TARİH

Bu dersin temel amacı, 20. yüzyılın şekillenmesinde kritik bir dönüm noktası olan I. Dünya Savaşı'nın siyasi, askeri, sosyal ve ekonomik kökenlerini ve nedenlerini derinlemesine analiz etmektir. Savaşın gidişatı, önemli cepheleri, teknolojik gelişmelerin savaşın doğasını nasıl değiştirdiği ve toplam savaş kavramı incelenecektir. Ayrıca, savaşın yol açtığı büyük demografik, kültürel değişimler ve imparatorlukların çöküşü ile ulus-devletlerin ortaya çıkış süreci ele alınacaktır. Ders, Versailles Antlaşması da dahil olmak üzere savaş sonrası düzenlemelerin ve bunların II. Dünya Savaşı'na uzanan etkilerinin eleştirel bir değerlendirmesini yapmayı hedefler. Nihayetinde, öğrencilerin modern dünyayı şekillendiren bu küresel çatışmaya dair tarihsel bir perspektif ve multidisipliner bir anlayış geliştirmeleri amaçlanmaktadır.

Bu ders, 20. yüzyılın temel dinamiği olan I. Dünya Savaşı'nı küresel ölçekte ve disiplinlerarası bir perspektifle ele almayı hedefler. İlk olarak, savaşın uzun ve kısa vadeli köklerini anlamak için 19. yüzyılın sonundaki Avrupa'daki güç dengesi sistemini, Bismarck'ın ittifaklar ağını ve onun çöküş sürecini derinlemesine inceler. Avrupa'nın büyük güçleri arasındaki yayılmacı rekabet, sömürge yarışı ve ekonomik çatışmalar, savaşın zeminini hazırlayan unsurlar olarak analiz edilir. Milliyetçilik, emperyalizm ve militarizm gibi temel ideolojilerin kamuoyu ve devlet politikalarını nasıl şekillendirdiği üzerinde durulur. Silahlanma yarışının, özellikle de Alman-İngiliz donanma rekabetinin, uluslararası gerginliği nasıl tırmandırdığı değerlendirilir. Balkanlar'ı bir "barut fıçasına" dönüştüren etnik çatışmalar ve Osmanlı İmparatorluğu'nun geri çekilmesiyle ortaya çıkan iktidar boşluğu irdelenir. Haziran 1914'te Saraybosna'da Archidük Franz Ferdinand'a suikastın hemen ardından yaşanan Temmuz Krizi, diplomatik yazışmalar ve seferberlik emirleri üzerinden gün gün takip edilir. Müttefikliklerin ve katı savaş planlarının (özellikle Schlieffen Planı'nın) nasıl kaçınılmaz bir genel savaşa yol açtığı tartışmaya açılır. Savaşın ilk aylarında Batı Cephesi'nde hareketli savaşın nasıl siper savaşına dönüştüğü ve bunun askeri tarih açısından ne anlama geldiği açıklanır. Doğu Cephesi'ndeki Tannenberg ve Masurya Gölleri gibi çarpışmaların sonuçları ve bu cephenin savaşın genel seyrine etkisi değerlendirilir. Gelibolu, Kafkasya ve Mezopotamya gibi cepheler de dahil olmak üzere savaşın küresel yayılımı haritalar üzerinden incelenir. Savaşın teknolojik boyutu, zehirli gaz, makineli tüfek, tank ve denizaltı gibi yeni silahların askeri taktikleri ve insan kaybı oranlarını nasıl kökten değiştirdiği vurgulanarak ele alınır. Hava savaşının doğuşu ve keşif ile bombardıman rollerinin gelişimi anlatılır. Deniz savaşları, Jutland Muharebesi'nin stratejik sonuçları ve Almanya'nın denizaltı harekâtının savaşa dahil olmayan ülkelerle ilişkilere etkisi, özellikle de Lusitania olayı ve ABD'nin savaşa giriş süreci bağlamında tartışılır. Savaşın toplumsal boyutu, "toplam savaş" kavramı çerçevesinde, cephe gerisindeki seferberlik, kadınların işgücüne kitlesel katılımı, propaganda ve sansür mekanizmaları üzerinden işlenir. Savaş ekonomilerinin organize ediliş biçimi, kaynak tahsisi ve devletin ekonomideki rolünün genişlemesi incelenir. Savaşan tüm uluslarda yaşanan yiyecek kıtlığı, karne sistemleri ve enflasyon gibi zorluklar karşılaştırmalı olarak sunulur. Osmanlı İmparatorluğu'nun savaştaki rolü, Çanakkale Savaşları, Sarıkamış Harekâtı, Kut'ül Amare Kuşatması ve Arap İsyanı gibi önemli olaylar üzerinden detaylandırılır. Ermeni Tehciri başta olmak üzere, savaş koşullarında yaşanan kitlesel şiddet ve insanlık suçu iddiaları, tarihyazımsal tartışmalar da dikkate alınarak ele alınır. Rusya'da 1917 Devrimleri'nin savaşın gidişatını ve dünya düzenini nasıl temelden değiştirdiği, Bolşeviklerin Brest-Litovsk Antlaşması'nı imzalaması ve bunun Orta ve Doğu Avrupa'ya etkileri analiz edilir. Amerika Birleşik Devletleri'nin savaşa müdahalesinin askeri ve ekonomik açıdan ne anlama geldiği ve Müttefiklerin zaferindeki payı irdelenir. 1918 yılının ilk aylarında Almanların son bahis hamlesi olan Bahar Taarruzu'nun nedenleri ve nihai başarısızlığı incelenir. Müttefik karşı taarruzları ve iç cephedeki çöküşle birlikte İttifak Devletleri'nin nasıl teslim olduğu anlatılır. Savaşı sonlandıran mütarekelerin şartları ve hemen ardından yaşanan siyasi çalkantılar değerlendirilir. Paris Barış Konferansı süreci, Başkan Woodrow Wilson'ın On Dört İlkesi'nin etkisi ve galip devletler arasındaki çıkar çatışmaları mercek altına alınır. Versay, Saint-Germain, Triyanon ve Sevr gibi antlaşmaların hükümleri, bu antlaşmaların yeni kurulan ulus-devletler üzerindeki etkisi ve Avrupa haritasının yeniden çizilişi detaylı bir şekilde incelenir. Milletler Cemiyeti'nin kuruluşu, yapısı, amaçları ve barışı korumadaki erken dönem potansiyeli ile zaafları tartışılır. Savaşın kültürel mirası, savaş edebiyatı, sanatı ve anıtları üzerinden "kayıp kuşak" nosyonu ve kolektif travyanın toplumlara yansıması bağlamında değerlendirilir. Savaşın bilim ve tıp alanındaki yeniliklere katkıları, özellikle plastik cerrahi ve psikiyatri alanlarındaki gelişmeler vurgulanır. I. Dünya Savaşı'nın II. Dünya Savaşı'na giden yolda nasıl bir temel teşkil ettiği, özellikle de revizyonist güçlerin yükselişi ve istikrarsız bir Avrupa'nın oluşumu perspektifiyle ele alınır. Ders, öğrencilerin hem askeri strateji hem de siyasi-diplomatik tarih ve sosyal tarih alanlarında eleştirel düşünme becerilerini geliştirmeyi amaçlar. Tarih yazımındaki farklı ekol ve yorumlamalar, savaşın sorumluluğu gibi temel meselelerde karşılaştırmalı olarak sunulur. Öğrencilerden, birincil kaynaklar (mektuplar, günlükler, resmi belgeler, gazeteler) ile ikincil kaynakları (tarihçilerin yorumları) kullanarak belirli bir cephe, toplumsal deneyim veya diplomatik olay üzerine derinlemesine bir araştırma makalesi yazmaları beklenir. Dönem sonunda, öğrencilerin 1914-1918 arasındaki küresel çatışmayı, onun köklerini, çok boyutlu gerçekliğini ve modern dünya üzerindeki kalıcı etkilerini kapsamlı bir şekilde anlamaları hedeflenmektedir.