| Ders Adı | Kodu | Yarıyıl | T+U Saat | AKTS | |
| Çağdaş Türk Lehçelerinin Karşılaştırmalı Ses Bilgisi I | TDE141 | 1 | 2 + 0 | 2,0 |
| Birim Bölüm | TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI |
| Derece Seviye | Lisans - Seçmeli - Türkçe |
| Dersin Verilişi | Ders, teorik anlatım ve uygulamalı çözümlemeleri bir arada içeren bir yapıda yürütülmektedir. Haftalık derslerde, önce temel ses bilgisi kavramları ele alınmakta; ardından Türkiye Türkçesi başta olmak üzere başlıca çağdaş Türk lehçeleri (Azerbaycan, Kazak, Kırgız, Özbek, Türkmen, Tatar vb.) ile ilgili örnek metinler ve ses örüntüleri karşılaştırmalı olarak analiz edilmektedir. Ders sürecinde öğrenciler, fonetik transkripsiyon, ses değişmeleri ve lehçeler arası ses denklikleri üzerine uygulamalar yapmakta; sınıf içi tartışmalar, grup çalışmaları ve ödevlerle aktif katılım teşvik edilmektedir. |
| EBS Koordinatörü | Doç. Dr. Halilibrahim ERTÜRK |
| Ders Veren | |
| Amaç |
Bu dersin amacı, çağdaş Türk lehçelerinin ses sistemlerini karşılaştırmalı bir yaklaşımla inceleyerek, öğrencilerin bu lehçeler arasındaki fonetik ve fonolojik benzerlikleri ile farklılıkları kavramalarını sağlamaktır. Öğrencilere, Türk lehçelerinde kullanılan seslerin özellikleri, ses olayları ve ses değişmeleri hakkında temel bilgiler kazandırmak, böylece lehçeler arası ses yapısı çözümlemelerinde analitik düşünme ve karşılaştırmalı değerlendirme becerileri kazandırmak hedeflenmektedir. |
| Ders İçeriği |
Bu ders, çağdaş Türk lehçelerinin ses sistemlerini tarihsel ve yapısal temelleriyle birlikte karşılaştırmalı olarak ele alır. Dersin içeriği şu konuları kapsamaktadır: - Ses bilgisine giriş: Temel kavramlar (fonetik, fonoloji, fonem, alofon vb.) - Türk dilinin genel ses özellikleri - Çağdaş Türk lehçelerinin sınıflandırılması ve coğrafi dağılımı - Ünlü sistemlerinin karşılaştırılması (ünlü sayısı, nitelikleri, ünlü uyumu) - Ünsüz sistemlerinin karşılaştırılması (ünsüz türleri, ses uyumları, sertleşme-yumuşama farkları) - Lehçeler arası düzenli ses denklikleri ve örnekleri - Ses değişmeleri: ses türemesi, düşmesi, benzeşme, türeme, metatez vb. - Karşılaştırmalı örnek metin çözümlemeleri - Fonetik transkripsiyon çalışmaları - Ses bilgisel farklılıkların tarihsel ve coğrafi nedenleri - Lehçeler arası ses değişmelerinin sınıflandırılması - Ses özelliklerinin morfolojiye etkisi |
| Ders Kaynakları |
Johanson, Lars
Ergin, Muharrem Ercilasun, Ahmet Bican Aksan, Doğan Tekin, Talat Csató, Éva Á. & Johanson, Lars (Eds.) Özkan, Mustafa Baskakov, N. A. |
| Yarıyıl İçi Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Bu bilgi girilmemiştir. | |
| Toplam | 0 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Bu bilgi girilmemiştir. | |
| Toplam | %0 |
| Yarıyıl İçinin Başarıya Oranı | %0 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | %0 |
| Toplam | %0 |
| Kategori | Ders İlişki Yüzdeleri (%) |
|
Aktarılabilir Beceri Dersleri
|
0
|
|
Beşeri, İletişim ve Yönetim Becerileri Dersleri
|
0
|
|
Destek Dersleri
|
0
|
|
Ek Dersler
|
0
|
|
Kategori
|
0
|
|
Mesleki Seçmeli Dersler
|
0
|
|
Temel Meslek Dersleri
|
0
|
|
Uygulama Dersleri
|
0
|
|
Uzmanlık / Alan Dersleri
|
0
|
|
Yetkinlik Tamamlayıcı Ders
|
0
|
| Ders İş Yükü | Öğretim Metotlar / Öğretim Metodu | Süresi (Saat) | Sayısı | Toplam İş Yükü (Saat) |
| Toplam İş Yükü (Saat) | 0 | |||
| AKTS = Toplam İş Yükü (Saat) / 25.5 (s) | 0 | |||
| AKTS | 2,0 | |||
| Hafta | Konu | Öğretim Metodu |
|---|---|---|
| 1 | Dersin amacı, kapsamı ve çağdaş Türk lehçelerinin sınıflandırılması üzerine genel bir giriş yapılır. | Ders |
| 2 | Fonetik ve fonoloji kavramları açıklanır; temel ses bilgisi terimleri tanıtılır. | Ders |
| 3 | Türk lehçelerinde ünlülerin sınıflandırılması ve genel özellikleri ele alınır. | Ders |
| 4 | Türkiye Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi ve Türkmen Türkçesinde ünlü sistemleri karşılaştırılır. | Ders |
| 5 | Kazak, Kırgız, Özbek ve Uygur Türkçesinde ünlü sistemleri analiz edilir. | Ders |
| 6 | Türkiye Türkçesi ve Oğuz grubu lehçelerinde ünsüzler ve ses olayları incelenir. | Ders |
| 7 | Kıpçak ve Karluk grubu lehçelerinde ünsüz sistemleri karşılaştırmalı olarak değerlendirilir. | Ders |
| 8 | Ara Sınav | Ders Beyin Fırtınası |
| 9 | Çağdaş Türk lehçeleri arasında düzenli ses denklikleri örneklerle ele alınır. | Ders |
| 10 | Ünlü türemesi, düşmesi, daralması gibi ses olayları lehçelere göre incelenir. | Ders |
| 11 | Ünsüz türemesi, düşmesi, benzeşme gibi ses olayları örneklerle gösterilir. | Ders |
| 12 | Oğuz lehçelerine ait kısa metinlerde karşılaştırmalı ses çözümlemeleri yapılır. | Ders |
| 13 | Kıpçak ve Karluk grubuna ait metinlerde ses özellikleri karşılaştırılır. | Ders |
| 14 | Uluslararası Fonetik Alfabe (IPA) kullanılarak transkripsiyon uygulamaları yapılır. | Ders |
| 15 | Dönemin genel tekrarı yapılır ve öğrencilere yönelik uygulamalı değerlendirmeler gerçekleştirilir. | Ders |
| 16 | Final Sınavı | Ders Beyin Fırtınası |
| Ders Öğrenme Çıktısı | Ölçme Değerlendirme | Öğretim Metodu | Öğrenme Faaliyeti |
| Öğrenci, çağdaş Türk lehçelerinin sınıflandırılmasını ve coğrafi dağılımını açıklar. | Sunum / Seminer | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
| Çağdaş Türk lehçelerinin ses sistemlerini karşılaştırmalı olarak analiz eder. | Sunum / Seminer | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
| Ünlü ve ünsüz sistemleri arasındaki benzerlik ve farklılıkları tanımlar. | Sunum / Seminer | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
| Lehçelerdeki ses denkliklerini ve düzenli ses değişmelerini örneklerle gösterir. | Sunum / Seminer | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
| Fonetik transkripsiyon sistemlerini (özellikle IPA) kullanarak doğru biçimde yazım yapar. | Sunum / Seminer | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
DERS ÖĞRENME ÇIKTISI |
PÇ 1 | PÇ 2 | PÇ 3 | PÇ 4 | PÇ 5 | PÇ 6 | PÇ 7 | PÇ 8 | PÇ 9 | PÇ 10 | PÇ 11 | PÇ 12 | PÇ 13 | PÇ 14 | PÇ 15 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Öğrenci, çağdaş Türk lehçelerinin sınıflandırılmasını ve coğrafi dağılımını açıklar. | 5 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | ;
| Çağdaş Türk lehçelerinin ses sistemlerini karşılaştırmalı olarak analiz eder. | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | ;
| Ünlü ve ünsüz sistemleri arasındaki benzerlik ve farklılıkları tanımlar. | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | ;
| Lehçelerdeki ses denkliklerini ve düzenli ses değişmelerini örneklerle gösterir. | - | 2 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | ;
| Fonetik transkripsiyon sistemlerini (özellikle IPA) kullanarak doğru biçimde yazım yapar. | 4 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | ;
| Ortalama Değer | 1,8 | 0,4 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
