| Ders Adı | Kodu | Yarıyıl | T+U Saat | AKTS | |
| XI-XV. Yüzyıllarda İslam Dünyası | TAR5039 | 3 + 0 | 7,5 |
| Birim Bölüm | TARİH - YL |
| Derece Seviye | Lisansüstü - Seçmeli - Türkçe |
| Dersin Verilişi | örgün |
| EBS Koordinatörü | Dr. Öğr. Üyesi Mehmet KAVAK (Yıl: 2024 - 2025) |
| Ders Veren | Dr. Öğr. Üyesi Mehmet KAVAK |
| Amaç |
XI-XV. Yüzyıllarda İslam Dünyası dersi, öğrencilere İslam medeniyetinin Orta Çağ boyunca geçirdiği dönüşüm, bilimsel, kültürel ve toplumsal gelişimlerin yanı sıra, siyasi yapıların evrimi ve dinler arası etkileşimleri derinlemesine anlamalarını sağlamayı amaçlamaktadır. Bu ders, özellikle Abbâsîler'in çöküşü, Selçuklu ve Memlükler gibi farklı İslam devletlerinin yükselişi ve bu dönemdeki bilimsel ve felsefi düşüncenin zirveye ulaşması gibi önemli dönüm noktalarını inceleyerek, öğrencilere bu dönemlerin İslam dünyası üzerindeki kalıcı etkilerini ve çağdaş dünya ile olan bağlantılarını tartışma fırsatı sunar. |
| Ders İçeriği |
TAR5039: XI-XV. Yüzyıllarda İslam Dünyası dersi, Ortaçağ İslam medeniyetinin bilim, felsefe, tıp, kimya, eczacılık, zooloji gibi alanlardaki gelişmelerini kapsamlı bir şekilde ele almayı amaçlamaktadır. Dersin içeriği, İslam dünyasında bilimin altın çağının yaşandığı bu dönemde, İbn Sina, er-Razi, Farabi, İbn Rüşd gibi büyük düşünürlerin katkılarına odaklanarak, Ortaçağ İslam düşüncesinin Batı ve Doğu kültürleriyle nasıl etkileşimde bulunduğunu ortaya koyar. Tıbbın, eczacılığın ve kimyanın gelişimindeki önemli figürlerin çalışmalarını inceleyerek, İbn Sina’nın el-Kanun fi’t-Tıb eseri ve er-Razi'nin farmasötik bilimlere olan katkılarını irdeler. Ayrıca, zooloji ve doğa bilimlerindeki önemli çalışmalar, Cahiz’in hayvanat bilimi üzerine yazdığı eserler ve biyolojik sınıflandırma üzerine yapılan keşiflerle ele alınır. İslam dünyasında eğitim ve bilimsel düşüncenin temelleri, medrese sisteminin rolü ve Beytü'l-Hikme gibi bilimsel kurumların etkisiyle şekillenirken, tabakat kitapları aracılığıyla bilim insanlarının yaşamları ve düşünsel katkıları hakkında derinlemesine bir anlayış geliştirilir. Seyyah ve coğrafyacıların özellikle İbn Havkal, İdrisi, Makdisi, İbn Batuta ve Marco Polo gibi önemli figürlerin gözlemleriyle Ortaçağ İslam dünyasının kültürel ve coğrafi çeşitliliği de tartışılır. Bu dönemdeki bilimsel mirasın Batı dünyasında nasıl yeniden keşfedildiği, İbn Sina ve er-Razi gibi isimlerin Batı felsefesi ve tıbbına etkisi üzerinde durularak, İslam medeniyetinin Batı Rönesansı üzerindeki izleri incelenir. Son olarak, ders, Ortaçağ İslam dünyasının günümüz bilimsel düşüncesine yaptığı katkıları ve modern bilim ile olan süreklilik ve değişim ilişkisini tartışarak tamamlanır. Bu kapsamlı yaklaşım, öğrencilere dönemin kültürel, bilimsel ve felsefi bağlamını daha derinlemesine kavrayabilme fırsatı sunar. |
| Ders Kaynakları |
Ahmed Djebbar -İslâm Bilim Tarihi
Seyyid Hüseyin Nasr- İslam ve Bilim İhsan Fazlıoğlu – Bilim Tarihi Sohbetleri Aydın Sayılı – İslam Dünyasında Bilim ve Eğitim Tarihi Fuat Sezgin – İslam’da Bilim ve Teknik John Henry – The Scientific Revolution and the Origins of Modern Science Herbert Butterfield – The Origins of Modern Science, 1300–1800 Thomas S. Kuhn – The Structure of Scientific Revolutions David C. Lindberg – The Beginnings of Western Science İhsanoğlu, Ekmeleddin (ed.). Science, Technology and Learning in the Ottoman Empire: Western Influence, Local Institutions, and the Transfer of Knowledge. Hampshire: Ashgate Variorum, 2004. İhsanoğlu, Ekmeleddin. The House of Sciences: The First Modern University in the Muslim World. Oxford: Oxford University Press, 2019. Yüksel, Ahmet Turan. İslam’da Bilim Tarihi. Konya: Kitap Dünyası Yayınları, 2012. Ronan, Colin A. Bilim Tarihi: Dünya Kültürlerinde Bilimin Tarihi ve Gelişmesi. Çev. Münir Ülgür. Ankara: TÜBİTAK Yayınları, 2003. Yıldırım, Cemal. Bilim Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2001. George Sarton, Introduction to the History of Science Kıfti, İhbarü'l-Ulema İbn Cülcül, Tabakatü'l-Etıbbâ' ve'l-Hükemâ Usabia, Uyunuü'l-Enba İbnü'n-Nedim, Fihrist Demiri, Hayatü'l-Hayevan Cahiz, Kitabü'l-Hayevan Er-Razi (Rhazes), Kitab al-Hâvî İbn Sina (Avicenna), El-Kanun fi’t-Tıb (Tıbbın Kanunu) Ali b. Abbas el-Mecusi (Haly Abbas), Kitab al-Maliki Ali b. Rabben et-Taberi, Firdevsü'l-Hikme İbn Heysem, K. Menazir: Optik İdrisi, Nüzhetü'l-Müştâk fi İhtirâkı'l-Âfâk İbn Cübeyr, Seyahatname Marco Polo, Marco Polo Seyahatnamesi İbn Battuta, Seyahatname İbn Havkal, Suretü'l-Arz İslam Ansiklopedisi, MEB Yayınları İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ https://dergipark.org.tr/tr/ Şehsuvaroğlu, B. N. (1983); “Tıbbi Deontoloji”, Geliştirilmiş 2. Basımı Hazırlayan Arslan Terzioğlu, İstanbul Tıp Fakültesi Vakfı – BAYDA yayını, İstanbul. Atabek, E. (1983); “Tıbbi Deontoloji Konuları”, İstanbul. (Emine Atabek ve Mebrure Değer, Tıbbi Deontoloji Konuları, İstanbul 2000) Çobanoğlu, N. (2007); “Tıp Etiği”, İlke Yayınevi, Ankara. |
| Açıldığı Öğretim Yılı | 2023-2024 2024 - 2025 2025 - 2026 |
| Yarıyıl İçi Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Ara Sınav 1 | 30 |
| Ödev (Sunum) | 20 |
| Toplam | 50 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Final | %50 |
| Toplam | %50 |
| Yarıyıl İçinin Başarıya Oranı | %50 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | %50 |
| Toplam | %100 |
| Kategori | Ders İlişki Yüzdeleri (%) |
|
Aktarılabilir Beceri Dersleri
|
50
|
|
Beşeri, İletişim ve Yönetim Becerileri Dersleri
|
0
|
|
Destek Dersleri
|
0
|
|
Ek Dersler
|
0
|
|
Kategori
|
0
|
|
Mesleki Seçmeli Dersler
|
0
|
|
Temel Meslek Dersleri
|
0
|
|
Uygulama Dersleri
|
0
|
|
Uzmanlık / Alan Dersleri
|
50
|
|
Yetkinlik Tamamlayıcı Ders
|
0
|
| Ders İş Yükü | Öğretim Metotlar / Öğretim Metodu | Süresi (Saat) | Sayısı | Toplam İş Yükü (Saat) |
| Dinleme ve anlamlandırma | Ders | 3 | 14 | 42 |
| Araştırma – yaşam boyu öğrenme, yazma, okuma, Bilişim | Sınıf Dışı Çalışma | 4 | 14 | 56 |
| Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme | Tartışmalı Ders | 3 | 1 | 3 |
| Araştırma – yaşam boyu öğrenme, yazma, okuma, Bilişim, Dinleme ve anlamlandırma, yönetsel beceriler | Seminer | 3 | 2 | 6 |
| Araştırma – yaşam boyu öğrenme, yazma, okuma, Bilişim, eleştirel düşünme, soru geliştirme, yönetsel beceriler, takım çalışması | Grup Çalışması | 5 | 2 | 10 |
| Ödev 1 | Ödev 1 | 40 | 1 | 40 |
| Final | Final | 4 | 1 | 4 |
| Ödev (Sunum) | Ödev (Sunum) | 30 | 1 | 30 |
| Toplam İş Yükü (Saat) | 191 | |||
| AKTS = Toplam İş Yükü (Saat) / 25.5 (s) | 7,49 | |||
| AKTS | 3,0 | |||
| Hafta | Konu | Öğretim Metodu |
|---|---|---|
| 1 | İslam Medeniyetinde İlk Bilimsel ve Felsefi Dönem | Ders |
| 2 | İslam ve Yunan Felsefesi: Etkileşim ve Yorumlar | |
| 3 | Beytü'l-Hikme | |
| 4 | İslam Dünyasında Tıp: Ali b. Rabben et-Taberi, Ali b. Abbas el-Mecusi Razi, İbn Sina, Zehravi vd. | |
| 5 | İslam Dünyasında Felsefe ve Mantık | Ders |
| 6 | Astronomi ve Matematikte İslam Dünyasının Katkıları | Ders |
| 6 | Kimya ve Cebir: Er-Razi ve İbn Heysem | Ders |
| 7 | Zooloji ve Doğa Bilimleri: Cahiz ve ed-Demiri | Ders |
| 8 | İslam Dünyasında Seyahat: Rihle | Ders |
| 9 | Tabakat Kitapları | Ders |
| 10 | İslam Medeniyetinde Sanat ve Mimari | Ders |
| 8 | İslam Dünyasında Seyahat: Rihle | Ders |
| 12 | İslam Dünyasında Coğrafya: İbn Havkal, Makdisi, Battuta, İbn Cübeyr, İdrisi vd. | Ders |
| 13 | Endülüs'te İlim ve Kültür I | |
| 14 | Endülüs'te İlim ve Kültür II | Ders |
| 15 | Ortaçağ İslam Dünyasının Batı'ya Etkisi ve Rönesans | Ders |
| 16 | Final | Ders |
| Ders Öğrenme Çıktısı | Ölçme Değerlendirme | Öğretim Metodu | Öğrenme Faaliyeti |
| İslam medeniyetinin ilk bilimsel ve felsefi dönemlerini kavrayarak, Yunan felsefesi ile etkileşim sürecini analiz eder. | Sunum / Seminer | Ders | Dinleme ve anlamlandırma |
| Beytü’l-Hikme ve tercüme faaliyetlerini değerlendirerek, İslam dünyasında bilginin kurumsallaşma sürecini açıklar. | Sunum / Seminer | Ders | Dinleme ve anlamlandırma |
| İslam dünyasında tıp, astronomi, matematik, kimya, zooloji ve doğa bilimlerindeki temel katkıları tanır ve bu katkıların sonraki dönemlere etkisini yorumlar. | Sunum / Seminer | Ders | Dinleme ve anlamlandırma |
| İslam düşüncesinde felsefe ve mantık çalışmalarını açıklayarak, bu alanların bilimsel gelişmelerle ilişkisini tartışır. | Sunum / Seminer | Ders | Dinleme ve anlamlandırma |
| Ortaçağ İslam dünyasının Batı’ya etkilerini ve Rönesans’a katkılarını örneklerle değerlendirir. | Sunum / Seminer | Ders | Dinleme ve anlamlandırma |
DERS ÖĞRENME ÇIKTISI |
PÇ 1 | PÇ 2 | PÇ 3 | PÇ 4 | PÇ 5 | PÇ 6 | PÇ 7 | PÇ 8 | PÇ 9 | PÇ 10 | PÇ 11 | PÇ 12 | PÇ 13 | PÇ 14 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| İslam medeniyetinin ilk bilimsel ve felsefi dönemlerini kavrayarak, Yunan felsefesi ile etkileşim sürecini analiz eder. | 5 | 4 | 5 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 4 | 5 | 4 | 4 | 4 | ;
| Beytü’l-Hikme ve tercüme faaliyetlerini değerlendirerek, İslam dünyasında bilginin kurumsallaşma sürecini açıklar. | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 3 | 3 | 4 | 4 | 5 | 4 | 4 | 3 | 5 | ;
| İslam dünyasında tıp, astronomi, matematik, kimya, zooloji ve doğa bilimlerindeki temel katkıları tanır ve bu katkıların sonraki dönemlere etkisini yorumlar. | 4 | 4 | 5 | 5 | 4 | 4 | 4 | 5 | 4 | 3 | 5 | 4 | 3 | 4 | ;
| İslam düşüncesinde felsefe ve mantık çalışmalarını açıklayarak, bu alanların bilimsel gelişmelerle ilişkisini tartışır. | 5 | 4 | 4 | 5 | 5 | 4 | 4 | 3 | 5 | 4 | 4 | 5 | 3 | 5 | ;
| Ortaçağ İslam dünyasının Batı’ya etkilerini ve Rönesans’a katkılarını örneklerle değerlendirir. | 5 | 4 | 5 | 5 | 4 | 3 | 4 | 3 | 5 | 4 | 3 | 4 | 3 | 5 | ;
| Ortalama Değer | 4,6 | 4,2 | 4,6 | 5 | 4,2 | 3,8 | 3,8 | 4 | 4,4 | 4 | 4,2 | 4,2 | 3,2 | 4,6 |