TARİH

Osmanlı arşiv belgelerinin yazı tipleri, belgelerin okunması ve türlerini bilme

Bu derste öğrencilere Osmanlı Devleti'nin kullandığı yazı türleri tanıtılacak ve özellikle sülüs, nesih ve rik'a ile yazılmış metinler gösterilecektir. Dersin ilk haftalarında Osmanlı alfabesinin bu yazı türlerinde göre adaptasyonu incelenecek, harflerin başta, ortada ve sonda yazılışları uygulamalı bir şekilde gösterilecek ve yazı türleri arasındaki farklara işaret edilecektir. Birkaç hafta içerisinde öğrencilerden, önceki yıllarda öğrene geldikleri matbu yazı ile el yazısı çeşitleri arasındaki farkları seçebilmeleri beklenmektedir. Daha sonra Osmanlı arşivindeki metinler üzerinden Osmanlıca okumaları yapılacaktır. Derste öğrencilerden aktif katılım beklenmekle beraber devam şarttır. Bilindiği gibi geniş bir coğrafyaya altı buçuk asır boyunca hükmeden Osmanlı Devleti, geride büyük bir arşiv bırakmıştır. Vaktiyle Osmanlı topraklarında yaşayan ancak bugün müstakil statüde bulunan pek çok devlet Osmanlı arşivleri üzerinden kendi geçmişlerini araştırabilmektedir. Dahası dönemin önde gelen devletleri de hem tarihlerini yazabilmek hem de Osmanlı Devleti ilişkilerini açıklayabilmek için bu arşivlere muhtaçtır. Derste öğrencilere sunulacak olan altyapı ile onlar da bu geniş arşive erişim imkanı elde edeceklerdir. Belgeleri tanıyacak, çözümleyebilecek ve günümüz alfabesine aktararak Türkçeye çevirebileceklerdir. Dertse ayrıca öğrencilere Osmanlıca yazılan belge türleri hakkında da bilgi verilecektir. Bu bağlamda ferman, berat, tezkire, irade, şukka, arzuhal gibi çok sık karşılaşılan belge türleri tanıtılacaktır. Bu belge türlerinden örnekler incelenecektir. Bunun yanı sıra nüfus defterleri, temettuat defterler, vergi defterleri, vilayet/nezaret gelen giden defterleri, ayniyat defterleri gibi perakende evrak dışında tutulmuş defterler de incelenecektir. Dersin katılımcılarına hem belge türleri hem de defter tasniflerinden ödevler verilerek deste gösterilen örnekler pekiştirilecektir. Ders anlatımı yapılırken ve konular hakkında bilgi verilirken arşiv kaynakları ve kataloglarının yanı sıra Mübühat Kütükoğlu'nun "Osmanlı Belgelerinin Dili" kitabı ve İslam ansiklopedisindeki Osmanlı paleografyası ve diplomatikasıyla ilgili maddeler kullanılacaktır. Teorik bilgiler aktarıldıktan sonra ilgili belge türü için öğrenciler arşivdeki fonlara yönlendirilecek ve araştırma yapması sağlanacaktır. Böylelikle öğrenciye tarih araştırması yaparken veya akademik bir araştırma yaparken arşivi nasıl kullanacağı da gösterilmiş olacaktır. Özetle öğrenciler bu dersi alıp başarıyla geçtikten sonra Osmanlı arşivlerini tanıyacak, belge türleri de defter fonları hakkında bilgi sahibi olacak ve Osmanlıca yazılmış metinleri Latin alfabesine aktarma ve modern Türkçeye çevirmede tecrübe sahibi olacaklardır.