| Ders Adı | Kodu | Yarıyıl | T+U Saat | AKTS | |
| İslam Medeniyeti Tarihi | TAR427 | 7 | 3 + 0 | 5,0 |
| Birim Bölüm | TARİH |
| Derece Seviye | Lisans - Seçmeli - Türkçe |
| Dersin Verilişi | Yüz yüze |
| EBS Koordinatörü | Prof. Dr. Abdulhalik BAKIR |
| Ders Veren | Prof. Dr. Abdulhalik BAKIR |
| Amaç |
Bu dersin amacı, İslam medeniyetinin tarihsel gelişimini, temel kurumlarını ve düşünsel birikimini anlamaktır. Öğrencilere, İslam dünyasının kültürel, bilimsel ve toplumsal katkılarını analiz etme becerisi kazandırmak hedeflenmektedir. Ayrıca farklı dönemlerde ve coğrafyalarda şekillenen İslam medeniyetinin bugünkü dünyaya etkileri değerlendirilir. |
| Ders İçeriği |
Bu ders, İslam medeniyetinin tarihsel gelişimini, temel kaynaklarını ve etkilerini incelemeyi amaçlamaktadır. İslam medeniyeti, Kur’an-ı Kerim ve Hz. Muhammed’in sünneti temel alınarak şekillenmiştir. Dersin ilk bölümünde, İslam öncesi Arap yarımadasının sosyo-kültürel yapısı ele alınır. Hz. Muhammed'in risalet dönemi ve ilk Müslüman toplumun oluşumu ayrıntılı olarak incelenir. Hicret ve Medine dönemi, İslam toplumunun siyasal ve sosyal yapısının temelini oluşturur. Dört Halife dönemi, adalet anlayışı ve yönetim biçimi açısından değerlendirilir. Emevîler ve Abbâsîler dönemlerinde İslam medeniyetinin yayılma süreci ele alınır. Bu dönemlerdeki bilim, sanat ve düşünce alanındaki gelişmeler incelenir. İslam medeniyetinin Endülüs ve Orta Asya’daki yansımalarına özel olarak yer verilir. İslam filozofları (Farabi, İbn Sina, Gazali, İbn Rüşd vb.) üzerinden entelektüel birikim değerlendirilir. İslam hukukunun (fıkıh) gelişimi ve toplum yapısına etkileri işlenir. Medreseler ve eğitim kurumları İslam medeniyetinin bilgi üretim merkezleri olarak tanıtılır. İslam mimarisi, sanat anlayışı ve estetik değerleri analiz edilir. Camiler, saraylar ve kütüphaneler gibi yapılar medeniyetin simgeleri olarak incelenir. İslam’ın şehirleşme ve mimari üzerindeki etkisi ele alınır. Ticaret yolları, ekonomik sistem ve İslam'ın iktisadi düzeni değerlendirilir. İslam medeniyetinde ahlak, toplumsal dayanışma ve adalet ilkeleri tartışılır. Mezheplerin doğuşu ve kültürel çeşitliliğe katkısı açıklanır. Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde İslam medeniyetinin taşıyıcılığı ele alınır. Osmanlı’da vakıf sistemi, toplumsal hizmet ve kültür aktarımı bakımından değerlendirilir. İslam medeniyetinin Batı dünyasına etkisi (bilim, felsefe, tıp) ayrıntılı biçimde sunulur. Haçlı Seferleri ve Moğol istilaları karşısında medeniyetin direnci ve yeniden toparlanması işlenir. İslam medeniyetinde kadın, aile ve toplum yapısı irdelenir. Günümüzde İslam medeniyetinin yaşadığı dönüşüm ve modern dünyadaki yeri tartışılır. Medeniyet kavramı, İslam medeniyeti özelinde teorik olarak değerlendirilir. Medeniyetler arası etkileşimler bağlamında İslam’ın barışçıl yaklaşımı incelenir. İslam coğrafyasındaki kültürel ve mezhepsel çeşitlilik açıklanır. Ders kapsamında klasik kaynaklardan ve modern akademik çalışmalardan yararlanılır. Öğrencilerin farklı dönemlerdeki İslam medeniyeti unsurlarını karşılaştırması beklenir. Ders, İslam medeniyetini yalnızca tarihsel değil, aynı zamanda düşünsel ve kültürel bir miras olarak anlamayı hedefler. |
| Ders Kaynakları |
KAYNAKLAR
. Abdülkadir el-Bağdâdî – el-Hizânetü’l-Âdâb Belâzürî – Fütûhu’l-Büldân Beyhakî – Dâilü’n-Nübüvve Dîneverî – Ahbârü’t-Tıvâl Ebû Şâme – Kitâbü’r-Ravdateyn Ebü’l-Fidâ – Târîhu’l-Muḫtaṣar fî Ahbâri’l-Beşer Ebü’l-Meâlî – Târîhu’l-Halîfe Ebü’l-Mehâsin – en-Nücûmü’z-Zâhire Hamdullah Müstevfî – Târîh-i Güzîde Hamza el-İsfahânî – Târîhu Hamza el-İsfahânî İbn Abdi Rabbih – el-İkdü’l-Ferîd İbn Abdilberr – el-İstî‘âb İbn Abdirabbih – el-İkdü’l-Ferîd İbn Akîl – el-Vaznü’l-Kebîr İbn Asâkir – Târîhu Dımaşk İbn Bâbûye – el-İmâlî İbn Battûta – Tuhfetü’n-Nuzzâr İbn Bessâm – edh-Dhakîre İbn Cevzî – el-Muntazam İbn Cübeyr – Rihle İbn Ebî Dunya – Kitâbü’l-Vera‘ İbn Ebî Şeybe – el-Musannef İbn Ebî Usaybia – Uyûnü’l-Enbâ İbn Enbârî – Nuzhetü’l-Elbâb İbn Fazlullah el-Ömerî – Mesâlikü’l-Ebsâr İbn Ferhûn – Dîbâcü’l-Müzheb İbn Habîb – el-Muhabber İbn Hacer el-Askalânî – el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe İbn Hacer el-Heytemî – el-Fetâvâ el-Hadîsiyye İbn Haldun – el-İber İbn Haldun – Mukaddime İbn Hallikân – el-Vecîz fi’t-Târîh İbn Hallikân – Muhtasarü’t-Târîh İbn Hallikân – Vefeyâtü’l-A‘yân İbn Hammad – Ahbârü’l-Mâhdî İbn Hazm – Cemhere Ensâbi’l-Arab İbn Hibban – Sikât İbn Hişâm – Sîretü İbn Hişâm İbn İshak – Sîretü Resûlillah İbn Kesîr – el-Bidâye ve’n-Nihâye İbn Kuteybe – el-Maârif İbn Kutluboğa – Tabakâtü’l-Kurrâ İbn Miskeveyh – Tecâribu’l-Ümem İbn Nüceym – el-Eşbâh ve’n-Nazâir İbn Receb el-Hanbelî – Tabakâtü’l-Hanâbile İbn Rüşd – Bidâyetü’l-Müctehid İbn Sa’d – Tabakâtü’l-Kebîr İbn Sînâ – eş-Şifâ (Târîh bölümleri dahil) İbn Şeddâd – el-A‘lâkü’l-Hatîra İbn Tâhir el-Makdisî – el-Bed’ ve’t-Târîh İbn Teymiyye – el-Cevâbü’s-Sahîh İbn Teymiyye – Minhâcü’s-Sünne İbn Tufeyl – Hayy b. Yakzân İbn Zeyyât – el-Mu‘cem İbnü’l-A‘râbî – el-Anvâr İbnü’l-A‘zam el-Kûfî – Fütûhu’ş-Şâm İbnü’l-Ahmer – el-Bârek fi Târîhi’l-Endelüs İbnü’l-Attâr – Târîhu’l-Bağdâd İbnü’l-Azrak – Bedâi‘ü’s-Silk İbnü’l-Bâzî – Muhtasar Târîhü’l-Hulefâ İbnü’l-Bennâ el-Merrâküşî – Risâle fî Târîh İbnü’l-Cevâlîkî – el-Mu'arrab İbnü’l-Cevherî – es-Sıhâh İbnü’l-Cevzî – el-Muntazam fi Târîhi’l-Mülûk ve’l-Ümem İbnü’l-Cevzî – Sıfatü’s-Safve İbnü’l-Esbahânî – el-Ağânî İbnü’l-Esîr – el-Kâmil fi’t-Târîh İbnü’l-Esîr – Üsûdü’l-Gâbe fî Ma’rifeti’s-Sahâbe İbnü’l-Fakîh el-Hemedânî – Kitâbü’l-Büldân İbnü’l-Fetûh – Kitâbü’l-A‘râs İbnü’l-Furât – Târîhu İbnü’l-Furât İbnü’l-Hatîb – el-Ihâta İbnü’l-İmâd el-Hanbelî – Şezerâtü’z-Zeheb İbnü’l-Kāsım – Kitâbü’s-Siyer İbnü’l-Kayyim el-Cevziyye – Zâdü’l-Meâd İbnü’l-Kelbî – Ensâb el-Arab İbnü’l-Kelbî – Kitâbü’l-Esnâm İbnü’l-Kıftî – İhbârü’l-Ulemâ İbnü’l-Mecdî – Târîhu’l-Mecdî İbnü’l-Milehî – Târîhu’l-Memâlik İbnü’l-Muğâfil – Ahvâl el-İmâm el-E‘zam İbnü’l-Mutahhar – Nehcü’l-Belâğa Şerhi İbnü’l-Vecîhî – Umdetü’t-Talib İbnü’n-Nedîm – el-Fihrist İbnü’z-Zübeyr – el-Muḫtaṣar fi’t-Târîh Kâtip Çelebi – Cihannümâ Kâtip Çelebi – Keşfü’z-Zunûn Makrîzî – el-Hıtât Makrîzî – Kitâbu’s-Sülûk Mes‘ûdî – Mürûcü’z-Zeheb ve Ma‘âdinü’l-Cevher Nevbahtî – Fıraku’ş-Şîa Sakâkî – Miftâhu’l-Ulûm Sebeveyh – el-Kitâb Süyûtî – Târîhu’l-Hulefâ Şehristânî – el-Milel ve’n-Nihal Taberî – Târîhu’l-Ümem ve’l-Mulûk Vâkıdî – Kitâbü’l-Megâzî Ya‘kûbî – Târîhu’l-Ya‘kûbî Ziriklî – el-A‘lâm . ÇALIŞMA ESERLER . Abdulhalik Bakır – Halife b. Hayyat Tarihi Abdulhalik Bakır – Hz. Ali Döneminde Devlet Teşkilatı ve İktisadî Hayat Abdulhalik Bakır – Hz. Ali'nin Hayatı, Kişiliği ve Siyasî Faaliyetleri Abdulhalik Bakır – İhbar'ul Ulema (Bilginlerin Haberleri) Abdulhalik Bakır – Ortaçağ Tarih ve Medeniyetine Dair Çeviriler I Abdurrahman Küçük – İslam Medeniyeti Ders Kitabı Adam Mez – The Renaissance of Islam Ahmet Ağırakça – İslam Medeniyetinin Temelleri Ahmet Altungök – Akademik Açıdan Klasik Dönemde İslam Ahmet Kavas – Afrika’da İslam Ahmet Yaşar Ocak – Türkler, Müslümanlık ve Osmanlılar Ali Bakkal – İslam Medeniyeti Tarihi Ali Bardakoğlu – Din ve Medeniyet Ali Durusoy – İslam Medeniyetinde Fıkıh Kültürü Ali Şeriati – İslam ve Medeniyet (çeviri) Ali Yardım – İslam Medeniyeti ve Avrupa Aliya İzzetbegoviç – Doğu ile Batı Arasında İslam Andrew Rippin – Muslims: Their Religious Beliefs and Practices Averroes (İbn Rüşd) – The Distinguished Jurist’s Primer (çeviri) Avital Wohlman – Al-Ghazali’s Politics Bekir Karlığa – İslam Medeniyeti Atlası Bernard Lewis – The Arabs in History Bruce Lawrence – Shattering the Myth: Islam Beyond Violence Carole Hillenbrand – Islam: A New Historical Introduction Cevat İzgi – Osmanlı Medreselerinde İlim Chase F. Robinson – Islamic Historiography Dale F. Eickelman – Muslim Politics David Morgan – Medieval Persia and the Rise of Islamic Civilization David Waines – An Introduction to Islam Ebrahim Moosa – What Is a Madrasa? Ekmeleddin İhsanoğlu – Bilim Tarihi Açısından İslam Medeniyeti Enver Ziya Karal – İslam Dünyasında Eğitim Ercümend Özkan – İslam’ın Evrenselliği Üzerine Ernest Renan – Averroes and Averroism Ethem Ruhi Fığlalı – Çağdaş İslam Düşüncesi Fazlurrahman – Islam and Modernity Fikret Karçık – İslam Hukukunun Evrimi Frank Griffel – Al-Ghazali’s Philosophical Theology Franz Rosenthal – Knowledge Triumphant Fred Donner – Muhammad and the Believers George Makdisi – The Rise of Colleges Gustave Le Bon – La Civilisation des Arabes Halil İnalcık – Osmanlı’da Devlet, Hukuk ve Medeniyet Hamid Dabashi – Islamic Liberation Theology Hasan Onat – İslam’da Yenilik ve Değişim Hilmi Ziya Ülken – İslam Düşüncesi Tarihi Hugh Kennedy – The Courts of the Caliphs Hüseyin Atay – İslam’da Bilgi ve Bilim Anlayışı İhsan Fazlıoğlu – İslam Bilim Tarihine Giriş İhsan Süreyya Sırma – İslam Tarihi Üzerine İlhan Kutluer – İslam Felsefesi Üzerine Yazılar İsmail Doğan – Eğitim Sosyolojisi ve İslam Medeniyeti İsmail Kara – Cumhuriyet Türkiyesi’nde Bir Mesele Olarak İslam Jack Goody – Islam in Europe James E. Lindsay – Daily Life in the Medieval Islamic World John L. Esposito – Islam: The Straight Path Jonathan Bloom & Sheila Blair – Islamic Arts Josef van Ess – The Flowering of Muslim Theology Khaled Abou El Fadl – The Great Theft: Wrestling Islam from the Extremists Malise Ruthven – Islam in the World Marshall G. S. Hodgson – The Venture of Islam Mehmet Aydın – İslam Düşüncesinin Yapısı Mehmet Görmez – İslam Medeniyetinde İnsan ve Değer Mehmet Zahit Tiryaki – İslam Medeniyetinde Şehir Michael Bonner – Jihad in Islamic History Michael Cook – Commanding Right and Forbidding Wrong Michael Sells – Approaching the Qur’an Mohammad Arkoun – The Unthought in Contemporary Islamic Thought Montgomery Watt – Islamic Philosophy and Theology Murat Sülün – İslam Medeniyeti ve İktisat Mustafa Çağrıcı – İslam Medeniyetinde İnsan ve Ahlak Mustafa Kara – Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi Mustafa Öztürk – Kur’an ve Medeniyet Nevzat Yalçıntaş – İslam ve Batı Medeniyetleri Noah Feldman – The Fall and Rise of the Islamic State Norman Daniel – Islam and the West: The Making of an Image Nurettin Topçu – İslam ve İnsan Oliver Leaman – An Introduction to Classical Islamic Philosophy Osman Demir – İslam’da Bilgi ve Bilim Ömer Lütfi Barkan – İslam Toplumlarında Sosyo-Ekonomik Yapılar Patricia Crone – Medieval Islamic Political Thought Ragıp Hulusi Özdem – Medeniyetimiz Üzerine Recep Şentürk – İslam Düşünce Atlası Reinhart Dozy – Spanish Islam Richard Bulliet – The Case for Islamo-Christian Civilization Richard Eaton – Islamic History as Global History Robert Irwin – The Middle East in the Middle Ages Roy Mottahedeh – The Mantle of the Prophet Sadık Kılıç – İslam Medeniyetinde Ahlak ve Hikmet Saffet Köse – İslam Ahlak Düşüncesi Seyyed Hossein Nasr – Science and Civilization in Islam Sezai Karakoç – İslam Toplumunun Ekonomik Yapısı Süleyman Uludağ – İslam’da Eğitim ve Öğretim Şaban Ali Düzgün – İslam'ın Yeniden Anlamlandırılması Tamara Sonn – A Brief History of Islam Tariq Ramadan – In the Footsteps of the Prophet Thomas Arnold – The Preaching of Islam Wheeler Thackston – The History of al-Tabari William R. Polk – Understanding Islam Yasin Aktay – İslam Sosyolojisine Giriş Yaşar Kandemir – İslam’da Ahlak ve Medeniyet Yusuf Şevki Yavuz – İslam Düşünce Tarihi Zekeriya Güler – İslam Kültür ve Medeniyet Tarihi |
| Açıldığı Öğretim Yılı | 2018 - 2019 2019 - 2020 2020 - 2021 2021 - 2022 2022 - 2023 2023-2024 2024 - 2025 |
| Yarıyıl İçi Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Ara Sınav 1 | 40 |
| Toplam | 40 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Final | %60 |
| Toplam | %60 |
| Yarıyıl İçinin Başarıya Oranı | %40 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | %60 |
| Toplam | %100 |
| Kategori | Ders İlişki Yüzdeleri (%) |
|
Aktarılabilir Beceri Dersleri
|
50
|
|
Beşeri, İletişim ve Yönetim Becerileri Dersleri
|
0
|
|
Destek Dersleri
|
0
|
|
Ek Dersler
|
0
|
|
Kategori
|
0
|
|
Mesleki Seçmeli Dersler
|
0
|
|
Temel Meslek Dersleri
|
0
|
|
Uygulama Dersleri
|
0
|
|
Uzmanlık / Alan Dersleri
|
50
|
|
Yetkinlik Tamamlayıcı Ders
|
0
|
| Ders İş Yükü | Öğretim Metotlar / Öğretim Metodu | Süresi (Saat) | Sayısı | Toplam İş Yükü (Saat) |
| Dinleme ve anlamlandırma | Ders | 14 | 3 | 42 |
| Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme | Tartışmalı Ders | 14 | 3 | 42 |
| Önceden planlanmış özel beceriler | Rol Yapma / Drama | 14 | 2 | 28 |
| Önceden planlanmış özel beceriler | Özel Destek / Yapısal Örnekler | 12 | 1 | 12 |
| Ara Sınav 1 | Ara Sınav 1 | 1 | 1 | 1 |
| Kısa Sınav 1 | Kısa Sınav 1 | 1 | 1 | 1 |
| Final | Final | 1 | 1 | 1 |
| Toplam İş Yükü (Saat) | 127 | |||
| AKTS = Toplam İş Yükü (Saat) / 25.5 (s) | 4,98 | |||
| AKTS | 5,0 | |||
| Hafta | Konu | Öğretim Metodu |
|---|---|---|
| 1 | İslam Medeniyetine Giriş | |
| 2 | İslam Medeniyetinin Temelleri | Ders |
| 3 | İslam Medeniyetine Türklerin Katkıları | |
| 4 | İslam Medeniyetine Arapların Katkıları | |
| 5 | İslam Medeniyetine İranlıların Katkıları | |
| 6 | İslam Kültür Medeniyetin Üzerinde Uzakdoğu Medeniyetleri ile Bizans'ın Etkisi | |
| 8 | İslam Sanatı | |
| 7 | Ara Sınav | |
| 9 | İslam Mimarisi | |
| 10 | İslam Şehirciliği | |
| 11 | İslam Kurumları | |
| 12 | Dini Kurumlar ve Vakıflar | |
| 13 | Sanayi ve Endüstri Kolları | |
| 14 | İslam Medeniyeti Hakkında Tartışmalar | Ders |
| 15 | Genel Değerlendirme | Ders |
| 16 | Yarıyıl Sonu Sınavı | Ders |
| Ders Öğrenme Çıktısı | Ölçme Değerlendirme | Öğretim Metodu | Öğrenme Faaliyeti |
| İslam medeniyetinin tarihsel gelişim süreçlerini ve temel kaynaklarını tanımlar. | Sunum / Seminer | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
| İslam dünyasındaki bilim, düşünce, sanat ve mimari alanlarındaki katkıları analiz eder. | Sunum / Seminer | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
| İslam medeniyetinin farklı dönem ve coğrafyalarda gösterdiği çeşitliliği karşılaştırmalı olarak değerlendirir. | Sunum / Seminer | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
| İslam kültür ve medeniyetinin günümüz toplumları üzerindeki etkilerini yorumlar. | Sunum / Seminer | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
| Medeniyetler arası etkileşim bağlamında İslam medeniyetinin küresel uygarlığa katkılarını açıklar. | Sunum / Seminer | Tartışmalı Ders | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme |
DERS ÖĞRENME ÇIKTISI |
PÇ 1 | PÇ 2 | PÇ 3 | PÇ 4 | PÇ 5 | PÇ 6 | PÇ 7 | PÇ 8 | PÇ 9 | PÇ 10 | PÇ 11 | PÇ 12 | PÇ 13 | PÇ 14 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| İslam medeniyetinin tarihsel gelişim süreçlerini ve temel kaynaklarını tanımlar. | 3 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | ;
| İslam dünyasındaki bilim, düşünce, sanat ve mimari alanlarındaki katkıları analiz eder. | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | ;
| İslam medeniyetinin farklı dönem ve coğrafyalarda gösterdiği çeşitliliği karşılaştırmalı olarak değerlendirir. | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 4 | 3 | 4 | 3 | 4 | 5 | 3 | ;
| İslam kültür ve medeniyetinin günümüz toplumları üzerindeki etkilerini yorumlar. | 4 | 5 | 4 | 3 | 5 | 4 | 3 | 4 | 5 | 4 | 3 | 4 | 5 | 4 | ;
| Medeniyetler arası etkileşim bağlamında İslam medeniyetinin küresel uygarlığa katkılarını açıklar. | 3 | 4 | 5 | 4 | 3 | 4 | 5 | 4 | 3 | 4 | 5 | 4 | 3 | 4 | ;
| Ortalama Değer | 3,8 | 4,4 | 4,6 | 4 | 4,4 | 4 | 4,2 | 3,8 | 4 | 3,8 | 4 | 3,8 | 4,4 | 3,6 |
