TARİH

Dersin amacı, İslam öncesi Türk topluluklarının ve devletlerinin siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik yapılarını tarihsel kaynaklar ışığında incelemektir. Öğrencilere, yazılı ve arkeolojik kaynakları analiz edebilme, farklı kaynak türlerini ayırt edebilme ve eleştirel değerlendirme becerisi kazandırmak hedeflenir. Türklerin Türkistan'daki tarihsel süreçteki rolü, komşu uygarlıklarla ilişkileri ve göç hareketleri kapsamlı biçimde ele alınır. Temel tarih yazımı yöntemleri ve kaynak eleştirisi uygulamalı olarak öğretilir. Son olarak, öğrencilerin İslam öncesi Türk tarihiyle ilgili akademik araştırma yapabilme yeterliliğine ulaşmaları amaçlanır.

İslam Öncesi Türk Devletleri Tarihi dersi, Türklerin tarih sahnesine çıktıkları ilk dönemlerden başlayarak İslamiyet’in kabulüne kadar geçen sürede kurulan Türk devletlerinin siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik yapısını kapsamlı biçimde incelemeyi amaçlar. Dersin başında, tarihsel kaynak türleri tanıtılır; Çin, Bizans, İran ve Arap kaynaklarının yanı sıra Orhun Yazıtları, runik metinler ve arkeolojik buluntuların tarih araştırmalarındaki yeri ve önemi açıklanır. Birincil ve ikincil kaynaklar arasındaki farklar, Orta Asya kronikleri ve çağdaş yorumlar üzerinden örneklendirilir. Hun, Göktürk, Uygur, Avar, Hazar, Bulgar, Peçenek, Kıpçak ve diğer Türk devletlerinin kuruluş süreçleri, yönetim yapıları, boy teşkilatı ve askeri sistemleri ayrıntılı şekilde ele alınır. Devletlerin coğrafi yayılımı, göç hareketleri ve komşu uygarlıklarla ilişkileri haritalar ve görsel belgelerle desteklenerek işlenir. Kağanlık sistemi, kut anlayışı, töre ve hukuk düzeni gibi temel kavramlar tartışılır. Orhun Yazıtları’nın içerik, dil ve tarihsel bağlam açısından nasıl analiz edileceği uygulamalı olarak gösterilir. Yazılı kaynakların yanında, arkeolojik materyaller (kurganlar, balbal taşları, sanat eserleri) ve yabancı elçi raporları da kaynak türü olarak değerlendirilir. Ders kapsamında, Türklerin inanç sistemi (Gök Tanrı dini, Şamanizm ve Maniheizm), sosyal yaşam, aile ve kadın konumu, ekonomi ve ticaret yolları (İpek Yolu) gibi temalar işlenir. Çin ve Bizans arşivlerinden elde edilen belgelerin Türk tarihi araştırmalarındaki katkısı tartışılır. Ayrıca, Türk mitolojisi ve destanlarının (Alp Er Tunga, Oğuz Kağan Destanı) tarihsel veri olarak nasıl değerlendirileceği örneklerle açıklanır. Dersin ilerleyen haftalarında, farklı Türk topluluklarının siyasi teşkilatlanma biçimleri karşılaştırmalı olarak analiz edilir. Öğrencilerin yazılı ve arkeolojik kaynakları çözümleme becerileri geliştirilir; grup çalışmalarıyla örnek belge incelemeleri yapılır. Dönem sonunda, öğrencilerden bir Türk devleti veya topluluğu üzerine kaynak temelli araştırma ödevi hazırlamaları beklenir. Ders boyunca, dijital arşivler (T.C. Devlet Arşivleri, UNESCO Dünya Mirası arşivleri, Çin ve Rusya dijital koleksiyonları) tanıtılır. Akademik tarih yazımında kaynakların güvenilirliği, tarafsızlığı ve içerik analizi üzerinde durulur. Dersin sonunda öğrencilerin, İslam öncesi Türk devletlerinin tarihsel gelişimini, kaynak türlerini ve tarih yazımındaki yöntemleri karşılaştırmalı olarak değerlendirme yetkinliği kazanmaları hedeflenir. Genel tekrar ve değerlendirme ile ders tamamlanır.