| Ders Adı | Kodu | Yarıyıl | T+U Saat | AKTS | |
| Çağdaş Türk Lehçeleri I | TDE345 | 5 | 2 + 0 | 3,0 |
| Birim Bölüm | TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI |
| Derece Seviye | Lisans - Seçmeli - Türkçe |
| Dersin Verilişi | Yüz yüze. |
| EBS Koordinatörü | Doç. Dr. Halilibrahim ERTÜRK |
| Ders Veren | |
| Amaç |
Bu dersin amacı, öğrencilerin Çağdaş Türk lehçeleri hakkında temel bilgi edinmelerini sağlamak; lehçelerin sınıflandırılmasını, tarihsel gelişim süreçlerini, fonetik, morfolojik ve söz varlığı açısından özelliklerini tanımalarına yardımcı olmaktır. Öğrencilerin, Türkiye Türkçesi ile diğer Türk lehçeleri arasındaki benzerlik ve farklılıkları kavrayarak bu lehçeleri karşılaştırmalı olarak analiz edebilmeleri hedeflenmektedir. |
| Ders İçeriği |
Bu ders, Türk dilinin çağdaş kollarını tanıtmayı amaçlamaktadır. Türk dilinin tarihî gelişimi kısaca ele alındıktan sonra, çağdaş Türk lehçelerinin sınıflandırılması, coğrafi dağılımları, yazı dilleri durumları ve temel dil özellikleri incelenir. Ders kapsamında başta Oğuz (Güney-Batı), Kıpçak (Kuzey-Batı), Karluk (Güney-Doğu), Sibirya (Kuzey-Doğu) ve diğer küçük lehçe grupları olmak üzere çağdaş Türk lehçelerinin fonetik, morfolojik ve söz varlığı açısından karşılaştırmalı özellikleri ele alınır. Türkiye Türkçesi ile diğer lehçeler arasındaki benzerlikler ve farklılıklar örnek metinler üzerinden analiz edilir. Ayrıca ortak Türkçe tartışmaları, Türk dünyasında iletişim ve dil politikaları gibi güncel konulara da değinilir. |
| Ders Kaynakları |
Ercilasun, Ahmet Bican. Türk Lehçeleri Grameri: Giriş – Ses Bilgisi. Akçağ Yay., 2007.
Özkan, Mustafa. Türk Dünyası ve Çağdaş Türk Lehçeleri. Bilge Kültür Sanat Yay., 2011. Caferoğlu, Ahmet. Türk Dili Tarihi. Enderun Kitabevi, 2004. Tekin, Talat. Türk Dillerinde Birincil Ses Değişmeleri. Türk Dil Kurumu Yay., 2003. Demir, Nurettin & Yılmaz, Emine. Türk Lehçeleri El Kitabı. Grafiker Yay., 2004. |
| Yarıyıl İçi Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Bu bilgi girilmemiştir. | |
| Toplam | 0 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Bu bilgi girilmemiştir. | |
| Toplam | %0 |
| Yarıyıl İçinin Başarıya Oranı | %0 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | %0 |
| Toplam | %0 |
| Kategori | Ders İlişki Yüzdeleri (%) |
|
Aktarılabilir Beceri Dersleri
|
0
|
|
Beşeri, İletişim ve Yönetim Becerileri Dersleri
|
0
|
|
Destek Dersleri
|
0
|
|
Ek Dersler
|
0
|
|
Kategori
|
0
|
|
Mesleki Seçmeli Dersler
|
0
|
|
Temel Meslek Dersleri
|
0
|
|
Uygulama Dersleri
|
0
|
|
Uzmanlık / Alan Dersleri
|
0
|
|
Yetkinlik Tamamlayıcı Ders
|
0
|
| Ders İş Yükü | Öğretim Metotlar / Öğretim Metodu | Süresi (Saat) | Sayısı | Toplam İş Yükü (Saat) |
| Toplam İş Yükü (Saat) | 0 | |||
| AKTS = Toplam İş Yükü (Saat) / 25.5 (s) | 0 | |||
| AKTS | 3,0 | |||
| Hafta | Konu | Öğretim Metodu |
|---|---|---|
| 1 | Dersin tanıtımı, “Türk lehçesi” kavramı, lehçe-ağız-dil ayrımı | Ders |
| 2 | Türk dilinin tarihi gelişimi: Ana Türkçe'den bugüne genel bakış | Ders |
| 3 | Türk lehçelerinin sınıflandırılması: Coğrafi ve dilbilimsel ölçütler | Ders |
| 4 | Güney-Batı (Oğuz) Grubu: Türkiye Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi | Ders |
| 5 | Güney-Batı (Oğuz) Grubu: Türkmen Türkçesi | Ders |
| 6 | Kuzey-Batı (Kıpçak) Grubu: Kazak ve Kırgız Türkçeleri | Ders |
| 7 | Kuzey-Batı (Kıpçak) Grubu: Tatar, Başkurt ve Karaçay-Balkar Türkçeleri | Ders |
| 8 | Ara sınav | Ders |
| 9 | Kuzey-Doğu (Sibirya) Grubu: Yakut (Saha) ve Hakas Türkçeleri | Ders |
| 10 | Güney-Doğu (Karluk) Grubu: Özbek ve Uygur Türkçeleri | Ders |
| 11 | Hala tartışmalı olan küçük gruplar: Çuvaşça, Halaçça vb. | Ders |
| 12 | Türkiye Türkçesi ile diğer lehçeler arasında karşılaştırmalı ses ve biçim bilgisi | Ders |
| 13 | Ortak Türkçe fikri ve günümüzde Türk lehçeleri arası etkileşim | Ders |
| 14 | Final Sınavı | Ders |
| Ders Öğrenme Çıktısı | Ölçme Değerlendirme | Öğretim Metodu | Öğrenme Faaliyeti |
| Türk dili ailesi içindeki çağdaş lehçeleri tanımlar. | Yazılı Sınav | Ders | Dinleme ve anlamlandırma |
| Türk lehçelerinin sınıflandırılmasında kullanılan ölçütleri açıklar. | Yazılı Sınav | Ders | Dinleme ve anlamlandırma |
| Oğuz, Kıpçak, Karluk, Sibirya ve diğer lehçe gruplarının temel dil özelliklerini karşılaştırmalı olarak analiz eder. | Yazılı Sınav | Ders | Dinleme ve anlamlandırma |
| Türkiye Türkçesi ile diğer çağdaş Türk lehçeleri arasındaki ses, biçim ve söz varlığı farklılıklarını örneklerle ortaya koyar. | Yazılı Sınav | Ders | Dinleme ve anlamlandırma |
| Lehçeler arasındaki tarihsel, coğrafi ve kültürel etkileşimleri değerlendirir. | Yazılı Sınav | Ders | Dinleme ve anlamlandırma |
DERS ÖĞRENME ÇIKTISI |
PÇ 1 | PÇ 2 | PÇ 3 | PÇ 4 | PÇ 5 | PÇ 6 | PÇ 7 | PÇ 8 | PÇ 9 | PÇ 10 | PÇ 11 | PÇ 12 | PÇ 13 | PÇ 14 | PÇ 15 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Türk dili ailesi içindeki çağdaş lehçeleri tanımlar. | 5 | 5 | 5 | 5 | 4 | 4 | 1 | 4 | 1 | 4 | 4 | 4 | 1 | 1 | 1 | ;
| Türk lehçelerinin sınıflandırılmasında kullanılan ölçütleri açıklar. | 4 | 4 | 5 | 1 | 4 | 5 | 5 | 1 | 5 | 4 | 4 | 1 | 1 | 1 | 1 | ;
| Oğuz, Kıpçak, Karluk, Sibirya ve diğer lehçe gruplarının temel dil özelliklerini karşılaştırmalı olarak analiz eder. | 4 | 1 | 4 | 1 | 1 | 1 | 4 | 4 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | ;
| Türkiye Türkçesi ile diğer çağdaş Türk lehçeleri arasındaki ses, biçim ve söz varlığı farklılıklarını örneklerle ortaya koyar. | 5 | 5 | 1 | 1 | 1 | 5 | 5 | 1 | 5 | 1 | 5 | 5 | 5 | 5 | 1 | ;
| Lehçeler arasındaki tarihsel, coğrafi ve kültürel etkileşimleri değerlendirir. | 4 | 4 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 3 | 3 | 1 | 3 | 1 | 5 | 4 | ;
| Ortalama Değer | 4,4 | 3,8 | 3,2 | 1,8 | 2,2 | 3,2 | 3,2 | 2,2 | 3,8 | 3,4 | 3,8 | 3,6 | 2,6 | 3,4 | 2,4 |
