| Ders Adı | Kodu | Yarıyıl | T+U Saat | AKTS | |
| Şehir ve Medeniyet Tarihi II | TAR5031 | 3 + 0 | 7,5 |
| Birim Bölüm | TARİH - YL |
| Derece Seviye | Lisansüstü - Seçmeli - Türkçe |
| Dersin Verilişi | Yüz yüze |
| EBS Koordinatörü | Prof. Dr. Refik ARIKAN |
| Ders Veren | Prof. Dr. Refik ARIKAN |
| Amaç |
Bu ders, şehirlerin tarih boyunca medeniyetlerin oluşumu ve gelişimindeki rolünü derinlemesine analiz etmeyi amaçlar. Şehirlerin sosyal, kültürel, ekonomik ve politik dinamiklerle şekillenme süreçleri tarihsel bağlamda incelenir. Ayrıca öğrencilerin, farklı medeniyetlerin şehirleşme modellerini karşılaştırmalı olarak değerlendirip eleştirel analizler yapabilmeleri hedeflenir. |
| Ders İçeriği |
Dersin başlangıcında şehir kavramının tarihsel ve sosyolojik tanımları ele alınır. İlk medeniyetlerde şehirleşme süreçleri ve kent kültürünün oluşumu incelenir. Mezopotamya, Mısır, Hint ve Çin medeniyetlerinde şehirlerin rolü ve yapısı analiz edilir. Antik Yunan ve Roma şehir devletleri ve kentsel yönetim modelleri üzerinde durulur. Ortaçağ Avrupa’sında feodal yapı ve şehir gelişimi ilişkisi değerlendirilir. İslam medeniyetinde şehirlerin kuruluşu, fonksiyonları ve mimarisi araştırılır. Şehir ve devlet ilişkisi, yönetim mekanizmaları ve şehircilik politikaları tartışılır. Şehirlerin ekonomik rolü; ticaret, zanaat ve pazarların gelişimi ele alınır. Sosyal yapılar, sınıf farklılıkları ve toplumsal cinsiyetin şehir yaşamındaki etkisi incelenir. Şehirlerin kültürel ve dini fonksiyonları, tapınaklar, camiler, kiliseler ve ibadet alanları irdelenir. Ortaçağ ve erken modern dönemde şehirlerin savunma sistemleri ve surlar analiz edilir. Sanayi Devrimi öncesinde Avrupa şehirlerinin dönüşümü ve kentleşme süreçleri tartışılır. Yeni dünya şehirlerinin oluşumu ve kolonizasyon etkileri incelenir. Kent planlaması ve mimari tarzların medeniyet tarihindeki yeri değerlendirilir. Şehirlerin demografik yapısı, nüfus artışı ve göç hareketleri ele alınır. Su kaynakları, altyapı ve teknolojik gelişmelerin şehir yaşamına etkisi araştırılır. Şehir kültürünün sanat, edebiyat ve gündelik yaşamdaki yansımaları üzerinde durulur. Şehirlerin çevresel etkileri ve sürdürülebilirlik meseleleri tartışılır. Medeniyetlerarası etkileşim ve kültürel alışverişin şehirler aracılığıyla gerçekleşme biçimleri ele alınır. Osmanlı, Bizans, İran ve Arap şehirleri karşılaştırmalı olarak incelenir. Modern şehirlerin oluşumu ve şehircilik teorileri tarihsel bağlamda değerlendirilir. Kentleşme süreçlerinde toplumsal hareketlilik ve ekonomik değişimlerin etkileri araştırılır. Şehirlerde sosyal çatışmalar, isyanlar ve siyasi dinamikler tartışılır. Tarihî şehir merkezlerinin korunması, restorasyon ve kültürel miras politikaları incelenir. Medeniyetlerin yükseliş ve çöküşünde şehirlerin rolü ele alınır. Şehirlerin kimlik ve aidiyet duygusundaki önemi tartışılır. Kentsel mekânın tarihsel süreçte değişimi ve mekan algısı incelenir. Günümüz kent sorunlarına tarihsel perspektiften bakış sağlanır. Ders kapsamında öğrencilerin şehir medeniyeti üzerine özgün araştırma projeleri geliştirmesi teşvik edilir. Ders sonunda öğrencilerin, şehir ve medeniyet tarihini eleştirel ve disiplinlerarası bir bakış açısıyla değerlendirebilme yetkinliği kazanması hedeflenir. |
| Ders Kaynakları |
KAYNAKLAR
Âşıkpaşazâde – Târîh-i Âşıkpaşazâde Belâzürî – Fütûhu’l-Büldân Ebû Dülâf – Rihle Ebü’l-Fidâ – Takvîmu’l-Büldân Evliya Çelebi – Seyahatnâme İbn Abd Rabbih – el-İkdü’l-Ferîd İbn Asâkir – Târîhu Dımaşk İbn Battûta – Rıhletu İbn Battûta İbn Cübeyr – Rihle İbn Ebî Usaybia – Uyûnu’l-Enbâ fî Tabakâti’l-Etbâ İbn Fadlân – Rihle İbn Fazlallah el-Ömerî – Mesâlikü’l-Ebsâr İbn Ferhûn – Dîbâcü’l-Müzehheb İbn Hacer el-Askalânî – ed-Düreru’l-Kâmine İbn Hafsûn – Endülüs Şehirleri Kroniği İbn Haldûn – el-İber ve Dîvânu’l-Mübtede ve’l-Haber İbn Hallikân – Et-Târîhü’l-Kebîr İbn Hallikân – Vefeyâtü’l-A‘yân İbn Havkal – Sûretu’l-Arz İbn Hazm – Cümelü’s-Siyer İbn Hurdâzbih – Kitâbü’l-Mesâlik ve’l-Memâlik İbn Kesîr – el-Bidâye ve’n-Nihâye İbn Kuteybe – Maârif İbn Münkız – Kitâbü’l-İ‘tibâr İbn Rüste – A’lâkü’n-Nefîse İbn Sa’d – Tabakâtü’l-Kübrâ İbn Şeddâd – el-A‘lâkü’l-Hatîre İbn Teymiyye – Mecmûu’l-Fetâvâ İbn Tûlûn – Târîhu’l-Medîneteyn İbn Züleykâ – Târîhu Beyrut İbn Züneyd – Târîhu Kahire İbnü’l-Cevzî – el-Muntazam fî Târîhi’l-Mülûk ve’l-Ümem İbnü’l-Cezerî – el-Gâyetü fi’t-Tabakât İbnü’l-Esîr – el-Kâmil fi’t-Târîh İbnü’l-Fakîh – Kitâbü’l-Büldân İbnü’l-Kelbî – Kitâbü’l-Esnâm İbnü’n-Nebîtî – Târîhu’l-Endelüs İbnü’n-Nedîm – el-Fihrist Kādî İyâz – Tertîbü’l-Medârik Kâtib Çelebi – Cihânnümâ Makdisî – Ahsenu’t-Tekâsîm fî Ma’rifeti’l-Akâlîm Mes‘ûdî – Mürûcü’z-Zeheb ve Maâdinu’l-Cevher Nâsır-ı Hüsrev – Sefernâme Neşrî – Kitâb-ı Cihannümâ Suyûtî – Târîhu’l-Hulefâ Süleyman et-Tîfâşî – Nüzhetü’l-Müştâk Şemseddin Semerkandî – Târîhu Semerkand Taberî – Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk Yakûbî – Kitâbü’l-Büldân . ÇALIŞMA ESERLER . Abdullahi A. Gallab – The First Islamist Republic Adam Mez – The Renaissance of Islam Ahmet Hamdi Tanpınar – Beş Şehir Ahmet Nedim Serinsu – Şehir ve İslam Hukuku İlişkisi Ahmet Tabakoğlu – Osmanlı Ekonomisi ve Şehirleşme Ahmet Yaşar Ocak – Osmanlı Toplumunda Zümre ve Şehir Ali Erken – Modernleşme Sürecinde Osmanlı Şehirleri Ali Uzay Peker – İslam Mimarisi ve Anlam Dünyası André Raymond – The Great Arab Cities in the 16th–18th Centuries Bekir Karlığa – İslam Medeniyeti Atlası Bernard Lewis – The Middle East and the West Cevat Geray – Kentleşme Politikası Ekrem Buğra Ekinci – Osmanlı Hukuku ve Şehir Düzeni Hugh Kennedy – The Prophet and the Age of the Caliphates Ira Lapidus – Muslim Cities in the Later Middle Ages Janet Abu-Lughod – Before European Hegemony: The World System A.D. 1250–1350 Jere Bacharach – Islamic History through Coins Jonathan Bloom & Sheila Blair – Islamic Arts Korkut Tuna – İslam’da Şehir ve Medeniyet Lawrence Conrad – The Rise of Islamic Urbanism M. Zeki Duman – İslam Şehircilik Anlayışı ve Osmanlı Şehirciliği Marshall Hodgson – The Venture of Islam Metin Sözen – Türk Şehirciliğinde Tarihî Süreç Michael Bonine – Population, Poverty and Politics in Middle Eastern Cities Murat Güvenç – Şehir, Mekan, İnsan Mustafa Demirci – İslam Şehirlerinin Doğuşu Mustafa Kara – Osmanlı’da Günlük Hayat ve Şehir Kültürü Nasser Rabbat – The Citadel of Cairo Nevzat Yalçıntaş – İslam’da Sosyal ve Ekonomik Hayat Nezar AlSayyad – Cities and Caliphs: On the Genesis of Arab Muslim Urbanism Nezar AlSayyad (ed.) – Forms of Dominance: On the Architecture and Urbanism of the Colonial Enterprise Nihad Sâmi Banarlı – Resimli Türk Edebiyatı Tarihi Nuri Yurdusev – Şehir ve Toplum: Tarihsel Bir İnceleme Oleg Grabar – Cities and Citizens in Islamic Societies Oleg Grabar – The Formation of Islamic Art Paul Wheatley – The Places Where Men Pray Together: Cities in Islamic Lands Peter Sluglett (ed.) – The Urban Social History of the Middle East, 1750–1950 R. Stephen Humphreys – Islamic History: A Framework for Inquiry Recep Şentürk – İslam Dünyasında Toplumsal Düşünce ve Şehir Robert Hillenbrand – Islamic Architecture: Form, Function and Meaning S. D. Goitein – A Mediterranean Society Sadettin Ökten – Şehir ve Kültür: Medeniyet Üzerine Düşünceler Sami Zubaida – Islam, the People and the State Stefano Bianca – Urban Form in the Arab World: Past and Present Uğur Tanyeli – Mimarlığın Aktörleri ve Şehirsel Mekan Yasser Tabbaa – The Transformation of Islamic Art During the Sunni Revival Yılmaz Özakpınar – İslam Medeniyeti ve Şehir Ahlâkı Zeynep Ahunbay – Osmanlı Şehir Mimarisi |
| Açıldığı Öğretim Yılı | 2020 - 2021 2021 - 2022 2022 - 2023 2023-2024 2024 - 2025 |
| Yarıyıl İçi Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Ara Sınav 1 | 30 |
| Ödev 1 | 30 |
| Toplam | 60 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Final | %40 |
| Toplam | %40 |
| Yarıyıl İçinin Başarıya Oranı | %60 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | %40 |
| Toplam | %100 |
| Kategori | Ders İlişki Yüzdeleri (%) |
|
Aktarılabilir Beceri Dersleri
|
50
|
|
Beşeri, İletişim ve Yönetim Becerileri Dersleri
|
0
|
|
Destek Dersleri
|
0
|
|
Ek Dersler
|
0
|
|
Kategori
|
0
|
|
Mesleki Seçmeli Dersler
|
0
|
|
Temel Meslek Dersleri
|
0
|
|
Uygulama Dersleri
|
0
|
|
Uzmanlık / Alan Dersleri
|
50
|
|
Yetkinlik Tamamlayıcı Ders
|
0
|
| Ders İş Yükü | Öğretim Metotlar / Öğretim Metodu | Süresi (Saat) | Sayısı | Toplam İş Yükü (Saat) |
| Dinleme ve anlamlandırma | Ders | 14 | 3 | 42 |
| Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme | Tartışmalı Ders | 14 | 3 | 42 |
| Önceden planlanmış özel beceriler | Özel Destek / Yapısal Örnekler | 14 | 3 | 42 |
| Önceden planlanmış özel beceriler | Rol Yapma / Drama | 14 | 2 | 28 |
| Önceden planlanmış özel beceriler | Problem Çözme | 14 | 2 | 28 |
| Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme, takım çalışması | Beyin Fırtınası | 6 | 1 | 6 |
| Ara Sınav 1 | Ara Sınav 1 | 1 | 1 | 1 |
| Kısa Sınav 1 | Kısa Sınav 1 | 1 | 1 | 1 |
| Final | Final | 1 | 1 | 1 |
| Toplam İş Yükü (Saat) | 191 | |||
| AKTS = Toplam İş Yükü (Saat) / 25.5 (s) | 7,49 | |||
| AKTS | 3,0 | |||
| Hafta | Konu | Öğretim Metodu |
|---|---|---|
| 1 | Giriş: Şehir ve medeniyet kavramlarının tanımlanması; disiplinlerarası yaklaşım ve tarihsel perspektif. | Ders |
| 2 | İlk medeniyetlerde şehirleşme: Mezopotamya, Mısır, Hint ve Çin şehirleri. | Ders |
| 3 | Antik Yunan ve Roma şehir devletleri: Kentsel yönetim, sosyal yapı ve mimari. | Ders |
| 4 | Ortaçağ Avrupa’sında şehir ve feodal düzen: Kentlerin gelişimi ve fonksiyonları. | Ders |
| 5 | İslam medeniyetinde şehirleşme: Kuruluş, planlama, dini ve sosyal işlevler. | Ders |
| 6 | Şehir ve devlet ilişkisi: Yönetim, siyaset ve ekonomi. | Ders |
| 7 | Şehir ekonomisi: Ticaret, zanaat, loncalar ve pazar yerleri. | Ders |
| 8 | Ara Sınav | Ders |
| 9 | Sosyal yapılar ve toplumsal cinsiyet: Şehir hayatında sınıflar ve roller. | Ders |
| 10 | Kentsel mimari ve kamusal alanlar: Tapınaklar, camiler, kiliseler, meydanlar. | Ders |
| 11 | Şehir savunması ve askeri mimari: Surlar, kaleler ve şehir planlaması. | Ders |
| 12 | Erken modern dönemde şehirleşme: Sanayi Devrimi öncesi kentlerin dönüşümü. | Ders |
| 13 | Kolonizasyon ve yeni dünya şehirleri: Etkiler ve karşılaştırmalar. | Ders |
| 14 | Tarihî şehir merkezlerinin korunması: Kültürel miras ve restorasyon politikaları. | Ders |
| 15 | Genel değerlendirme, öğrenci sunumları ve tartışmalar. | Ders |
| 16 | Yarıyıl Sonu Sınavı | Ders |
| Ders Öğrenme Çıktısı | Ölçme Değerlendirme | Öğretim Metodu | Öğrenme Faaliyeti |
| Tarih boyunca farklı medeniyetlerde şehirlerin kuruluş, gelişim ve dönüşüm süreçlerini derinlemesine analiz edebilir. | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme | |
| Şehirlerin sosyal, ekonomik, kültürel ve politik işlevlerini tarihsel bağlamda karşılaştırmalı olarak değerlendirebilir. | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme | |
| Kentsel mekânın medeniyet tarihindeki rolünü disiplinlerarası bir perspektifle yorumlayabilir. | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme | |
| Tarihî şehir planlaması, mimari yapılar ve kentsel yönetim modellerini eleştirel bir yaklaşımla inceleyebilir. | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme | |
| Şehir ve medeniyet tarihine ilişkin akademik araştırma yaparak özgün ve derinlemesine analizler geliştirebilir. | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
DERS ÖĞRENME ÇIKTISI |
PÇ 1 | PÇ 2 | PÇ 3 | PÇ 4 | PÇ 5 | PÇ 6 | PÇ 7 | PÇ 8 | PÇ 9 | PÇ 10 | PÇ 11 | PÇ 12 | PÇ 13 | PÇ 14 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Tarih boyunca farklı medeniyetlerde şehirlerin kuruluş, gelişim ve dönüşüm süreçlerini derinlemesine analiz edebilir. | 3 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | ;
| Şehirlerin sosyal, ekonomik, kültürel ve politik işlevlerini tarihsel bağlamda karşılaştırmalı olarak değerlendirebilir. | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | 4 | ;
| Kentsel mekânın medeniyet tarihindeki rolünü disiplinlerarası bir perspektifle yorumlayabilir. | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | 5 | ;
| Tarihî şehir planlaması, mimari yapılar ve kentsel yönetim modellerini eleştirel bir yaklaşımla inceleyebilir. | 3 | 5 | 3 | 5 | 3 | 5 | 3 | 5 | 3 | 5 | 3 | 5 | 3 | 5 | ;
| Şehir ve medeniyet tarihine ilişkin akademik araştırma yaparak özgün ve derinlemesine analizler geliştirebilir. | 5 | 4 | 3 | 4 | 3 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 3 | 4 | ;
| Ortalama Değer | 3,8 | 4,2 | 3,8 | 4,2 | 3,8 | 4,2 | 3,8 | 4,2 | 3,8 | 4,2 | 3,8 | 4,2 | 3,4 | 4,4 |
