kaptanpaşalık konulu metinlerden alıntılar ile tematik okuma yapılır. | Ders |
| 12 | Öğrencilerden seçilmiş Osmanlıca metinlerin transkripsiyon ve sadeleştirmesini yapmaları istenir. | Ders |
| 13 | Metinlerde geçen tarihî şahsiyetler, olaylar ve yer adları üzerinden içerik çözümlemesi yapılır. | Ders |
| 14 | Yazma eser örnekleri tanıtılır; rika, divanî, ta‘lik yazı örnekleri üzerinde durulur. | Ders |
| 15 | Öğrenciler kendi seçtikleri bir metni okuyup çevirerek sınıf sunumu yapar. | Ders |
| 16 | Yarıyıl Sonu Sınavı | Ders |
| Ders Öğrenme Çıktısı | Ölçme Değerlendirme | Öğretim Metodu | Öğrenme Faaliyeti |
| Öğrenci, Osmanlı arşiv vesikalarının türlerini ve yapısını tanıyabilir. | Sunum / Seminer | Beyin Fırtınası | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme, takım çalışması |
| Öğrenci, Osmanlı arşiv vesikalarının türlerini ve yapısını tanıyabilir. | Sunum / Seminer | Beyin Fırtınası | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme, takım çalışması |
| Osmanlı arşiv vesikalarının tarihî bağlamını analiz ederek değerlendirebilir. | Sunum / Seminer | Beyin Fırtınası | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme, takım çalışması |
| Arşiv belgelerinden elde edilen verileri tarih araştırmalarında kullanabilir. | Sunum / Seminer | Beyin Fırtınası | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme, takım çalışması |
| Osmanlı Yeniçağ arşiv vesikalarının akademik çalışmalarda doğru ve etkin kullanımını kavrayabilir. | Sunum / Seminer | Beyin Fırtınası | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme, takım çalışması |
DERS ÖĞRENME ÇIKTISI |
PÇ 1 | PÇ 2 | PÇ 3 | PÇ 4 | PÇ 5 | PÇ 6 | PÇ 7 | PÇ 8 | PÇ 9 | PÇ 10 | PÇ 11 | PÇ 12 | PÇ 13 | PÇ 14 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Öğrenci, Osmanlı arşiv vesikalarının türlerini ve yapısını tanıyabilir. | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | ;
| Öğrenci, Osmanlı arşiv vesikalarının türlerini ve yapısını tanıyabilir. | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | ;
| Osmanlı arşiv vesikalarının tarihî bağlamını analiz ederek değerlendirebilir. | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | ;
| Arşiv belgelerinden elde edilen verileri tarih araştırmalarında kullanabilir. | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | ;
| Osmanlı Yeniçağ arşiv vesikalarının akademik çalışmalarda doğru ve etkin kullanımını kavrayabilir. | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | ;
| Ortalama Değer | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
