| Ders Adı | Kodu | Yarıyıl | T+U Saat | AKTS | |
| Geç Antikçağ Ön Asya Tarihi | TAR5008 | 3 + 0 | 7,5 |
| Birim Bölüm | TARİH - YL |
| Derece Seviye | Lisansüstü - Seçmeli - Türkçe |
| Dersin Verilişi | Yüzyüze |
| EBS Koordinatörü | Prof. Dr. Ahmet ALTUNGÖK |
| Ders Veren | Prof. Dr. Ahmet ALTUNGÖK |
| Amaç |
Eski dünya ile yeni dünya arasında önemli bir geçiş dönemi olan ve günümüz dünyasını şekillendiren önemli tarihi olayları, kültür ve medeniyet etkileşimlerini bilme. |
| Ders İçeriği |
Antik Çağ'ın Ön Asya'daki son zaman dilimini Helenistik dönem oluşturmaktadır. Helenistik dönemde MÖ. 312 yılında kurulan Selevkos imparatorluğu önemli bir yere sahiptir. Makedonya kralı III. Aleksandros'un MÖ 330 yılında Ön Asya'da Pers imparatorluğuna son vermesinin ardından Ön Asya'da kurulan bu imparatorluk varlığını MÖ. 63 yılına kadar devam ettirmiştir. Ön Asya'da Geç Antik Çağ Selevkosların yıkılışının ardından başlayan dönemdir. Bu dönemi MÖ. 53 yılında İran ve Roma arasında gerçekleşen Karhoi Savaşıyla başlatmak mümkündür. Geç Antik Çağ Ön Asya'sında bu iki güç birbiriyle mücadele etmiştir. Ön Asya Geç Antik Çağ'da bu iki uygarlık arasında paylaşılmıştır. Romalılar MÖ. 190 yılında Selevkoslarla yaptıkları Magnesia Savaşı'nın ardından Ön Asya'ya giriş yapmışlardır. Pontus, Armenia, Selevkos ve Ptolemeaios hanedanlıklarına son veren Romalılar Ön Asya'da Anadolu, Mısır, Suriye, Filistin ve Ürdün topraklarına yerleşmişlerdir. MÖ. 247 yılında İran coğrafyası üzerinde tarih sahnesine çıkan Partlar İran ve Mezopotamya üzerinde Selevkos varlığına son verdikten sonra Romalılarla sınır oldular. İki taraf arasındaki sınırı Fırat nehri oluşturmaktadır. Bu iki uygarlık MS. 226 yılına kadar mücadele ettiler. Bu tarihten itibaren Part uygarlığına son veren Sasani hanedanlığı Roma'yla mücadelesine devam etti. Roma'nın ikiye bölünerek Batı Roma'nın yıkılışının ardından ÖN Asya'da varlığını devam ettiren Doğu Roma Sasanilerle mücadelesine devam etmiştir. Her iki uygarlık MS. 628 yılına kadar mücadele ettikten sonra MS. 630 yılında bir anlaşmayla iki taraf arasındaki savaşlara son verdiler. Fakat bu dönemde Arap Yarımadası üzerinde ortaya çıkan İslam kısa bir süre içerisinde İran'ın ve Doğu Roma'nın elindeki toprakları ele geçirmeye başladı. MS. VII. yüzyılın birinci yarısının ikinci çeyreğinden itibaren Ön Asya'nın birçok bölgesi Müslümanların eline geçmiştir. Ön Asya coğrafyası açısından Geç Antik Çağ'ın bitişi İslam'ın ortaya çıkarak bu coğrafya üzerinde Doğu Roma ve İran varlığına son vermesi olarak kabul edilebilir. MÖ. I. yy'ın ikinci yarısından başlayarak MS. VII. yy'ın ikinci yarısına kadar devam eden bu dönem Geç Antik dönem olarak kabul edilebilir. Bu dönem için çok farklı yaklaşımlar bulunmaktadır. Bu derste Geç Antik Çağ'la ilgili farklı yaklaşımlara da yer verilmektedir.. Bu anlamda Edward Gibbon, Alois Riegl, Henri Pirenne, Peter Brown, Henri İrenee Marou, A. H. Martin Jones ve Garth Fowden'ın yaklaşımlarına yer verilmektedir. Ayrıca Ön Asya coğrafyası hakkında bilgi verilir. Geç Antik Çağ'da Ön Asya'da bulunan krallıklar ve bu krallıkların etki alanlarından bahsedilir. Bu krallıklar arasındaki mücadelelerden bahsedilir. Roma-İran ilişkilerindeki rolleri anlatılır. Ön Asya'daki İran, Arap, Türk, Roma, Ermeni, Süryani, Yunan varlıkları hakkında bilgi verilir. Bu dönem Ön Asya'da ortaya çıkan dini yapılar hakkında bilgi verilir. |
| Ders Kaynakları |
Yunan, Roma, Ermeni ve Süryani Kaynakları
Augustus, Res Gestae Divi Augusti (Ankara Anıtı), çev. B. Dereli, İstan-bul: Çağdaş Matbaacılık Yayıncılık, 1999. Agathias, The Histories, çev. J. D. Frendo, Berlin and New York: Walter de Gruyter, 1975. Chronicon Paschale, trs. Michael Whitby and Mary Whitby. Liverpool: Liverpool University Press, 1989. Cosmas, The Christian Topography, trs. J. W. McCrindle, London: Printed for the Hakluyt Society, 1897. Elisaeus, History of the Vartan, çev. C. F. Neumann, London: the Oriental Translation Fund, 1830. Evagrius, S., Historia Eklesiastika. London: Samuel Bagster and Sons, 1846. Ghazar Parpetsi, History of Armenians, çev. R. Bedrosian, New York: Sources of the Armenian Tradition, 1985. Ioannis of Ephesus, Ecclesiastical History, trs. P Smith, Oxford: at the University Press, 1860. Ioannis of Nikiu, The Chronicle of John, Bishop of Nikiu, trs. R. H. Char-les, London: Williams and Norgate, 1916. Marcellinus Comes, Annales (The Chronicle of Marcellinus Comes), trs. B. Croke, Sydney: Australian Association for Byzantine Studies, 1995. Malalas, I., Chronicle of John Malalas, viii-xviii. Trs. M. Spinka, Chica-go: The University of Chicago Press, 1940. Plinius, Naturalis Historia (The Natural History of Pliny), vol. I, trs. J. Bostock, H. T. Riley, London: Henry G. Bohn, 1855. Plutarkhos, Parallel Lives, vol. III, trs. B Perrin, London: William He-inemann, New York: G. P. Putnam’s Sons, 1919. Procopius, de Bello Persico (History of the Wars), I-II, çev. H. B. Dewing, London: William Heinemann, New York: The Macmillan Co., 1914. Sebeos, The Armenian History, çev. R. W. Johnston, Liverpool: Liver-pool University Press, 1998. Simocatta, The History of Theophylact Simocatta. Trs. Michael and Mary Whitby. Oxford and New York: Oxford University Press, 1986. Strabon, The Geography of Strabo, vol. VII, trs. H. L. Jones, London: William Heinemann, New York: G. P. Putnam’s Sons, 1930. Socrates Scholasticus, History of the Church, translated from the Greek with some account of the author, London: Henry G. Bohn, 1853. Sozomenus, History of the Church, trs. E. Walford, London: Puplished by Henry G. Bohn, 1855. Theophanes Confessor, Chronographia (The Chronicle of Theophanes), trs. C. Mango, R. Scott, Oxford: Clarendon Press, 1997. Zachariah of Mitylene, The Syriac Chronicle, trs. F. J. Hamilton and E. W. Brooks, London: Methuen and Co., 1899. Zosimus, Historia Nova, çev. R. T. Ridley, Canberra: Australian Asso-ciation for Byzantine Studies, 2006. KİTABELER ANRm Kitâbesi, A Geographical Handbook of Pahlavi Inscriptions of Fars Province, haz. F. Solat, Tehrân: Research Institute of Cultural Heritage and Tourism, 2019, ss. 48-52. APrs Kitâbesi, Old Persian Texts, http://www.avesta.org/op/op.htm [Erişim Tarihi: 02.24.2022] DNa Kitâbesi, Old Persian Texts, http://www.avesta.org/op/op.htm [Erişim Tarihi: 02.24.2022] DSa Kitâbesi, Old Persian Texts, http://www.avesta.org/op/op.htm [Erişim Tarihi: 02.24.2022] ḪPrs Kitâbesi, Old Persian Texts, http://www.avesta.org/op/op.htm [Erişim Tarihi: 02.24.2022] ŠKZ Kitâbesi, A Geographical Handbook of Pahlavi Inscriptions of Fars Province, haz. F. Solat, Tehrân: Research Institute of Cultural Heritage and Tourism, 2019, ss. 77-133. KNRm Kitâbesi, Sang Nabaştehây-e Kertîr Movbadân-e Movbad. Nşr. D. Ekberzâde, Tehrân: Moessasay-e Farhangî va Enteşârâtî, 1385(hş), ss. 224-232. KSM Kitâbesi, A Geographical Handbook of Pahlavi Inscriptions of Fars Province, by F. Solat, Tehrân: Research Institute of Cultural Heritage and Tourism, 2019, ss. 259-267. KKZ Kitâbesi, Sang Nabaştehây-e Kertîr Movbadân-e Movbad. Nşr. D. Ekberzâde, Tehrân: Moessasay-e Farhangî va Enteşârâtî, 1385(hş), ss. 218-223. Paykuli Kitâbesi, The Sassanian Inscription of Paikuli. by H. Humbach and O. Skjaervo, Munich: Dr. Ludwig Reichert Verlag, 1983. ŠPs Kitâbeleri (I ve II), The Persepolis Middle Persian Inscriptions from the Time of Shapur II, by. R. N. Frye, Acta Orientalia, vol. 30, 1966. Orhun Abideleri (2002), çev. M. Ergin, İstanbul: Boğaziçi Yayınları. İSLAM SONRASI KLASİK KAYNAKLAR Birûnî, el-Âs̱âr ül-Bâḳiye (Maziden Kalanlar), çev. A. Batur, İstanbul: Selenge Yayınları, 2011. Câḥıẓ, Menâḳib Cundu’l-Ḫilâfa ve Fazâ’ilü’l-Etrâk, çev. R. Şeşen, Anka-ra: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 1988. Esedî Ṭûsî, Gorşâspnâme, çev. B. Enṣârî, monteşer şodeh berâye ev-velîn bâr der www.TarikhBokk.ir, 2012. Firdevsî, Şahnâme, çev. Necati Lügal, İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2005; “Şâhnâme, ed. P. Pûrhoseyn, www.takbook.com., 2012.” Ḥamza el-İṣfahânî, Tarîḫ-e Peyâmberân ve Şâhân (Sinî Mülûkü’l Arẓ ve’l Enbiyâ’), trc. C. Şi‘âr, Tehrân: Enteşârât-ı Bonyâd-ı Ferheng-i Îrân, 1967. Ḥudûdu’l-‘Âlem mine’l Meşriḳ ile’l-Maġrib, Arapça tercümesi Y. Hâdî, Kâhire: Dâru’s-S̱eḳāfiye. “Türkçe çevirisi (2008), A. Duman, M. Ağarı, İstanbul: Kitâbevi Yayınları, 1423(hk). İbnu’l-Belḫî, Farsnâme, çev. G. L. Strange and R. Nicholson, Tehrân: Enteşârât-e Esâtîr, 2005. İbnu’l-İsfendiyâr, Tariḫ-e Taberistân, Tehrân: Ketâbḫâney-e Meclis-e Şûrây-ı Millî, Şomare: 11389/2284, (Trs). İbnu’l-Ḥavkal, Ṣûretu’l-Arẓ, çev. C. Şi‘âr, Tehrân: Mû’essesey-e En-teşârât-e Emîr Kebîr, 1987. İbn Ḫordâẕbih, el-Mesâlik ve’l-Memâlik, Farsça çevirisi S. Ḫâkrend, Tehrân: Mû’essese-yi Muṭâla‘ât ve Enteşârât-ı Târîḫî Mîrâs̱-ı Milel, 1992; “aynı eser, Türkçe çevirisi (2008), M. Ağarı, İstanbul: Kitâbevi Yayınları. ibn Sa‘d, et-Ṭabaḳātü’l-Kübrâ, c. IV. çev. M. M. Dâmeġānî, Tehrân: Enteşârât-ı Ferheng ve Endîşe-yi Eslâmî, 1997. Kâşgarlı Mahmûd, Dîvânü Lûgat-it-Türk, çev. B. Atalay, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1985. Mes’ûdî, Murûcu’ẕ-Ẕeheb, çev. A. Batur, İstanbul: Selenge Yayınları, 2004. Mücmelü’t-Tevârîḫ ve’l-Ḳaṣaṣ, çev. Meliku’ş-Şu‘arâ’ Behâr, Tehrân: Kelâle Ḫâver, 2012. S̱e‘âlibî, Târîḫ-e S̱e‘âlibî, çev. M. Feẓâ’ilî, Tehrân: Neşr-e Noḳre, 1989. Ṭaberî, Târîḫ-e Ṭaberî, c. II, çev. E. Pâyende), Tehrân: Enteşârât-e Esâtîr, 1996. TETKİK ESERLER Agacanov, S. G. (2015), Oğuzlar, 7. Baskı, çev. E. N. Necef, A. Anna-berdiyev, İstanbul: Selenge Yayınları. Chavannes, E. (2007), Çin Kaynaklarına Göre Batı Türkleri, çev. M. Koç, İstanbul: Selenge Yayınları. Debevoise, N. C. (1938), A Political Historyof Parthia. The University of Chicago Press. Chicago. Ekberzâde, D. (1385hş), Sang Nabaştehây-e Kertîr Movbadân-e Movbad. Moessasay-e Farhangî va Enteşârâtî. Tehrân. Farr, E. (1859), History of the Assyrians, Chaldeans, Medes, Lydians and Carthaginians, New York: Robert Carter and Brothers. Günaltay, Ş. (1987), Yakın Şark Elâm ve Mezopotamya, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Herzfeld, E. (1930), Kushano-Sasanian Coins, Calcutta: Government of India Central Publication Branch. Humbach, H and Skjaervo, O., The Sassanian Inscription of Paikuli. Munich: Dr. Ludwig Reichert Verlag, 1983. Lewis, T. (1728), The History of the Parthian Empire, from the Founda-tion of the Monarchy by Arsaces, to its final Overthrow by Artaxerxes the Persian. Printed for Samuel Illidge and John Hooke. London. Radloff, W. (2008), Türklük ve Şamanlık, edt. Ö. A. Uğurlu, çev. A. Temir, T. Andaç, N. Uğurlu, İstanbul: Örgün Yayınevi. Rawlinson, G. (1893), Parthia. London-New York: T. Fisher Unwin and G. P. Putnam’s Sons. Solat, F., (2019) A Geographical Handbook of Pahlavi Inscriptions of Fars Province. Research Institute of Cultural Heritage and Tourism, Tehran. Sümer, F. (2016), Oğuzlar (Türkmenler), İstanbul: Türk Dünyası Araş-tırmaları Vakfı Yayınları. Shayegan, M. R. Arsacids and Sâsânîans: Political Ideology in Post-Hellenistic and Late Antique Persia. New York: Cambridge University Press, 2011. Togan, Z. V. (1981), Umumî Türk Tarihine Giriş, c. I, 3. Baskı, İstanbul: Enderun Yayınları. |
| Açıldığı Öğretim Yılı | 2020 - 2021 2022 - 2023 2024 - 2025 |
| Yarıyıl İçi Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Ara Sınav 1 | 30 |
| Ödev 1 | 30 |
| Toplam | 60 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Final | %40 |
| Toplam | %40 |
| Yarıyıl İçinin Başarıya Oranı | %60 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | %40 |
| Toplam | %100 |
| Kategori | Ders İlişki Yüzdeleri (%) |
|
Aktarılabilir Beceri Dersleri
|
50
|
|
Beşeri, İletişim ve Yönetim Becerileri Dersleri
|
0
|
|
Destek Dersleri
|
0
|
|
Ek Dersler
|
0
|
|
Kategori
|
0
|
|
Mesleki Seçmeli Dersler
|
0
|
|
Temel Meslek Dersleri
|
0
|
|
Uygulama Dersleri
|
0
|
|
Uzmanlık / Alan Dersleri
|
50
|
|
Yetkinlik Tamamlayıcı Ders
|
0
|
| Ders İş Yükü | Öğretim Metotlar / Öğretim Metodu | Süresi (Saat) | Sayısı | Toplam İş Yükü (Saat) |
| Dinleme ve anlamlandırma | Ders | 14 | 3 | 42 |
| Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme | Tartışmalı Ders | 14 | 3 | 42 |
| Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme | Gösterim | 14 | 3 | 42 |
| Araştırma – yaşam boyu öğrenme, yazma, okuma, Bilişim, eleştirel düşünme, soru geliştirme, yönetsel beceriler, takım çalışması | Grup Çalışması | 14 | 3 | 42 |
| Araştırma – yaşam boyu öğrenme, durumları işleme, soru geliştirme, yorumlama, sunum | Sözlü | 6 | 2 | 12 |
| Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme, takım çalışması | Beyin Fırtınası | 5 | 2 | 10 |
| Ara Sınav 1 | Ara Sınav 1 | 1 | 1 | 1 |
| Ödev 1 | Ödev 1 | 1 | 1 | 1 |
| Final | Final | 1 | 1 | 1 |
| Toplam İş Yükü (Saat) | 193 | |||
| AKTS = Toplam İş Yükü (Saat) / 25.5 (s) | 7,57 | |||
| AKTS | 3,0 | |||
| Hafta | Konu | Öğretim Metodu |
|---|---|---|
| 1 | Geç Antikçağ Hangi Dönemdir ve Ön Asya Coğrafyası Neresidir? | Ders Problem Çözme Beyin Fırtınası Gösterim Sözlü |
| 2 | Geç Antikçağ Ön Asya Tarihinin Kaynakları | Ders Problem Çözme Gösterim Sözlü |
| 3 | Antikçağın Son Halkası Helenistik Dönem ve Ön Asya’da Selevkoslar | Ders Problem Çözme Gösterim Sözlü |
| 4 | Geç Antikçağda Roma ve İran Varlığı, Kökenleri ve Ön Asya’daki Varlıkları. | Ders Problem Çözme Gösterim Sözlü |
| 5 | Ön Asya’da Parth Varlığı ve Roma’yla İlişkileri | Ders Problem Çözme Gösterim Sözlü |
| 6 | Geç Antikçağda Tek Tanrıcılığın Ortaya Çıkışı ve Çok Tanrıcılığın Sona Ermesi | Ders Problem Çözme Gösterim Sözlü |
| 7 | Ön Asya’da Sâsânî Varlığı ve Roma’yla İlişkileri | Ders Problem Çözme Gösterim Sözlü |
| 8 | Ön Asya’da Doğu Roma Varlığı ve İran’la İlişkileri | Ders Problem Çözme Gösterim Sözlü |
| 9 | Ön Asya’da Türk Varlığı ve İran-Roma İlişkilerine Etkisi | Ders Problem Çözme Gösterim Sözlü |
| 10 | Geç Antikçağın En Önemli Olayı Olan Kavimler Göçünün Ön Asya’ya Etkileri | Ders Problem Çözme Gösterim Sözlü |
| 11 | Geç Antikçağda Arap Varlığı İran-Roma İlişkilerine Etkisi | Ders Problem Çözme Gösterim Sözlü |
| 12 | İslam’ın Ortaya Çıkışı ve Geç Antik Dönemin Sonu | Ders Problem Çözme Gösterim Sözlü |
| 13 | Ön Asya Kültür ve Medeniyetinin İslam Kültür ve Medeniyetine Etkileri | Ders Problem Çözme Gösterim Sözlü |
| 14 | Ön Asya ve Akdeniz Havzasında Roma Varlığının Son Ermesi | Ders Problem Çözme Gösterim Sözlü |
| Ders Öğrenme Çıktısı | Ölçme Değerlendirme | Öğretim Metodu | Öğrenme Faaliyeti |
| Hedef kitle Ön Asya coğrafyasının Geç Antik dönemdeki önemli kültür ve medeniyetlerini tanır. | Yazılı Sınav | Ders | Dinleme ve anlamlandırma |
| Öğrenci Ön Asya coğrafyasında yer alan kültür ve medeniyetler arasındaki kültürel ve medeni etkileşimleri bilir. | Yazılı Sınav | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
| Geç Antik Çağ'da Ön Asya'nın önemli gelişmelerini bilir ve bu gelişmelerin günümüze yansımaları hakkında fikir yürütür. | Yazılı Sınav | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
| Geç Antik Çağ'ın eski dünya ile yeni dünya arasında bir geçiş dönemi olduğunun farkına varır ve günümüz dünyasını şekillendiren temel siyasi ve dini gelişmelerinin bu dönemde ortaya çıktığını fark eder. | Yazılı Sınav | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
| İslam'ın ortaya çıkışının Geç Antik Çağ'da Ön Asya üzerinde siyasi, dini ve sosyal açıdan nasıl etkileşimler ortaya koyduğunu bilir. | Yazılı Sınav | Ders | Dinleme ve anlamlandırma |
DERS ÖĞRENME ÇIKTISI |
PÇ 1 | PÇ 2 | PÇ 3 | PÇ 4 | PÇ 5 | PÇ 6 | PÇ 7 | PÇ 8 | PÇ 9 | PÇ 10 | PÇ 11 | PÇ 12 | PÇ 13 | PÇ 14 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hedef kitle Ön Asya coğrafyasının Geç Antik dönemdeki önemli kültür ve medeniyetlerini tanır. | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | ;
| Öğrenci Ön Asya coğrafyasında yer alan kültür ve medeniyetler arasındaki kültürel ve medeni etkileşimleri bilir. | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | ;
| Geç Antik Çağ'da Ön Asya'nın önemli gelişmelerini bilir ve bu gelişmelerin günümüze yansımaları hakkında fikir yürütür. | 4 | 5 | 5 | 4 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | ;
| Geç Antik Çağ'ın eski dünya ile yeni dünya arasında bir geçiş dönemi olduğunun farkına varır ve günümüz dünyasını şekillendiren temel siyasi ve dini gelişmelerinin bu dönemde ortaya çıktığını fark eder. | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | ;
| İslam'ın ortaya çıkışının Geç Antik Çağ'da Ön Asya üzerinde siyasi, dini ve sosyal açıdan nasıl etkileşimler ortaya koyduğunu bilir. | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | ;
| Ortalama Değer | 4,4 | 4,6 | 4,6 | 4,4 | 4,4 | 4,6 | 4,4 | 4,6 | 4,4 | 4,6 | 4,4 | 4,6 | 4,4 | 4,6 |
