| Ders Adı | Kodu | Yarıyıl | T+U Saat | AKTS | |
| Ortaçağ Ticaret Tarihi | TAR5013 | 3 + 0 | 7,5 |
| Birim Bölüm | TARİH - YL |
| Derece Seviye | Lisansüstü - Seçmeli - Türkçe |
| Dersin Verilişi | Yüz yüze |
| EBS Koordinatörü | Prof. Dr. Abdulhalik BAKIR |
| Ders Veren | Prof. Dr. Abdulhalik BAKIR |
| Amaç |
Bu dersin amacı, Ortaçağ İslam devletlerinde ticaretin tarihsel gelişimini ve ekonomik, sosyal etkilerini öğrencilere kazandırmaktır. Öğrencilerin, İslam dünyasındaki ticaret yolları, kurumları ve ürün çeşitliliğini analiz edebilmesi hedeflenir. Ayrıca, ticaretin Ortaçağ İslam toplumları üzerindeki kültürel ve politik etkilerini değerlendirme becerisi geliştirilir. ChatGPT’ye sor |
| Ders İçeriği |
Bu ders, İslam devletlerinde Ortaçağ döneminde ticaretin tarihsel gelişimini inceler. İslam’ın ilk dönemlerinden başlayarak ticaretin ekonomik, sosyal ve kültürel boyutları ele alınır. Mekke ve Medine ticaretinin İslam’ın yayılmasındaki rolü değerlendirilir. Emevîler ve Abbâsîler döneminde ticaretin örgütlenmesi ve yönetimi üzerinde durulur. Kervan yollarının işleyişi, güvenliği ve ticaret ağlarındaki önemi incelenir. İpek Yolu ve Baharat Yolu gibi uluslararası ticaret yollarının İslam dünyasındaki etkileri tartışılır. İslam dünyasında deniz ticaretinin gelişimi ve Kızıldeniz, Hint Okyanusu ile Akdeniz ticareti analiz edilir. Ticarette kullanılan para birimleri, ekonomik sistem ve finansal kurumlar incelenir. Hanlar, kervansaraylar ve vakıflar gibi ticareti kolaylaştıran kurumlar anlatılır. Ticaret ahlakı ve İslam hukukundaki ticari düzenlemeler dersin önemli konularındandır. Tüccar sınıfının toplumsal konumu ve ticaretin sosyal yapıya etkileri değerlendirilir. Ticaretin ürün çeşitliliği ve lüks eşya, tekstil, baharat, kıymetli maden gibi mallar üzerinde durulur. İslam şehirlerinin ticaretteki merkezi rolü ve şehirlerin ekonomik yapısı analiz edilir. Basra, Kahire, Kordoba gibi önemli ticaret merkezlerinin gelişimi incelenir. İslam dünyasının ticari ilişkileri Avrupa, Afrika ve Asya ile karşılaştırmalı olarak ele alınır. Ticaret yolları üzerindeki kültürel ve teknolojik transferler tartışılır. Ticaretin İslam devletlerinin ekonomik politikalarındaki yeri ve etkisi değerlendirilir. Ticaretin Ortaçağ İslam toplumundaki refah ve kalkınmaya katkısı incelenir. Denizcilik teknolojilerindeki gelişmeler ve ticaret gemilerinin özellikleri anlatılır. İslam denizcilerinin Hint Okyanusu ve Afrika kıyılarındaki ticari faaliyetleri ele alınır. Ticaret sırasında kullanılan sözleşmeler, kredi sistemleri ve piyasa düzenlemeleri anlatılır. Ortaçağda İslam dünyasında ticaret ile bağlantılı meslek ve zanaatların gelişimi incelenir. Ticaretin toplumdaki etnik ve kültürel çeşitliliğe etkisi değerlendirilir. İslam coğrafyasındaki ticari rekabet ve işbirliği örnekleri sunulur. Ticaretin çevresel ve coğrafi faktörlerle ilişkisi tartışılır. Dönemin seyahatnameleri ve ticaretle ilgili kaynaklar üzerinden analizler yapılır. Ticaret yollarının güvenliği ve askeri önlemler dersin önemli konularındandır. İslam devletlerinde ticaretin siyasi ve diplomatik ilişkiler üzerindeki etkisi değerlendirilir. Ders boyunca ticaret tarihiyle ilgili kronik, fıkıh, coğrafya ve ekonomi kaynakları incelenir. Dersin sonunda öğrenciler, Ortaçağ İslam dünyasında ticaretin ekonomik, sosyal ve kültürel önemini kapsamlı şekilde kavrar. |
| Ders Kaynakları |
KAYNAKLAR
Al-Bakri – Kitab al-Masalik wa al-Mamalik Al-Baladhuri – Futuh al-Buldan Al-Biruni – Al-Athar al-Baqiya Al-Dimashqi – Nukhbat al-Dahr fi ‘Aja’ib al-Barr wa al-Bahr Al-Hamdani – Sifat Jazirat al-Arab Al-Harawi – Kitab al-Suluk Al-Idrisi – Nuzhat al-Mushtaq fi Ikhtiraq al-Afaq Al-Jahiz – Kitab al-Hayawan Al-Juzjani – Tabaqat-i Nasiri Al-Kashgari – Divanü Lügati’t-Türk Al-Khazini – Kitab Mizan al-Hikma Al-Kindi – Çeşitli eserleri Al-Maqrizi – Al-Mawaiz wa al-I'tibar fi Dhikr al-Khitat wa al-Athar Al-Mas’udi – Tabaqat al-Umam Al-Masudi – Muruj adh-Dhahab ve Ma'adin al-Jawhar Al-Muqaddasi – Ahsan al-Taqasim fi Ma’rifat al-Aqalim Al-Muwaffaq al-Khwarazmi – Kitab al-Tijara Al-Qalqashandi – Subh al-A’sha Al-Qazvini – Aja’ib al-Makhluqat Al-Razi – Kitab al-Asrar Al-Tabari – Tarikh al-Tabari Al-Tusi – Tarikh al-Muluk Ibn Abi Shaybah – Hadis ve ticaret ilişkisi eserleri Ibn Abi Zar – Rawd al-Qirtas Ibn al-Dawadari – Kanz al-Durar wa Jami’ al-Gharar Ibn al-Furat – Tarikh al-Duwal wa al-Muluk Ibn al-Muqaffa – Kalila wa Dimna Ibn al-Qayyim – Al-Turuq al-Hukmiyya (ticaret ve ekonomi üzerine fikirler) Ibn al-Zubayr – Kitab al-Tijara (ticaretle ilgili eserler) Ibn Hazm – Al-Muhalla Ibn Jubayr – Rihla Ibn Taymiyyah – Majmu’ al-Fatawa (ticaret hukuku ile ilgili) Ibn Tufayl – Hayy ibn Yaqzan (toplum ve ekonomi temaları) İbn al-Faqih – Mukhtasar Kitab al-Buldan İbn al-Nadim – Al-Fihrist İbn Battuta – Rihla İbn Cüreyc – Kitab al-Masalik ve’l-Mamalik İbn Fadlan – Risale İbn Haldun – Mukaddime İbn Haldun – Kitabul İber İbn Kesir – El-Bidaye ve’n-Nihaye İbn Ruste – Kitab al-A’laq al-Nafisa İbn Sa’id el-Andalusî – Kitab al-Jughrafiya Taberi – Tarih er-Rusul ve’l-Muluk Yaqut al-Hamawi – Mu'jam al-Buldan . ÇALIŞMA ESERLER . Ayhan Aydın – Ortaçağ Ekonomik Tarihi Ayhan Buz – Osmanlı Devleti’nde Ticaret Politikaları Caroline Goodson – Cities, Women and the Mediterranean Cengiz Orhonlu – Osmanlı’da Ticaret ve Ekonomi Christopher Dyer – Making a Living in the Middle Ages David Abulafia – The Great Sea: A Human History of the Mediterranean David Jacoby – Trade, Traders and the Ancient City Dominique Barthélemy – The Serfs of the Middle Ages Ekmeleddin İhsanoğlu – İslam Medeniyetinde Ticaret Fatma Ayşe Öktem – Osmanlı Ticareti ve Limanları Feridun Emecen – Ticaret Tarihi Üzerine Araştırmalar Fernand Braudel – The Mediterranean and the Mediterranean World in the Age of Philip II Halil Berktay – Osmanlı Toplumunda Ticaret ve Ekonomi Halil İnalcık – Anadolu'da Ticaret ve Şehirleşme Halil İnalcık – Osmanlı İmparatorluğu Ekonomisi ve Toplumu Hasan Ali Yücel – Türkiye’de Ortaçağ Ekonomisi İbrahim Kafesoğlu – Türklerde Devlet ve Ekonomi İbrahim Tuncer – Ortaçağda Denizcilik ve Ticaret İlber Ortaylı – Osmanlı ve Avrupa’da Şehircilik İsmail Yerguz – Ortaçağda Kervan Yolları Jean Gimpel – The Medieval Machine: The Industrial Revolution of the Middle Ages Jean-Claude Hocquet – Trade and Economy in the Middle Ages Joan M. Ferrante – To the Glory of Her Sex: Women’s Roles in the Composition of Medieval Texts John H. Munro – The Medieval Origins of the Commercial Revolution Mark Blackburn – Medieval European Coinage Mehmet Bayrakdar – Ortaçağda İslam Dünyasında Ticaret Metin Kunt – Osmanlı’da Sosyal ve Ekonomik Tarih Michael McCormick – The Origins of the European Economy Morris Bishop – A History of the Medieval World Mustafa İsen – İslam Dünyasında Ticaret Necdet Sevinç – Türkiye’nin Tarihi Ticaret Yolları Ömer Lütfi Barkan – Osmanlı Ticaret Tarihi Peter Brown – The Rise of Western Christendom Peter Spufford – Power and Profit: The Merchant in Medieval Europe Philip Daileader – Medieval Trade in the Mediterranean World R. I. Moore – The Formation of a Persecuting Society R. I. Moore – The Formation of a Persecuting Society Robert Bartlett – The Making of Europe: Conquest, Colonization and Cultural Change Robert S. Lopez – The Commercial Revolution of the Middle Ages Selçuk Mülayim – Ortaçağ’da Ekonomik Tarih Suat Sezgin – İslam Medeniyetinde Ticaret Susan Reynolds – Kingdoms and Communities in Western Europe Şevket Pamuk – Osmanlı Ekonomisi: Birinci Dünya Savaşı'na Kadar Şükrü Hanioğlu – Osmanlı’da Ekonomi ve Toplum Yavuz Selim Karakışla – Ortaçağ’da Ticaret ve Toplum |
| Açıldığı Öğretim Yılı | 2020 - 2021 2022 - 2023 2023-2024 2024 - 2025 |
| Yarıyıl İçi Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Ara Sınav 1 | 20 |
| Ödev 1 | 20 |
| Toplam | 40 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Final | %60 |
| Toplam | %60 |
| Yarıyıl İçinin Başarıya Oranı | %40 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | %60 |
| Toplam | %100 |
| Kategori | Ders İlişki Yüzdeleri (%) |
|
Aktarılabilir Beceri Dersleri
|
50
|
|
Beşeri, İletişim ve Yönetim Becerileri Dersleri
|
0
|
|
Destek Dersleri
|
0
|
|
Ek Dersler
|
0
|
|
Kategori
|
0
|
|
Mesleki Seçmeli Dersler
|
0
|
|
Temel Meslek Dersleri
|
0
|
|
Uygulama Dersleri
|
0
|
|
Uzmanlık / Alan Dersleri
|
50
|
|
Yetkinlik Tamamlayıcı Ders
|
0
|
| Ders İş Yükü | Öğretim Metotlar / Öğretim Metodu | Süresi (Saat) | Sayısı | Toplam İş Yükü (Saat) |
| Dinleme ve anlamlandırma | Ders | 14 | 7 | 98 |
| Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme | Tartışmalı Ders | 14 | 2 | 28 |
| Önceden planlanmış özel beceriler | Özel Destek / Yapısal Örnekler | 11 | 3 | 33 |
| Önceden planlanmış özel beceriler | Rol Yapma / Drama | 14 | 2 | 28 |
| Ara Sınav 1 | Ara Sınav 1 | 1 | 1 | 1 |
| Kısa Sınav 1 | Kısa Sınav 1 | 1 | 1 | 1 |
| Final | Final | 1 | 1 | 1 |
| Toplam İş Yükü (Saat) | 190 | |||
| AKTS = Toplam İş Yükü (Saat) / 25.5 (s) | 7,45 | |||
| AKTS | 3,0 | |||
| Hafta | Konu | Öğretim Metodu |
|---|---|---|
| 1 | Dersin Tanıtımı ve Ortaçağ İslam Dünyasında Ticaretin Genel Çerçevesi | Ders |
| 2 | İslam’ın İlk Yüzyıllarında Ticaretin Gelişimi: Mekke ve Medine Dönemi | Ders |
| 3 | Emevîler Döneminde Ticaret Ağı ve İdari Yapılar | Ders |
| 4 | Abbâsîler Döneminde Ticaretin Canlanması ve Bağdat’ın Ticari Önemi | Ders |
| 5 | Kervan Yolları: İpek Yolu ve Baharat Yolu’nun İslam Dünyasındaki Rolü | Ders |
| 6 | Deniz Ticareti: Kızıldeniz, Hint Okyanusu ve Akdeniz’de İslam Ticaret Gemileri | Ders |
| 7 | İslam Ticaretinde Para, Piyasa ve Finansal Kurumlar (Dârü’l-Fünûn, Hanlar, Vakıflar) | Ders |
| 8 | Ara Sınav | Ders |
| 9 | Ticaretin Sosyal ve Kültürel Boyutları: Tüccar Sınıfı ve Ticaret Ahlakı | Ders |
| 10 | İslam Devletlerinde Ticaret Hukuku ve Fıkhî Düzenlemeler | Ders |
| 11 | Ticaret Ürünleri: Baharatlar, Tekstil, Kıymetli Madenler ve Lüks Eşyalar | Ders |
| 12 | Ticaretin Yayılmasına Katkı Sağlayan Şehirler: Basra, Kahire, Kordoba, Halife’nin Şehirleri | Ders |
| 13 | İslam Dünyasında Ticaretin Avrupa ve Afrika ile Etkileşimi | Ders |
| 14 | Ticaretin Ortaçağ İslam Toplumuna Ekonomik ve Politik Etkileri | Ders |
| 15 | Dönemin Değerlendirilmesi ve Ortaçağ İslam Ticaret Tarihinin Modern Anlamda Önemi | Ders |
| 16 | Yarıyıl Sonu Sınavı | Ders |
| Ders Öğrenme Çıktısı | Ölçme Değerlendirme | Öğretim Metodu | Öğrenme Faaliyeti |
| Öğrenciler, Ortaçağ İslam devletlerinde ticaretin tarihsel gelişimini ve temel özelliklerini açıklayabilir. | Sunum / Seminer | Ders | Dinleme ve anlamlandırma |
| İslam ticaret yolları, kervanlar ve deniz ticaretinin işleyişini analiz edebilir. | Sunum / Seminer | Ders | Dinleme ve anlamlandırma |
| Ticaretin ekonomik, sosyal ve kültürel etkilerini farklı İslam bölgeleri bağlamında değerlendirebilir. | Sunum / Seminer | Ders | Dinleme ve anlamlandırma |
| Ticari kurumlar, finansal mekanizmalar ve İslam hukukundaki ticaret düzenlemelerini tanıyabilir. | Sunum / Seminer | Ders | Dinleme ve anlamlandırma |
| Ortaçağ İslam dünyasının uluslararası ticaretle ilişkilerini ve bu ilişkilerin bölgesel politikaya etkilerini yorumlayabilir. | Sunum / Seminer | Ders | Dinleme ve anlamlandırma |
DERS ÖĞRENME ÇIKTISI |
PÇ 1 | PÇ 2 | PÇ 3 | PÇ 4 | PÇ 5 | PÇ 6 | PÇ 7 | PÇ 8 | PÇ 9 | PÇ 10 | PÇ 11 | PÇ 12 | PÇ 13 | PÇ 14 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Öğrenciler, Ortaçağ İslam devletlerinde ticaretin tarihsel gelişimini ve temel özelliklerini açıklayabilir. | 3 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 5 | 4 | 3 | 3 | 4 | 3 | ;
| İslam ticaret yolları, kervanlar ve deniz ticaretinin işleyişini analiz edebilir. | 4 | 3 | 3 | 4 | 5 | 3 | 4 | 5 | 4 | 3 | 5 | 4 | 3 | 3 | ;
| Ticaretin ekonomik, sosyal ve kültürel etkilerini farklı İslam bölgeleri bağlamında değerlendirebilir. | 4 | 3 | 4 | 3 | 3 | 4 | 3 | 3 | 4 | 5 | 4 | 3 | 5 | 3 | ;
| Ticari kurumlar, finansal mekanizmalar ve İslam hukukundaki ticaret düzenlemelerini tanıyabilir. | 4 | 3 | 3 | 4 | 3 | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | 3 | 4 | 3 | 3 | ;
| Ortaçağ İslam dünyasının uluslararası ticaretle ilişkilerini ve bu ilişkilerin bölgesel politikaya etkilerini yorumlayabilir. | 4 | 5 | 4 | 3 | 3 | 4 | 3 | 3 | 4 | 3 | 4 | 4 | 5 | 4 | ;
| Ortalama Değer | 3,8 | 3,8 | 3,6 | 3,8 | 3,6 | 3,8 | 3,6 | 3,8 | 4,2 | 3,6 | 3,8 | 3,6 | 4 | 3,2 |
