| Ders Adı | Kodu | Yarıyıl | T+U Saat | AKTS | |
| Bilim ve Teknoloji Tarihi | TAR5002 | 3 + 0 | 7,5 |
| Birim Bölüm | TARİH - YL |
| Derece Seviye | Lisansüstü - Seçmeli - Türkçe |
| Dersin Verilişi | Yüz yüze |
| EBS Koordinatörü | Prof. Dr. Abdulhalik BAKIR |
| Ders Veren | Prof. Dr. Abdulhalik BAKIR |
| Amaç |
Bu dersin amacı, Eski ve Orta Çağlarda bilim ve teknolojinin tarihsel gelişimini ve toplumlar üzerindeki etkilerini kavratmaktır. Öğrencilerin, farklı medeniyetlerdeki bilimsel ve teknolojik ilerlemeleri analiz etme becerisi kazanmaları hedeflenmektedir. Ayrıca, bu dönemlerdeki bilimsel düşünce ve teknolojik yeniliklerin modern bilimin temellerine nasıl katkıda bulunduğu anlaşılır. |
| Ders İçeriği |
Bu ders, Eski ve Orta Çağ’da bilim ve teknolojinin gelişim süreçlerini tarihsel bağlamda inceler. Bilim ve teknolojinin insanlık tarihi boyunca toplumları nasıl şekillendirdiği ele alınır. Eski Çağ’da Mezopotamya, Mısır, Hint ve Çin uygarlıklarındaki bilimsel gelişmeler incelenir. Mezopotamya’nın matematik, yazı sistemi ve takvim alanındaki katkıları değerlendirilir. Mısır medeniyetinde mimarlık, tıp ve astronomi alanındaki ilerlemeler ele alınır. Antik Yunan’da bilim ve felsefenin temelleri atılır; Thales, Pisagor, Aristo gibi düşünürler incelenir. Arşimet ve Hipokrat gibi bilim insanlarının katkıları dersin önemli konularındandır. Helenistik dönemde bilim ve teknoloji alanındaki gelişmeler tartışılır. Roma İmparatorluğu’nun mühendislik, inşaat ve altyapı teknolojileri üzerinde durulur. Orta Çağ’a geçişte bilimsel bilgi transferinin rolü değerlendirilir. Avrupa’nın Orta Çağ’daki bilimsel durgunluğu ve bunun nedenleri incelenir. İslam dünyasının bilim ve teknoloji alanında Altın Çağı’na odaklanılır. İbn Sina, El-Harezmi ve İbnü’l-Heysem gibi bilim insanlarının çalışmaları detaylandırılır. İslam medreseleri, kütüphaneler ve bilim merkezlerinin önemi vurgulanır. Avrupa’da ilk üniversitelerin ve manastır okullarının kuruluşu anlatılır. Arapçadan Latinceye tercüme hareketlerinin bilim üzerindeki etkileri incelenir. Skolastik düşüncenin bilimsel gelişime etkisi ele alınır. Orta Çağ’da tarım teknolojileri, mekanik saatler ve su değirmenleri gibi yenilikler tartışılır. Tıp, optik ve astronomideki gelişmeler karşılaştırmalı olarak değerlendirilir. İslam ve Avrupa arasında bilimsel bilgi transferi süreci analiz edilir. Endülüs ve Sicilya gibi kültürlerin bilimdeki rolü üzerinde durulur. Bilimsel yöntemlerin gelişimi ve deneysel yaklaşımın önemi vurgulanır. Teknolojinin ekonomik ve sosyal hayat üzerindeki etkileri ele alınır. Kilise ve din kurumlarının bilim üzerindeki etkileri tartışılır. Bilim ve teknolojide dogmatizm ve yenilik arasındaki çatışma incelenir. Antik ve Orta Çağ bilimsel metinleri ve kronikleri ders materyali olarak kullanılır. Öğrenciler, dönemler arasındaki bilimsel ve teknolojik gelişmeleri karşılaştırmalı olarak değerlendirir. Eski ve Orta Çağ’da bilim insanlarının yöntem ve yaklaşımları analiz edilir. Dersin sonunda öğrenciler, bu iki dönemdeki bilim ve teknoloji tarihini eleştirel bir perspektifle kavrar. Ders, bilim ve teknolojinin tarihsel gelişimini anlamak ve modern çağın temellerini görmek için temel bir kaynak oluşturur. |
| Ders Kaynakları |
KAYNAKLAR
Abu Rayhan al-Biruni – The Chronology of Ancient Nations Albert of Saxony – De Locis Albertus Magnus – De Mineralibus Al-Biruni – Tahdid Nihayat al-Amakin Al-Farabi – Kitab al-Musiqa al-Kabir Al-Idrisi – Nuzhat al-Mushtaq Al-Jazari – The Book of Knowledge of Ingenious Mechanical Devices Al-Khwarizmi – Kitab al-Jabr wa-l-Muqabala Al-Kindi – On First Philosophy Al-Masudi – Muruj adh-dhahab Al-Razi – Kitab al-Hawi Al-Zahrawi (Abulcasis) – Al-Tasrif Aristoteles – Meteorologica Arşimet – Works (Çeşitli matematik ve fizik eserleri) Avempace (Ibn Bajja) – Risala fi’l-‘Aql Bede – De Natura Rerum Bede the Venerable – Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum Boethius – De Institutione Musica Cassiodorus – Institutiones Dante Alighieri – Convivio Dioskorides – De Materia Medica Galen – De usu partium Geoffrey Chaucer – Treatise on the Astrolabe Geoffrey Chaucer – Treatise on the Astrolabe Herodot – Tarih Hipokrat – Hippocratic Corpus Ibn al-Haytham – Book of Optics Ibn al-Nafis – Commentary on Anatomy Isidorus of Seville – Etymologiae Ismail al-Jazari – The Book of Knowledge of Ingenious Mechanical Devices İbn Battuta – Rihla İbn Khaldun – Mukaddime İbn Sina (Avicenna) – El-Kanun fi’t-Tıb İbnü’l-Heysem (Alhazen) – Kitab al-Manazir İskenderiyeli Hero – Pneumatica Jean Buridan – Questions on Aristotle's Physics Johannes de Sacrobosco – Tractatus de Sphaera Ksenophon – Anabasis Leonardo Fibonacci – Liber Abaci Luca Pacioli – Summa de Arithmetica Nicole Oresme – De Magnete Plinius the Elder – Naturalis Historia Ptolemaios – Almagest Rhazes (Al-Razi) – Kitab al-Mansuri Robert Grosseteste – De Luce Roger Bacon – Opus Majus Thomas Aquinas – Summa Theologica Tukididis – Peloponez Savaşı Tarihi Vitruvius – De Architectura William of Ockham – Summa Logicae . ÇALIŞMA ESERLER . Ahmet Yaşar Ocak – Bilim ve Teknolojide İslam Dünyası Ahmet Yaşar Ocak – İslam Dünyasında Bilim Tarihi Alfred Guillaume – The Life of Muhammad Ali Birinci – İslam’da Matematik ve Astronomi Tarihi Ali Yardım – Bilim ve Teknoloji Tarihinde Medeniyetler Bernard Lewis – The Muslim Discovery of Europe Bruce Lawrence – Shattering the Myth: Islam Beyond Violence Carole Hillenbrand – Islamic Science and the Making of the European Renaissance David C. Lindberg – The Beginnings of Western Science Ebrahim Moosa – What Is a Madrasa? Ekmeleddin İhsanoğlu – İslam Medeniyetinde Bilim ve Teknoloji Fazlurrahman – İslam’da Bilim ve Teknoloji Franz Rosenthal – Knowledge Triumphant: The Concept of Knowledge in Medieval Islam Fred M. Donner – The Early Islamic Conquests and Science George Saliba – Islamic Science and the Making of the European Renaissance Halil Berktay – Bilim Tarihinde Toplum Halil İnalcık – Osmanlı ve İslam Bilim Tarihi Hasan Ünal – Bilim ve Teknoloji Tarihinde İslam Dünyası Hugh Kennedy – The Courts of the Caliphs: When Baghdad Ruled the Muslim World İbrahim Kafesoğlu – Türklerde Bilim ve Teknoloji İhsan Fazlıoğlu – İslam Felsefesi ve Bilim Tarihi İlber Ortaylı – Bilim ve Teknoloji Tarihinde Medeniyetler İsmail Hakkı Uzunçarşılı – Orta Çağ’da Bilim ve Teknoloji John L. Esposito – Islam and Science Jonathan Bloom & Sheila Blair – Islamic Arts and Sciences Khaled Abou El Fadl – The Great Theft: Wrestling Islam from the Extremists Malise Ruthven – Islam in the World Mehmet Ali Beyhan – Eski Çağdan Orta Çağa Bilim ve Teknoloji Mehmet Bayrakdar – Bilim ve Teknoloji Tarihinde İslam Dünyası Michael Cook – Commanding Right and Forbidding Wrong in Islamic Thought Montgomery Watt – Islamic Philosophy and Science Murat Bardakçı – Bilim Tarihinde Türklerin Rolü Mustafa İsen – İslam Bilim Tarihine Giriş Necmettin Hacıeminoğlu – İslam’da Teknoloji Tarihi Nurettin Özkan – İslam’da Bilim ve Felsefe Oliver Leaman – An Introduction to Classical Islamic Philosophy Osman Turan – Orta Çağ İslam Tarihi Patricia Crone – Medieval Islamic Political Thought Recep Şentürk – İslam Dünyasında Bilim ve Düşünce Richard Bulliet – The Case for Islamo-Christian Civilization Robert Irwin – The Middle East in the Middle Ages Roy Mottahedeh – The Mantle of the Prophet Selçuk Mülayim – Bilim Tarihinde Orta Çağ Seyyed Hossein Nasr – Science and Civilization in Islam Suat Sezgin – İslam Bilimleri Tarihi Tamara Sonn – A Brief History of Islam Tariq Ramadan – In the Footsteps of the Prophet Yavuz Selim Karakışla – Orta Çağ’da Teknoloji ve Toplum |
| Açıldığı Öğretim Yılı | 2020 - 2021 2022 - 2023 2023-2024 2024 - 2025 |
| Yarıyıl İçi Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Ara Sınav 1 | 20 |
| Ödev 1 | 20 |
| Toplam | 40 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Final | %60 |
| Toplam | %60 |
| Yarıyıl İçinin Başarıya Oranı | %40 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | %60 |
| Toplam | %100 |
| Kategori | Ders İlişki Yüzdeleri (%) |
|
Aktarılabilir Beceri Dersleri
|
50
|
|
Beşeri, İletişim ve Yönetim Becerileri Dersleri
|
0
|
|
Destek Dersleri
|
0
|
|
Ek Dersler
|
0
|
|
Kategori
|
0
|
|
Mesleki Seçmeli Dersler
|
0
|
|
Temel Meslek Dersleri
|
0
|
|
Uygulama Dersleri
|
0
|
|
Uzmanlık / Alan Dersleri
|
50
|
|
Yetkinlik Tamamlayıcı Ders
|
0
|
| Ders İş Yükü | Öğretim Metotlar / Öğretim Metodu | Süresi (Saat) | Sayısı | Toplam İş Yükü (Saat) |
| Dinleme ve anlamlandırma | Ders | 14 | 7 | 98 |
| Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme | Tartışmalı Ders | 14 | 2 | 28 |
| Önceden planlanmış özel beceriler | Özel Destek / Yapısal Örnekler | 11 | 3 | 33 |
| Önceden planlanmış özel beceriler | Rol Yapma / Drama | 14 | 2 | 28 |
| Ara Sınav 1 | Ara Sınav 1 | 1 | 1 | 1 |
| Kısa Sınav 1 | Kısa Sınav 1 | 1 | 1 | 1 |
| Final | Final | 1 | 1 | 1 |
| Toplam İş Yükü (Saat) | 190 | |||
| AKTS = Toplam İş Yükü (Saat) / 25.5 (s) | 7,45 | |||
| AKTS | 3,0 | |||
| Hafta | Konu | Öğretim Metodu |
|---|---|---|
| 1 | Dersin Tanıtımı, Bilim ve Teknoloji Tarihinin Önemi ve Kapsamı | Ders |
| 2 | Antik Mezopotamya’da Bilim ve Teknoloji: Matematik, Yazı ve Takvim | Ders |
| 3 | Eski Mısır’da Mimarlık, Tıp ve Astronomi | Ders |
| 4 | Hint ve Çin Uygarlıklarında Bilim ve Teknolojik Gelişmeler | Ders |
| 5 | Antik Yunan’da Bilim ve Felsefe: Thales, Pisagor, Aristoteles | Ders |
| 6 | Helenistik Dönemde Bilim: Arşimet, Hipokrat ve Diğer Bilim İnsanları | Ders |
| 7 | Roma İmparatorluğu’nda Mühendislik, İnşaat ve Teknoloji | Ders |
| 8 | Ara Sınav | Ders |
| 9 | Orta Çağ’a Geçiş ve Bilimsel Bilginin Korunması | Ders |
| 10 | İslam Dünyasında Altın Çağ: İbn Sina, El-Harezmi, İbnü’l-Heysem | Ders |
| 11 | İslam Medreseleri, Kütüphaneleri ve Bilim Merkezleri | Ders |
| 12 | Avrupa’da İlk Üniversiteler ve Skolastik Düşünce | Ders |
| 13 | Orta Çağ Avrupa’sında Teknolojik Yenilikler: Tarım, Saat ve Mekanik | Ders |
| 14 | Bilim ve Teknolojide Kültürlerarası Etkileşim: Endülüs ve Sicilya | Ders |
| 15 | Dönemlerin Değerlendirilmesi, Bilim ve Teknolojinin Modern Çağa Etkileri | Ders |
| 16 | Yarıyıl Sonu Sınavı | Ders |
| Ders Öğrenme Çıktısı | Ölçme Değerlendirme | Öğretim Metodu | Öğrenme Faaliyeti |
| Öğrenciler, Eski ve Orta Çağ uygarlıklarında bilim ve teknolojinin temel gelişim süreçlerini açıklayabilir. | Sunum / Seminer | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
| Bilimsel düşüncenin farklı kültürlerde nasıl şekillendiğini ve medeniyetler arası etkileşimleri analiz edebilir. | Sunum / Seminer | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
| Önemli bilim insanları ve eserleri hakkında bilgi sahibi olarak, bunların bilim ve teknoloji tarihindeki rollerini değerlendirebilir. | Sunum / Seminer | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
| Eski ve Orta Çağ’da bilim ve teknolojinin toplumsal, ekonomik ve kültürel etkilerini tartışabilir. | Sunum / Seminer | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
| Dönemler arası bilimsel ve teknolojik gelişmeleri karşılaştırarak, modern bilimin temellerini kavrayabilir. | Sunum / Seminer | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
DERS ÖĞRENME ÇIKTISI |
PÇ 1 | PÇ 2 | PÇ 3 | PÇ 4 | PÇ 5 | PÇ 6 | PÇ 7 | PÇ 8 | PÇ 9 | PÇ 10 | PÇ 11 | PÇ 12 | PÇ 13 | PÇ 14 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Öğrenciler, Eski ve Orta Çağ uygarlıklarında bilim ve teknolojinin temel gelişim süreçlerini açıklayabilir. | 3 | 4 | 5 | 3 | 4 | 5 | 3 | 4 | 5 | 3 | 4 | 5 | 3 | 4 | ;
| Bilimsel düşüncenin farklı kültürlerde nasıl şekillendiğini ve medeniyetler arası etkileşimleri analiz edebilir. | 3 | 4 | 5 | 3 | 5 | 3 | 4 | 5 | 3 | 4 | 5 | 3 | 4 | 5 | ;
| Önemli bilim insanları ve eserleri hakkında bilgi sahibi olarak, bunların bilim ve teknoloji tarihindeki rollerini değerlendirebilir. | 3 | 4 | 5 | 3 | 5 | 3 | 4 | 5 | 3 | 5 | 4 | 3 | 5 | 4 | ;
| Eski ve Orta Çağ’da bilim ve teknolojinin toplumsal, ekonomik ve kültürel etkilerini tartışabilir. | 3 | 5 | 4 | 3 | 5 | 4 | 5 | 4 | 3 | 5 | 4 | 3 | 5 | 4 | ;
| Dönemler arası bilimsel ve teknolojik gelişmeleri karşılaştırarak, modern bilimin temellerini kavrayabilir. | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | 4 | 5 | 4 | 3 | 5 | 4 | 3 | 5 | 4 | ;
| Ortalama Değer | 3 | 4,2 | 4,4 | 3,2 | 4,4 | 3,8 | 4,2 | 4,4 | 3,4 | 4,4 | 4,2 | 3,4 | 4,4 | 4,2 |
