| Ders Adı | Kodu | Yarıyıl | T+U Saat | AKTS | |
| Yeniçağda Osmanlı Denizcilik Tarihi | TAR5044 | 3 + 0 | 7,5 |
| Birim Bölüm | TARİH - YL |
| Derece Seviye | Lisansüstü - Seçmeli - Türkçe |
| Dersin Verilişi | Yüz yüze |
| EBS Koordinatörü | Dr. Öğr. Üyesi Ali KARAHAN |
| Ders Veren | Dr. Öğr. Üyesi Ali KARAHAN |
| Amaç |
Bu dersin amacı, Yeniçağ boyunca Osmanlı İmparatorluğu'nun denizcilik faaliyetlerini tarihsel bir perspektifle incelemektir. Öğrencilere Osmanlı donanmasının teşkilatlanması, tersane yapıları, deniz savaşları ve sefer stratejileri hakkında kapsamlı bilgi sunulur. Osmanlı'nın Akdeniz, Karadeniz ve Hint Okyanusu’ndaki deniz gücü ve politikaları değerlendirilir. Ayrıca Osmanlı denizciliğinin Avrupa güçleriyle rekabeti ve korsanlık gibi yan olgular ele alınır. Bu sayede öğrenciler, Osmanlı deniz tarihinin siyasi, askerî ve ekonomik yönlerini bütüncül bir bakış açısıyla analiz edebilme becerisi kazanır. |
| Ders İçeriği |
Bu ders, Osmanlı İmparatorluğu’nun Yeniçağ dönemindeki denizcilik faaliyetlerini tarihsel bağlamda incelemeyi amaçlar. Osmanlı’nın Akdeniz, Karadeniz ve Hint Okyanusu üzerindeki stratejik hedefleri tanıtılır. Osmanlı deniz gücünün kuruluş süreci ve kurumsallaşması ele alınır. Gelibolu Tersanesi'nin kuruluşu ve Osmanlı tersanecilik sisteminin gelişimi anlatılır. Tersâne-i Âmire’nin yapısı, işleyişi ve personel sistemi detaylandırılır. Osmanlı donanmasının teknik kapasitesi, gemi türleri ve inşa teknikleri üzerinde durulur. Kadırga, kalyon ve baştarda gibi Osmanlı gemi türleri tanıtılır. Donanmanın ikmal sistemi, erzak tedariki ve lojistik yapısı incelenir. Osmanlı Bahriyesi'nin insan kaynağı, leventler ve kürekçilerin sosyal yapısı ele alınır. Kaptan-ı Derya, reis ve sancak beyleri gibi denizcilik bürokrasisi açıklanır. Barbaros Hayreddin Paşa ve diğer önemli Osmanlı denizcilerinin biyografileri işlenir. Osmanlı-Venedik deniz savaşları kronolojik olarak değerlendirilir. Preveze Deniz Zaferi’nin sebepleri, gelişimi ve sonuçları analiz edilir. 16. yüzyılda Osmanlı donanmasının Akdeniz hâkimiyeti ve korsanlık faaliyetleri ele alınır. Kuzey Afrika’da Osmanlı korsanlarının faaliyetleri ve Trablusgarp, Cezayir, Tunus beyliklerinin yapısı açıklanır. Osmanlıların Hint Okyanusu seferleri ve Portekiz’le deniz mücadeleleri incelenir. Piri Reis ve Kitab-ı Bahriye gibi denizcilik kültürüne katkı sağlayan eserler tanıtılır. Osmanlı deniz haritacılığı ve seyir teknikleri üzerinde durulur. Donanmanın Karadeniz'deki faaliyetleri ve liman politikaları tartışılır. Kırım Hanlığı ile Osmanlı deniz ilişkileri ele alınır. Osmanlı deniz gücünün Doğu Akdeniz ve Ege’deki etkinliği analiz edilir. 17. yüzyılda Osmanlı donanmasının zayıflama süreci tartışılır. Osmanlı-İspanyol ve Osmanlı-Malta deniz çatışmaları değerlendirilir. Malta Seferi ve başarısızlık nedenleri detaylandırılır. Osmanlı denizcilik sisteminin ekonomik yükü ve mali organizasyonu incelenir. Osmanlı’da liman şehirlerinin yapısı, ticaret yollarıyla ilişkisi anlatılır. Tersane işçileri, mühendisler ve tersane yönetiminin sosyal yapısı ele alınır. Donanma için gerekli kereste, zift, halat gibi hammaddelerin temin süreci incelenir. Donanma-i Hümayun’un denetimi ve deniz hukuk sistemi tanıtılır. Osmanlı’da denizcilik eğitimi ve gemicilik bilgisi üzerine bilgi verilir. Mühendishane-i Bahrî-i Hümâyun’un kuruluş süreci ve önemi açıklanır. Osmanlı denizciliğinde kullanılan terim ve deyimler öğretilir. Osmanlı arşivlerinde yer alan denizcilik belgeleri ve raporları tanıtılır. 18. yüzyılda Osmanlı donanmasındaki modernleşme çabaları ele alınır. III. Selim dönemi deniz reformları ve Fransız uzmanların katkısı değerlendirilir. Osmanlı donanmasının yapısal zayıflıkları ve teknolojik geri kalmışlığı tartışılır. Çeşme Baskını (1770) ve sonuçları detaylı olarak incelenir. Donanma Cemiyeti ve II. Mahmud dönemi denizcilik ıslahatları öncül bilgilerle tanıtılır. Yeniçağ’da Osmanlı’nın deniz gücü ile kara gücü arasındaki ilişki değerlendirilir. Avrupa devletleriyle yapılan deniz antlaşmaları ve kapitülasyonların etkisi analiz edilir. Osmanlı donanmasının diplomasi aracı olarak nasıl kullanıldığı tartışılır. Leventlik kültürü, denizcilik folkloru ve denizcilik temalı Osmanlı şiiri örneklerle açıklanır. Osmanlı deniz savaşlarında kullanılan silah sistemleri tanıtılır. Yeniçerilerin donanmaya etkisi ve deniz askeri düzeni açıklanır. Osmanlı deniz ticareti, gümrük politikaları ve ticaret filoları üzerine bilgi verilir. Osmanlı denizciliğinin Avrupa denizcilik sistemiyle karşılaştırılması yapılır. Osmanlı denizcilik tarihine ilişkin birincil kaynaklar ve kronikler değerlendirilir. Ders kapsamında temsili harita ve gemi çizimleri kullanılarak görsel okuma yapılır. Öğrenciler, belirlenen konularda sunum ve kaynak analizi çalışmaları gerçekleştirir. Ders sonunda öğrenciler, Yeniçağ Osmanlı denizciliğini çok boyutlu bir yaklaşımla değerlendirebilme yetkinliği kazanır. |
| Ders Kaynakları |
KAYNAKLAR
. Âlî Mustafa Efendi – Künhü’l-Ahbâr Anonim – Bahriye Defteri (Tersane-i Amire kayıtlarından) Anonim – Gemi İnşa Nizâmnâmeleri (16–18. yy arası) Anonim – Girit Seferi Kroniği Anonim – Kaptanpaşa Sefer Risaleleri (çeşitli anonim yazarlar) Anonim – Reisî Tezkireleri (denizci biyografileri) Anonim – Rodos’un Fethi Kroniği Anonim – Sefer-i Hümayun Risaleleri (deniz seferlerini içeren) Anonim – Trablusgarp Seferi Risalesi Anonim – Tunus Seferi Kroniği Anonim – Vekayi‘nâme-i Çeşme (1770 baskını kroniği) Aşıkpaşazâde – Tevârîh-i Âl-i Osman Atâ Bey – Atâ Tarihi Barbaros Hayreddin Paşa – Gazavât-ı Hayreddin Paşa Celâlzâde Mustafa – Tabakâtü’l-Memâlik Çelebizâde Âsım Efendi – Târîh-i Âsım Defterdar Sarı Mehmed Paşa – Zübde-i Vekayiât Ebubekir Râtib Efendi – Sefâretnâme-i Viyana Esad Efendi – Üss-i Zafer Hafız Mehmed Efendi – Vekâyi‘nâme-i Hafız Mehmed Halil Nûri Bey – Netâyicü’l-Vukûât Hasan Beyzâde – Hasan Beyzâde Tarihi Hezarfen Hüseyin Efendi – Telhîsü’l-Beyân fî Kavânîn-i Âl-i Osman Hoca Sadeddin – Tâcü’t-Tevârîh Hüseyin Ayvansarayi – Hadîkatü’l-Cevâmi Kâtib Çelebi – Fezleke Kâtib Çelebi – Tuhfetü’l-Kibâr fî Esfâri’l-Bihâr Kemalpaşazâde – Tevârîh-i Âl-i Osman Lütfi Paşa – Tevârîh-i Âl-i Osman Mehmed Halife – Gülşen-i Vekayi Mehmed Şevket – Târîh-i Şevket Mustafa Kâtib – Tersane Risalesi Müneccimbaşı Ahmed Dede – Câmiü’d-Düvel Naîmâ Mustafa Efendi – Tarih-i Naîmâ Neşrî – Cihannümâ Nişancı Mehmed Paşa – Tarih-i Nişancı Nuhzâde Ali – Donanma Masrafları Üzerine Rapor Peçevi İbrahim Efendi – Peçevi Tarihi Râşid Mehmed Efendi – Tarih-i Râşid Rûhî Çelebi – Târîh-i Rûhî Saçaklızâde Mehmed – Târîh-i Saçaklızâde Seydi Ali Reis – Mir’âtü’l-Memâlik Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa – Nusretnâme Solakzâde Mehmed Hemdemî – Tarih-i Solakzâde Subhî Mehmed Efendi – Tarih-i Subhî Şerif Efendi – Akdeniz Seferleri Hakkında Raporu Tursun Bey – Târîh-i Ebü’l-Feth Vecihî Hasan Efendi – Târîh-i Vecihî Yirmisekiz Mehmed Çelebi – Sefâretnâme-i Paris Zâkirzâde Ahmed Efendi – Zâkirzâde Tarihi . ÇALIŞMA ESERLER . Abdülkadir Özcan – Osmanlı Deniz Seferleri ve Kaptanpaşalar Ahmet Arı – Osmanlı'da Gemi İnşası ve Bahriye Politikaları Ahmet Önal – Osmanlı Denizcilik Tarihi Üzerine Makaleler Ali Ahmetbeyoğlu – Osmanlı'da Kaptanpaşalık Müessesesi Ali Satan – Donanma Cemiyeti ve Osmanlı Deniz Gücü Ayhan Demir – Osmanlı Akdeniz Politikası ve Denizcilik Stratejileri Bekir Türetken – Osmanlı-Venedik Deniz Savaşları ve Diplomasi Beyhan Karakuş – Osmanlı Deniz Savaşları Tarihi (XV.–XVII. Yüzyıl) Cengiz Orhonlu – Osmanlılar ve Korsanlık Cihan Yemişçi – Doğu ile Batı’nın Sınırında Osmanlı-Dubrovnik İlişkileri (1592-1714) Cihan Yemişçi – Dubrovnik’te Osmanlılar Osmanlı Dubrovnik İlişkilerinin Sosyal ve Hukuki Yönü Cihan Yemişçi – Hilal ile Haç’ın Arasında Osmanlı-Dubrovnik İlişkileri (1326-1592) Colin Imber – The Ottoman Empire, 1300–1650: The Structure of Power Daniel Goffman – The Ottoman Empire and Early Modern Europe E. Natalie Rothman – Brokering Empire: Trans-Imperial Subjects between Venice and Istanbul Emrah Safa Gürkan – Sultanın Korsanları Feridun M. Emecen – Osmanlı’da Deniz Gücü ve Strateji Frederic C. Lane – Venetian Ships and Shipbuilders of the Renaissance Giancarlo Casale – The Ottoman Age of Exploration Hakan Yılmaz – Osmanlı’da Deniz Gücünün Sınırları: Hint Okyanusu Seferleri Halil Inalcik (ed.) – An Economic and Social History of the Ottoman Empire, 1300–1914 Heather Sharkey (ed.) – The Ottoman Empire: A Historical Encyclopedia İdris Bostan – Kadırgadan Kalyona: Osmanlı Donanması ve Tersaneleri İdris Bostan – Osmanlı Bahriyesi İdris Bostan – Osmanlı Denizciliği ve Bahriye Teşkilatı İdris Bostan – Osmanlıların Karadeniz Hâkimiyeti İdris Bostan – XVIII. Yüzyılda Osmanlı Denizciliği: Tersâne-i Âmire ve Kalyonlar İsmail Hakkı Göksoy – Osmanlı Deniz Gücünün Afrika Kıyılarındaki Faaliyetleri İsmail Hakkı Uzunçarşılı – Osmanlı Tersaneleri ve Bahriye Teşkilatı (21. yüzyıl baskısıyla) John Francis Guilmartin Jr. – Gunpowder and Galleys: Changing Technology and Mediterranean Warfare at Sea in the Sixteenth Century Kate Fleet – European and Islamic Trade in the Early Ottoman State: The Merchants of Genoa and Turkey Kris Lane – Pillaging the Empire: Global Piracy on the High Seas, 1500–1750 Linda T. Darling – Revenue-Raising and Legitimacy: Tax Collection and Finance Administration in the Ottoman Empire, 1560–1660 Maria Fusaro – Political Economies of Empire in the Early Modern Mediterranean: The Decline of Venice and the Rise of England, 1450–1700 Mehmet Ali Beyhan – Osmanlı Donanmasında Eğitim ve Mühendishâne Michael P. Malcom – The Crescent and the Cross: Naval Conflict Between the Ottomans and the Portuguese in the Indian Ocean Michel Balard (ed.) – La Méditerranée: Espaces, itinéraires, sociétés (XVe–XVIIIe siècle) Molly Greene – A Shared World: Christians and Muslims in the Early Modern Mediterranean Murat Yıldız – Osmanlı Donanmasında Yenileşme Hareketleri (1770–1839) Pál Fodor (ed.) – Ottomans, Hungarians, and Habsburgs in Central Europe: The Military Confines in the Era of Ottoman Conquest Palmira Brummett – Ottoman Seapower and Levantine Diplomacy in the Age of Discovery Peter Malcolm Holt – Egypt and the Fertile Crescent, 1516–1922: A Political History Recep Ahıskalı – Osmanlı Tersaneleri ve Bahriye Organizasyonu Robert C. Davis – Christian Slaves, Muslim Masters: White Slavery in the Mediterranean, the Barbary Coast, and Italy, 1500–1800 Suraiya Faroqhi – The Ottoman Empire and the World Around It Süleyman Kocabaş – Osmanlı Denizcilik Tarihi Üzerine Belgeler ve Yorumlar Tuncay Zorlu – Innovation and Empire in Turkey: Sultan Selim III and Modernisation of the Ottoman Navy Virginia H. Aksan – Ottoman Wars 1700–1870: An Empire Besieged Yavuz Ercan – Osmanlıların Ege Adaları’ndaki Deniz Hâkimiyeti |
| Açıldığı Öğretim Yılı | 2020 - 2021 2021 - 2022 2022 - 2023 2024 - 2025 |
| Yarıyıl İçi Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Ara Sınav 1 | 20 |
| Ara Sınav 2 | 20 |
| Toplam | 40 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Final | %60 |
| Toplam | %60 |
| Yarıyıl İçinin Başarıya Oranı | %40 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | %60 |
| Toplam | %100 |
| Kategori | Ders İlişki Yüzdeleri (%) |
|
Aktarılabilir Beceri Dersleri
|
0
|
|
Beşeri, İletişim ve Yönetim Becerileri Dersleri
|
0
|
|
Destek Dersleri
|
0
|
|
Ek Dersler
|
0
|
|
Kategori
|
0
|
|
Mesleki Seçmeli Dersler
|
0
|
|
Temel Meslek Dersleri
|
0
|
|
Uygulama Dersleri
|
0
|
|
Uzmanlık / Alan Dersleri
|
100
|
|
Yetkinlik Tamamlayıcı Ders
|
0
|
| Ders İş Yükü | Öğretim Metotlar / Öğretim Metodu | Süresi (Saat) | Sayısı | Toplam İş Yükü (Saat) |
| Dinleme ve anlamlandırma | Ders | 14 | 3 | 42 |
| Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme | Tartışmalı Ders | 14 | 3 | 42 |
| Önceden planlanmış özel beceriler | Rol Yapma / Drama | 14 | 3 | 42 |
| Önceden planlanmış özel beceriler | Problem Çözme | 14 | 3 | 42 |
| Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme, takım çalışması | Beyin Fırtınası | 14 | 1 | 14 |
| Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme | Küçük Grup Tartışması | 6 | 1 | 6 |
| Ara Sınav 1 | Ara Sınav 1 | 1 | 1 | 1 |
| Kısa Sınav 1 | Kısa Sınav 1 | 1 | 1 | 1 |
| Final | Final | 1 | 1 | 1 |
| Toplam İş Yükü (Saat) | 191 | |||
| AKTS = Toplam İş Yükü (Saat) / 25.5 (s) | 7,49 | |||
| AKTS | 3,0 | |||
| Hafta | Konu | Öğretim Metodu |
|---|---|---|
| 1 | Osmanlı denizcilik tarihine giriş ve Yeniçağ kavramının çerçevesi tanımlanır. | Ders |
| 2 | Osmanlı donanmasının kuruluşu ve Gelibolu Tersanesi'nin yapısı incelenir. | Ders |
| 3 | Osmanlı tersanecilik sistemi, gemi tipleri ve donanmanın teknik altyapısı anlatılır. | Ders |
| 4 | Kaptan-ı Derya kurumu ve Osmanlı denizcilik hiyerarşisi değerlendirilir. | Ders |
| 5 | Barbaros Hayreddin Paşa ve Akdeniz’deki Osmanlı korsanlığı ele alınır. | Ders |
| 6 | Preveze Deniz Zaferi ve Osmanlı-Venedik deniz mücadeleleri analiz edilir. | Ders |
| 7 | Osmanlı’nın Kuzey Afrika kıyılarındaki etkinliği ve korsan beylikleri işlenir. | Ders |
| 8 | Ara Sınav | Ders |
| 9 | Kitab-ı Bahriye ve Osmanlı deniz haritacılığı üzerine incelemeler yapılır. | Ders |
| 10 | Osmanlı donanmasının Karadeniz politikası ve liman stratejileri ele alınır. | Ders |
| 11 | 17. yüzyılda Osmanlı deniz gücünün zayıflama süreci ve nedenleri tartışılır. | Ders |
| 12 | Çeşme Baskını (1770) ve 18. yüzyıl donanma reformları incelenir. | Ders |
| 13 | Osmanlı deniz ticareti, liman şehirleri ve gümrük politikaları anlatılır. | Ders |
| 14 | Osmanlı deniz savaşlarında kullanılan silahlar ve sefer organizasyonları değerlendirilir. | Ders |
| 15 | Avrupa denizcilik güçleriyle ilişkiler ve Osmanlı’nın rekabet stratejileri tartışılır. | Ders |
| 16 | Yarıyıl Sonu Sınavı | Ders |
| Ders Öğrenme Çıktısı | Ölçme Değerlendirme | Öğretim Metodu | Öğrenme Faaliyeti |
| Öğrenci, Yeniçağ döneminde Osmanlı deniz gücünün oluşumu ve gelişimini açıklayabilir. | Sunum / Seminer | Beyin Fırtınası | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme, takım çalışması |
| Osmanlı donanmasının örgüt yapısını, tersane sistemini ve gemi türlerini tanıyabilir. | Sunum / Seminer | Beyin Fırtınası | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme, takım çalışması |
| Akdeniz, Karadeniz ve Hint Okyanusu’ndaki Osmanlı denizcilik faaliyetlerini tarihsel bağlamda analiz edebilir. | Sunum / Seminer | Beyin Fırtınası | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme, takım çalışması |
| Önemli deniz savaşları, seferler ve denizcilerin tarihî rollerini değerlendirebilir. | Sunum / Seminer | Beyin Fırtınası | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme, takım çalışması |
| Osmanlı denizciliğinin Avrupa güçleriyle ilişkisini ve etkilerini karşılaştırmalı biçimde yorumlayabilir. | Sunum / Seminer | Beyin Fırtınası | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme, takım çalışması |
DERS ÖĞRENME ÇIKTISI |
PÇ 1 | PÇ 2 | PÇ 3 | PÇ 4 | PÇ 5 | PÇ 6 | PÇ 7 | PÇ 8 | PÇ 9 | PÇ 10 | PÇ 11 | PÇ 12 | PÇ 13 | PÇ 14 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Öğrenci, Yeniçağ döneminde Osmanlı deniz gücünün oluşumu ve gelişimini açıklayabilir. | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | ;
| Osmanlı donanmasının örgüt yapısını, tersane sistemini ve gemi türlerini tanıyabilir. | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | ;
| Akdeniz, Karadeniz ve Hint Okyanusu’ndaki Osmanlı denizcilik faaliyetlerini tarihsel bağlamda analiz edebilir. | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 3 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | ;
| Önemli deniz savaşları, seferler ve denizcilerin tarihî rollerini değerlendirebilir. | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | ;
| Osmanlı denizciliğinin Avrupa güçleriyle ilişkisini ve etkilerini karşılaştırmalı biçimde yorumlayabilir. | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 4 | ;
| Ortalama Değer | 4,6 | 4,4 | 4,6 | 4,4 | 4,6 | 4,4 | 4,6 | 4,2 | 4,4 | 4,6 | 4,4 | 4,6 | 4,4 | 4,4 |
