TARİH - YL

- Bu derste, öğrencilere Osmanlı Devleti’nin merkezî yönetiminde sarayın oynadığı rolü tarihî bir perspektifle öğretmektir. Bu ders, Osmanlı sarayının yapısını, bölümlerini (Enderun, Birûn, Harem vb.) ve bu bölümlerde görev yapan kişilerin fonksiyonlarını ayrıntılı biçimde tanıtmayı hedefler. Ayrıca sarayın sadece bir ikametgâh değil, aynı zamanda bir yönetim, eğitim ve kültür kurumu olduğunu kavratmak da dersin temel amaçlarındandır. Saray teşkilatı aracılığıyla Osmanlı’daki hiyerarşik düzen, yönetim mekanizmaları ve merkezi otoritenin işleyişi açıklanır. Bunun yanı sıra, sarayla doğrudan ilişkili olan saray askerî teşkilatı (özellikle kapıkulu ocakları ve saray muhafız birlikleri) da ele alınarak, sarayın askerî boyutu değerlendirilir. Öğrencilerin, bu yapıları tarihsel süreç içinde analiz edebilmesi için arşiv belgeleri, kronikler, seyahatnameler ve sarayla ilgili temel kaynakları inceleme becerisi kazanması da dersin temel hedefleri arasındadır. Böylece öğrenciler, Osmanlı devlet yapısının merkezinde yer alan bu kurumu hem idarî hem askerî yönleriyle kavrayarak daha derinlikli bir tarihsel anlayış geliştirirler.

- Bu ders, Osmanlı İmparatorluğu’nun merkezî yönetiminde sarayın yapısını, işleyişini ve tarihsel gelişimini incelemektedir. Saray teşkilatının temel bölümleri olan Enderun (İç Hizmetler), Birun (Dış Hizmetler) ve Harem ayrıntılı biçimde ele alınacaktır. Has Oda, Seferli Koğuşu, Kiler ve Hazine Koğuşu gibi Enderun’a bağlı birimler tanıtılacak; Enderun’un saray hizmetlileri ve geleceğin devlet adamları için bir eğitim kurumu olarak oynadığı role özel önem verilecektir. Saray görevlilerinin seçilme, eğitilme ve terfi etme süreçleri analiz edilecek; çavuşlar, kapıcılar ve rikab ağaları gibi Birun görevlilerinin rolleri ve sorumlulukları incelenecektir. Sarayın dış hizmet birimlerinin gelişimi, tören uygulamaları ve protokol sistemi tarihsel bağlam içinde ele alınacaktır. Harem’in sosyal ve idarî yapısı, Valide Sultan, hanımlar ve cariyelerin rolleriyle birlikte ayrıntılı biçimde işlenecektir. Ders ayrıca padişahın saraydaki günlük yaşamı ve devlet yönetimindeki rolüne odaklanacaktır. Topkapı, Edirne ve Yıldız sarayları başta olmak üzere Osmanlı saraylarının mimarî düzeni ve mekânsal örgütlenmesi karşılaştırmalı olarak analiz edilecektir. II. Mahmud dönemi ve Tanzimat reformları çerçevesinde saray teşkilatında yaşanan kurumsal dönüşümlere özel önem verilecektir. Cülus, bayramlaşma, elçi kabulü gibi törenler simgesel anlamları ve protokol düzenleriyle birlikte değerlendirilecektir. Saray gelenekleri, nezaket kuralları ve disiplin sistemi de bu bağlamda ele alınacaktır. Sarayın askerî yönü, özellikle Kapıkulu Ocakları (Acemi Oğlanlar Ocağı ve Yeniçeri Ocağı) ile birlikte, Bostancı, Baltacı ve Solak gibi saray muhafız birlikleri üzerinden incelenecektir. Saray ile merkezî bürokrasi arasındaki ilişki, özellikle sadrazamlık makamı ile olan bağ çerçevesinde değerlendirilecektir. Öğrenciler, arşiv belgeleri, mühimme defterleri, seyahatnameler, kronikler ve hatıratlar gibi birincil kaynaklarla çalışacaktır. Evliya Çelebi, Naima ve Kâtip Çelebi gibi tarihçilerin saray hakkındaki anlatımları tarihsel bağlamda çözümlenecek ve eleştirel biçimde değerlendirilecektir. Saray sistemine dair modern tarih yazımı da ele alınarak karşılaştırmalı bakış açıları geliştirilecektir. Dersin sonunda öğrencilerin, Osmanlı saray teşkilatının kurumsal yapısı ve tarihsel gelişimi hakkında kapsamlı bilgi edinmeleri ve sarayın imparatorluk içindeki siyasî, toplumsal ve askerî rolünü değerlendirecek analitik beceriler kazanmaları beklenmektedir. Ders süresince mimarî planlar, minyatürler ve tarihî görseller gibi görsel materyallerden de yararlanılacaktır.