| Ders Adı | Kodu | Yarıyıl | T+U Saat | AKTS | |
| Osmanlı Türkçesi Matbu Metinler | TAR102 | 2 | 3 + 0 | 6,0 |
| Birim Bölüm | TARİH |
| Derece Seviye | Lisans - Zorunlu - Türkçe |
| Dersin Verilişi | Yüz yüze |
| EBS Koordinatörü | Prof. Dr. Refik ARIKAN Prof. Dr. Halim DEMİRYÜREK |
| Ders Veren | Prof. Dr. Refik ARIKAN Prof. Dr. Halim DEMİRYÜREK |
| Amaç |
Bu dersin amacı, öğrencilerin Osmanlı Türkçesiyle basılmış metinleri okuma, anlama ve değerlendirme becerisi kazanmalarını sağlamaktır. Matbu metinlerin dil özellikleri, yazım kuralları ve dönemin kültürel yapısı çerçevesinde analiz edilmesi hedeflenir. Ayrıca, öğrencilerin farklı türdeki basılı Osmanlıca kaynakları çözümleyerek tarihî düşünce ve ifade tarzlarını kavramaları amaçlanır. |
| Ders İçeriği |
Bu ders, öğrencilerin matbu (basılı) Osmanlı Türkçesi metinlerini okuma ve anlama becerilerini geliştirmeyi amaçlar. Osmanlıca matbu metinlerde kullanılan harf karakterleri ve dizgi özellikleri incelenir. Arap harfli Osmanlı alfabesinin matbu şekilleriyle yazım biçimleri karşılaştırmalı olarak öğretilir. Matbu metinlerdeki eski harfli noktalama işaretleri ve baskı usulleri tanıtılır. Talik, rik’a ve nesih yazı türlerinin matbu versiyonları örneklerle açıklanır. Dersin başında Osmanlı matbuat tarihine kısa bir giriş yapılır. Matbaanın Osmanlı dünyasına girişi ve yaygınlaşması ele alınır. yüzyıldan itibaren çoğalan matbu eser türleri ve içerikleri sınıflandırılır. Öğrencilere matbu metinlerin okunmasında dikkat edilmesi gereken yazım farkları öğretilir. Arşiv belgeleri ile matbu metinlerin yapısal farkları örneklerle gösterilir. Ders kapsamında gazete, dergi, risale ve kitap gibi farklı basılı türler incelenir. Osmanlı döneminde yayımlanan ilk gazetelerden örnek pasajlar okunur. Tercüman-ı Ahval ve Takvim-i Vekayi gibi yayınlardan metin çözümlemeleri yapılır. Matbu metinlerde sıkça kullanılan Arapça ve Farsça kalıplar tanıtılır. Öğrencilere kelime kökeni, yapı ve anlam yönünden çözümleme yaptırılır. Matbu metinlerin dil özellikleri ve dönemsel kelime kullanımları üzerinde durulur. yüzyılda sadeleşen Osmanlı Türkçesi örneklerle gösterilir. Ders kapsamında basılı hukuki metinlerden (kanunlar, nizamnameler) örnekler analiz edilir. Matbu metinlerde kullanılan resmi üslup ve ifadeler tanıtılır. Öğrenciler, metinlerde geçen deyim, terim ve kalıpları anlamlandırma çalışmaları yapar. Dersin orta bölümünde basılı fıkıh, tarih ve edebi metinlerden seçmeler okutulur. Metinler hem bireysel hem de grup çalışmalarıyla çözülür. Öğrencilerden belirli metinleri transkripsiyon alfabesine çevirme ödevi verilir. Ders boyunca matbu metin okumalarında kullanılan sözlükler ve tarama yöntemleri tanıtılır. Latin harfli karşılıklarla Osmanlıca metin çözümlemeleri karşılaştırılır. Matbu eserlerin kütüphane ve dijital kataloglardan nasıl bulunacağı öğretilir. Yazılı sınavlar ve uygulamalı okuma değerlendirmeleriyle ilerleme ölçülür. Dönemin sosyo-kültürel yapısını yansıtan metinler üzerinden tarihsel bağlam kurulur. Öğrenciler, matbu metinlerin dil yapısını çözümleyerek Osmanlı entelektüel dünyasını tanır. Ders sonunda öğrencilerin matbu Osmanlı Türkçesi metinleri bağımsız biçimde okuyabilmeleri hedeflenir. |
| Ders Kaynakları |
KAYNAKLAR
Ahmed Cevdet Paşa – Lügat-i Cevdet Ahteri Mustafa Efendi – Ahterî-i Kebîr Ahteri Mustafa Efendi – Ahterî-i Sagīr Es’ad Efendi – Lugat-ı Es‘ad Efendi Hacı Paşa – Lugat-ı Hacı Paşa Hâfız Mehmed – Tuhfe-i Şâhidî Hâlet Efendi – Lugat-ı Hâlet Hayrullah Efendi – Lugat-ı Hayrullah Efendi Hoca Neş’et – Lügat-ı Neş’et Hoca Sâdık – Lugat-ı Sâdık İbn Kemal – Risale fî Kelimât İbnü’l-Mustafâ – Cevâhirü’l-Lügât Kâmil Paşa – Kâmil Paşa Lügati Lâtif Efendi – Lugat-ı Lâtif Mehmed Cemaleddin – Lügat-ı Cemaleddin Mehmed Efendi – Lugat-ı Tercüme-i Burhân Mehmed Emin Efendi – Lügat-ı Şu‘ûrî Mehmed Fevzi – Lugat-ı Fevzi Mehmed Reşid – Lügat-ı Reşid Mehmed Rifat – Lügat-ı Rifat Mehmed Sâdık – Lügat-ı Sâdık Mehmed Said – Tuhfe-i Vankulu Mehmed Şükrü – Lügat-ı Şükrü Mehmed Tâhir – Lügat-ı Osmaniye Mehmed Tahir Efendi – Nuhbetü’l-Lehce fî Lügati’l-Osmaniye Mustafa Celâleddin Paşa – Lugat-ı Celâl Mustafa Nûri Paşa – Lugat-ı Mustafa Nûri Müstakimzade Süleyman – Târîhçe-i Lugat Mütercim Âsım – Lugat-ı Âsım Reşid Efendi – Lügat-ı Reşid Efendi Sâmî Efendi – Lügat-ı Sâmî Seyyid Mehmed – Târîh-i Lügat Sirâceddin Ali Han – Sıhâhü’l-Cevherî Süleyman Paşa – Lugat-ı Süleyman Paşa Şâhidî İbrahim Dede – Tuhfe-i Şâhidî Şemseddin Sami – Kâmûs-ı Türkî Şeyhülislâm Mehmed Esad Efendi – Lehçe-i Osmani Vankulu Mehmed Efendi – Vankulu Lügati Vehbî Efendi – Nuhbetü’t-Tullâb Yusuf Ağa – Envârü’l-Mu‘ciz Zemahşerî – Muḳaddimetü’l-Edeb Zeynelabidin Efendi – Tuhfe-i Vehbî . ÇALIŞMA ESERLER . Abdullah Uçman – Osmanlı Türkçesi Öğretimi Ahmet Ağırakça – Osmanlı Türkçesi Yazı Rehberi Ahmet Ak – Arap Harfli Türkçe Metinlerde Dil Bilgisi Ahmet Cevat Eren – Osmanlıca Grameri Ahmet Nezih Galitekin – Osmanlı Türkçesi Yazı ve Dilbilgisi Ahmet Topaloğlu – Osmanlı Türkçesinde Gramer Yapıları Ali Fuat Başgil – Osmanlıca Dilbilgisi Notları Baki Asiltürk – Osmanlı Türkçesi Uygulamalı Dilbilgisi Cem Dilçin – Türkçe ve Osmanlıca Üzerine Doğan Aksan – Eski Türkçeden Osmanlı Türkçesine Enver Gökçe – Osmanlı Türkçesi Alıştırma Kitabı Erhan Aydın – Osmanlı Türkçesi Okuma ve Yazma Kılavuzu Faruk Kadri Timurtaş – Osmanlı Türkçesi Dersleri Faruk Kadri Timurtaş – Osmanlı Türkçesi Grameri Ferit Devellioğlu - Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat Tuncer Gülensoy – Osmanlı Türkçesi Yapı Bilgisi Halil Demir – Osmanlı Türkçesi El Kitabı Hasan Akay – Osmanlı Türkçesinde Fiiller Hasan Eren – Türk Dilinde Yapı Bilgisi ve Osmanlıca Hayati Develi – Osmanlı Türkçesi Kılavuzu 1-2-3 Hayrullah Örs – Klasik Osmanlı Türkçesi Dersleri Hicabi Kırlangıç – Osmanlı Türkçesinde Zamanlar Hüseyin Vassaf – Sarf-ı Osmanî İsmail Gaspıralı – Tercüme ile Dil Öğretimi Üzerine Yazılar İsmail Hakkı Uzunçarşılı – Osmanlıca Ders Notları İsmail Parlatır – Osmanlı Türkçesine Giriş M. Nihat Özön – Dilbilgisi Açısından Osmanlıca Mehmed Esad – Kavaid-i Osmaniyye Mehmet Kanar – Osmanlıca Dersleri Muharrem Ergin – Osmanlı Türkçesi Dersleri Mustafa İsen – Osmanlı Türkçesi Öğretim Rehberi Mustafa Koca – Metinlerle Osmanlı Türkçesi Mustafa Özkan – Osmanlı Türkçesi Necat Birinci – Osmanlıca Gramer Çalışmaları Nihad Sami Banarlı – Türkçenin Grameri ve Osmanlıca İlişkisi Niyazi Berkes – Osmanlıca Dersleri Nurettin Demir – Eski Türkçe ve Osmanlıca Orhan F. Köprülü – Osmanlı Türkçesi Morfolojisi Recep Demir – Osmanlıca Sarf ve Nahiv Usûlü Reşat Kaynar – Osmanlıca Yazım ve Gramer Rehberi Sadık Kemal Tural – Osmanlı Türkçesi ve İmlası Selahattin Batu – Arapça ve Osmanlıca Dilbilgisi Süleyman Sırrı – Kavaid-i Türkiyye Süleyman Şükrü – Sarf-ı Türkî Şemseddin Sami – Kavaid-i Osmaniye Şerafettin Turan – Türk Dilinin Tarihi Gelişimi Yusuf Gedikli – Eski Türkçeden Osmanlıcaya Yusuf Gedikli – Osmanlı Türkçesi Dersleri Zeynep Korkmaz – Osmanlı Türkçesinin Grameri |
| Açıldığı Öğretim Yılı | 2018 - 2019 2019 - 2020 2020 - 2021 2021 - 2022 2022 - 2023 2023-2024 2024 - 2025 |
| Yarıyıl İçi Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Ara Sınav 1 | 30 |
| Ödev 1 | 30 |
| Toplam | 60 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Final | %40 |
| Toplam | %40 |
| Yarıyıl İçinin Başarıya Oranı | %60 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | %40 |
| Toplam | %100 |
| Kategori | Ders İlişki Yüzdeleri (%) |
|
Aktarılabilir Beceri Dersleri
|
50
|
|
Beşeri, İletişim ve Yönetim Becerileri Dersleri
|
0
|
|
Destek Dersleri
|
0
|
|
Ek Dersler
|
0
|
|
Kategori
|
0
|
|
Mesleki Seçmeli Dersler
|
0
|
|
Temel Meslek Dersleri
|
0
|
|
Uygulama Dersleri
|
0
|
|
Uzmanlık / Alan Dersleri
|
50
|
|
Yetkinlik Tamamlayıcı Ders
|
0
|
| Ders İş Yükü | Öğretim Metotlar / Öğretim Metodu | Süresi (Saat) | Sayısı | Toplam İş Yükü (Saat) |
| Dinleme ve anlamlandırma | Ders | 14 | 3 | 42 |
| Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme | Tartışmalı Ders | 14 | 3 | 42 |
| Önceden planlanmış özel beceriler | Rol Yapma / Drama | 14 | 3 | 42 |
| Önceden planlanmış özel beceriler | Problem Çözme | 12 | 2 | 24 |
| Ara Sınav 1 | Ara Sınav 1 | 1 | 1 | 1 |
| Kısa Sınav 1 | Kısa Sınav 1 | 1 | 1 | 1 |
| Final | Final | 1 | 1 | 1 |
| Toplam İş Yükü (Saat) | 153 | |||
| AKTS = Toplam İş Yükü (Saat) / 25.5 (s) | 6 | |||
| AKTS | 6,0 | |||
| Hafta | Konu | Öğretim Metodu |
|---|---|---|
| 1 | Osmanlı Türkçesinin tarihî gelişimi ve genel özellikleri tanıtılır. | Ders |
| 2 | Osmanlı alfabesi ve yazım kuralları öğretilir. | Ders |
| 3 | Osmanlı Türkçesinde kelime yapısı ve kökenleri incelenir. | Ders |
| 4 | Cümle yapısı ve temel dilbilgisi kuralları anlatılır. | Ders |
| 5 | Arapça ve Farsça kökenli kelimelerin Osmanlıca içindeki yeri tartışılır. | Ders |
| 6 | Osmanlıca metinlerde imla ve noktalama işaretleri incelenir. | Ders |
| 7 | Osmanlıca basit metinler üzerinde okuma ve anlama çalışmaları yapılır. | Ders |
| 8 | Ara Sınav | Ders |
| 9 | Fiil çekimleri ve zamanlar öğretilir. | Ders |
| 10 | Zamirler, edatlar ve bağlaçların kullanımı ele alınır. | Ders |
| 11 | Osmanlıca sözlük kullanımı ve metin çözümleme teknikleri tanıtılır. | Ders |
| 12 | Osmanlıca el yazması metinlerin okunması ve yorumlanması çalışmaları yapılır. | Ders |
| 13 | Osmanlıca metinlerin günümüz Türkçesine aktarılması pratikleri uygulanır. | Ders |
| 14 | Tarihî belgeler ve Osmanlıca’nın farklı dönemlerdeki evrimi incelenir. | Ders |
| 15 | Ders genel değerlendirme ve öğrenci sunumları ile tamamlanır. | Ders |
| 16 | Yarıyıl Sonu Sınavı | Ders |
| Ders Öğrenme Çıktısı | Ölçme Değerlendirme | Öğretim Metodu | Öğrenme Faaliyeti |
| Osmanlı Türkçesinin tarihî gelişimini ve temel özelliklerini açıklayabilir. | Ders | Dinleme ve anlamlandırma | |
| Osmanlı alfabesi ve yazım kurallarını doğru şekilde kullanabilir. | Ders | Dinleme ve anlamlandırma | |
| Osmanlıca metinlerde geçen Arapça ve Farsça kökenli kelimeleri tanıyabilir. | Ders | Dinleme ve anlamlandırma | |
| Basit Osmanlıca metinleri okuyup anlayabilir. | Ders | Dinleme ve anlamlandırma | |
| Osmanlıca metinleri günümüz Türkçesine temel düzeyde çevirebilir. | Ders | Dinleme ve anlamlandırma |
DERS ÖĞRENME ÇIKTISI |
PÇ 1 | PÇ 2 | PÇ 3 | PÇ 4 | PÇ 5 | PÇ 6 | PÇ 7 | PÇ 8 | PÇ 9 | PÇ 10 | PÇ 11 | PÇ 12 | PÇ 13 | PÇ 14 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Osmanlı Türkçesinin tarihî gelişimini ve temel özelliklerini açıklayabilir. | 3 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | ;
| Osmanlı alfabesi ve yazım kurallarını doğru şekilde kullanabilir. | 4 | 4 | 4 | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | 4 | 5 | ;
| Osmanlıca metinlerde geçen Arapça ve Farsça kökenli kelimeleri tanıyabilir. | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 5 | 5 | 5 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 3 | ;
| Basit Osmanlıca metinleri okuyup anlayabilir. | 3 | 3 | 3 | 4 | 4 | 4 | 5 | 5 | 5 | 5 | 4 | 4 | 4 | 3 | ;
| Osmanlıca metinleri günümüz Türkçesine temel düzeyde çevirebilir. | 3 | 3 | 4 | 3 | 3 | 3 | 3 | 4 | 4 | 4 | 5 | 5 | 5 | 5 | ;
| Ortalama Değer | 3,6 | 3,8 | 4 | 3,8 | 4 | 4 | 4,2 | 4,4 | 4,2 | 4,2 | 4,2 | 4,2 | 4,2 | 4,2 |
