TARİH

Bu dersin temel amacı, Büyük Selçuklu İmparatorluğu ve Anadolu Selçuklu Devleti'nin siyasi tarihini bir ön çerçeve olarak ele aldıktan sonra, bu devletlerin oluşturduğu kültür ve medeniyetin temel unsurlarını derinlemesine analiz etmektir. Ders kapsamında, Selçuklu devlet yapısı, idari ve askeri teşkilatlanması ile toplumsal hayatın işleyişi incelenecektir. Ayrıca, Selçuklu dönemindeki bilim, düşünce, edebiyat, mimari ve sanat alanlarındaki başlıca eserler ve şahsiyetler tanıtılarak, İslam medeniyetine yapılan katkılar değerlendirilecektir. Selçuklu kültürünün, hem İslam öncesi Türk gelenekleri hem de İslam, Fars ve yerel Anadolu kültürleriyle etkileşimi sonucunda nasıl özgün bir sentez oluşturduğu irdelenecektir. Nihayetinde öğrencilerin, Türk-İslam medeniyet tarihinin bu kritik dönemine hâkim olan hoşgörü, bilimsel merak ve yönetim anlayışını kavraması ve günümüz kültürel mirasımızın köklerini anlaması hedeflenmektedir.

Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nun siyasi tarihine genel bir bakışla başlayan bu derste, Oğuz boylarının İslamiyet'i kabulü ve Selçukluların tarih sahnesine çıkış süreci detaylandırılacak, Gaznelilerle yaşanan Dandanakan Savaşı'nın önemi ve sonuçları analiz edilecektir. Tuğrul ve Çağrı Bey dönemindeki devletleşme çabaları, Alp Arslan'ın liderliğinde gerçekleşen Malazgirt Savaşı'nın Anadolu'nun kapılarını Türklere açmasındaki rolü ve Melikşah dönemi Selçuklu altın çağının siyasi, kültürel özellikleri derinlemesine işlenecektir. Nizamülmülk'ün Siyasetname'si ışığında Selçuklu bürokrasisi ve devlet teşkilatı, atabeylik müessesesi ve ikta sisteminin işleyişi, divan teşkilatının görev ve sorumlulukları, merkezi otorite ile yerel yönetimler arasındaki ilişkiler irdelenecektir. Selçuklu ordusunun teşkilat yapısı, Gulam sistemi, askeri teknolojiler ve savaş stratejileri, ayrıca ordu-millet anlayışının toplumsal yansımaları ele alınacaktır. Anadolu Selçuklu Devleti'nin kuruluş evresi, Haçlı Seferleri'ne karşı verilen mücadeleler, Miryokefalon Savaşı'nın Bizans karşısında sağladığı zaferin önemi, I. Alaeddin Keykubad döneminin siyasi ve kültürel başarıları, II. Kılıçarslan'ın devlet yönetimindeki etkisi ve Moğol istilasının Anadolu'daki siyasi ve sosyal sonuçları detaylı şekilde incelenecektir. Selçuklu kentlerinin fiziki planlaması, ticaret yolları üzerindeki konumları, kervansaray, han ve çarşı gibi ticari yapıların işlevleri, şehirlerdeki sosyal hayat ve meslek örgütlenmeleri üzerinde durulacaktır. Selçuklu mimarisinin karakteristik özellikleri, cami, medrese, türbe ve hastane gibi yapıların mimari detayları, kubbe ve portal süslemeleri, çini ve taş işçiliğindeki estetik anlayış, ayrıca Anadolu'daki ilk Türk-İslam eserlerinin bölgesel dağılımı ve özellikleri karşılaştırmalı olarak analiz edilecektir. Bilim ve eğitim alanında Nizamiye medreselerinin kuruluşu ve İslam dünyasındaki etkileri, önemli bilim insanları ve düşünürlerin çalışmaları, Farsça'nın resmi dil olarak kullanımı ve edebiyattaki yansımaları, Ömer Hayyam'ın rubaileri, Mevlana Celaleddin-i Rumi'nin Mesnevi'si ve tasavvufi düşüncenin toplum üzerindeki etkileri değerlendirilecektir. Selçuklu sanatının minyatür, hat, cilt ve maden işçiliği gibi farklı boyutları, geleneksel el sanatları ve zanaatkarlık kültürü, gündelik yaşamda kullanılan eşyaların sosyal tarihi, müzelerde sergilenen Selçuklu dönemi eserlerinin kültürel kodları irdelenecektir. Selçuklu mutfak kültürü, yemek gelenekleri ve beslenme alışkanlıkları, müzik ve eğlence hayatı, dini bayramlar ve kutlamalar, aile yapısı ve kadının toplumdaki yeri gibi sosyokültürel konular disiplinlerarası bir yaklaşımla ele alınacaktır. Selçukluların diğer Müslüman devletlerle ve Bizans'la olan diplomatik ilişkileri, uluslararası ticaret ağlarındaki yeri, kültürel etkileşim ve aktarım süreçleri, Selçuklu mirasının Osmanlı İmparatorluğu'na bıraktığı idari, askeri ve kültürel mirasın boyutları tartışılacaktır. Dersin son bölümünde Selçuklu kültür ve medeniyetinin modern Türkiye'nin sosyokültürel yapısına etkileri, günümüzde Selçuklu mirasına yönelik koruma çalışmaları ve bu mirasın Türk kimliğinin inşasındaki yeri ele alınarak, öğrencilerin Selçuklu tarihini sadece siyasi olaylar dizisi olarak değil, çok boyutlu bir medeniyet projesi olarak anlamaları sağlanacaktır.