TARİH

Türk Müziği II dersinin temel amacı, öğrencilere Türk Müziği'nin teorik ve uygulamalı yapı taşlarını ileri düzeyde kavratmaktır. Bu kapsamda, makam ve usul bilgisi derinleştirilerek seyir, güçlü ve yedik gibi unsurların repertuvar üzerinden analizi hedeflenir. Öğrencilerin, farklı formdaki (saz semaisi, şarkı, taksim vb.) eserleri icra ve yorumlama becerilerinin geliştirilmesi esastır. Ayrıca, Türk Müziği'ne özgü nazariyat ile pratik arasındaki ilişkiyi kurmak ve müzikal ifade olanaklarını zenginleştirmek dersin önemli hedefleri arasındadır. Nihai olarak, bu ders, öğrencilerin bireysel veya toplu performanslar aracılığıyla müzikal birikimlerini ve yaratıcılıklarını ilerletmelerine olanak sağlamayı amaçlar.

Bu ders, Türk Müziği I dersinde alınan temel bilgilerin üzerine inşa edilerek, öğrencileri makam ve usul bilgisinde ileri bir seviyeye taşımayı hedefler ve derste ilk olarak, Hicaz, Hümâyun, Uşşak, Nevâ, Kürdîlihicazkâr, Sûzidil, Muhayyer ve Rast makamları gibi temel makamların detaylı seyir analizleri yapılacak; bu makamların karar, güçlü, asma karar perdeleri ve karakteristik seyir özellikleri incelenecektir. Her bir makam, tarihsel bağlamı ve duygusal ifade gücü ile birlikte ele alınacak; bu makamlara ait geleneksel eserlerin icra çalışmaları, nazariyat ile pratik arasındaki bağı güçlendirmek amacıyla sıklıkla uygulanacaktır. Usul bilgisi, basit ve bileşik usullerin yanı sıra, daha karmaşık yapılar olan Düyek, Ağır Düyek, Aksak, Curcuna, Devr-i Kebir, Fahte, Hafif, Sengin Semai ve Yürük Semai girişimleri ile genişletilecek; öğrencilerin bu usulleri hem vurma hem de beste üzerinde takip edebilme becerileri geliştirilecektir. Düyek usulünün Ağır ve Yürük formları arasındaki nüans farkları uygulamalı olarak gösterilecek; usullerin, eserin karakterini ve icra hızını nasıl belirlediği çeşitli örneklerle açıklanacaktır. Bileşik usullerin ölçü ve vuruş yapıları, teorik olarak anlatılacak ve bu usullerde yazılmış eserlerin meşk edilmesi sağlanacaktır. Taksim (doğaçlama) sanatı, bir makamı ifade etme ve dinleyiciyi bir duygudan diğerine taşıma aracı olarak derinlemesine işlenecek; öğrencilerin belirli bir makamda kısa taksimler yapabilmesi için gerekli olan melodik cümleleşme ve perde seçimi teknikleri üzerinde durulacaktır. Saz eserleri formlarından olan Peşrev ve Saz Semaisi'nin yapısal özellikleri (hanane, teslim, meyan bölümleri) detaylandırılarak, bu formların bestelenme ve icra edilme prensipleri öğretilecektir. Sözlü eser formları olan Kâr, Beste, Ağır Semai, Yürük Semai ve Şarkı'nın nazım yapıları, güfte-müzik ilişkisi ve icra gelenekleri bağlamında incelenecek; farklı form özelliklerine sahip eserlerin repertuvar çalışmaları yapılacaktır. Güfte analizi ile Türk Müziği'nde şiir ve müzik arasındaki ayrılmaz bağ vurgulanacak; vezin (ölçü) ve aruz kalıplarının melodik yapıyı nasıl şekillendirdiği gösterilecektir. Transpoze (göçürme) teknikleri üzerinde durularak, bir eserin orijinal ruhunu bozmadan farklı bir perde dizisine nasıl aktarılabileceği uygulamalı olarak gösterilecektir. Bona (solfej) çalışmaları, makamsal seyir ve usul vuruşlarını içerecek şekilde ilerletilecek; öğrencilerin bir partisyonu hem makam hem de ritim duygusuyla okuyabilmesi sağlanacaktır. Dörtlü ve beşli aralıkların Türk Müziği'ndeki temel yapı taşları olarak nasıl kullanıldığı, makamların oluşumundaki rolleri tekrar vurgulanacak ve "çeşni" kavramına giriş yapılacaktır. Geçki (modülasyon) teknikleri, bir makamdan diğerine nasıl geçileceği, geçki yapılacak makamların seçimi ve geçki sırasında dikkat edilmesi gereken kurallar örneklerle anlatılacaktır. Türk Müziği'nde kullanılan geleneksel çalgılar (ney, tanbur, kemençe, ud, kanun vb.) tanıtılacak ve bu çalgıların icra teknikleri, ses renkleri ve makamları ifade etme biçimleri hakkında bilgi verilecektir. Toplu icra (koro veya saz heyeti) çalışmaları yapılarak, öğrencilerin bir bütün içinde uyumlu şekilde çalma ve söyleme becerileri geliştirilecek; icra sırasında dikkat edilmesi gereken "neyzenbaşı" veya "serhanende" gibi liderlik rolleri anlatılacaktır. Türk Müziği'ndeki üslup farklılıkları (klasik, dini, mehter, şehir müziği, folklorik) karşılaştırmalı olarak incelenecek ve her bir üslubun kendine özgü icra teknikleri üzerinde durulacaktır. Dönem projesi olarak, öğrencilerden belirli bir makam ve formda küçük bir beste veya düzenleme yapmaları veya bir makam üzerine detaylı bir analiz yazmaları beklenecek; bu proje, öğrencinin yaratıcılığını ve öğrendiği teorik bilgileri sentezleme becerisini ölçecektir. Dersin sonlarına doğru, Klasik Türk Müziği'nin önemli bestekârları (Dede Efendi, Itri, Hacı Arif Bey vb.) ve icracıları tanıtılacak; bu şahsiyetlerin müziğe katkıları ve üslup özellikleri dinleme örnekleri eşliğinde işlenecektir. Notasyon (yazım) kuralları, Hamparsum ve Batı notasyonu karşılaştırmalı olarak tekrar hatırlatılacak ve eserlerin doğru bir şekilde yazılıp okunabilmesi için pratikler yapılacaktır. Mikrotonal aralıklar (kommalar) ve özellikle "bakiyye" ve "küçük mücenneb" gibi aralıkların makam içindeki işlevleri pratik örneklerle pekiştirilecektir. İcra sırasında doğaçlama yapabilme, eserlere nüans katabilme ve müzikal ifadeyi güçlendirme teknikleri üzerinde bireysel ve grup çalışmaları yürütülecektir. Repertuvar geliştirmeye büyük önem verilecek ve öğrencilerin en az bir formda (saz eseri veya sözlü eser) belirli sayıda eseri icra edebilir seviyeye gelmesi sağlanacaktır. Ders, öğrencilerin Türk Müziği'nin felsefi ve estetik temellerini anlamasına yardımcı olacak okumalar ve dinletilerle desteklenecek; dönem sonunda yapılacak bir final konseri veya sınavı ile öğrencilerin bireysel ve kolektif kazanımları değerlendirilecektir.