EN
  • Anasayfa
  • TAR5039 XI-XV. Yüzyıllarda İslam Dünyası (2025 - 2026 / . Yarıyıl)
  • EN
TAR5039 - XI-XV. Yüzyıllarda İslam Dünyası
Ders Adı Kodu Yarıyıl T+U Saat AKTS Pdf
XI-XV. Yüzyıllarda İslam Dünyası TAR5039 3 + 0 7,5 Pdf
Birim Bölüm
TARİH - YL
Derece Seviye Lisansüstü - Seçmeli - Türkçe
Dersin Verilişi örgün
EBS Koordinatörü Dr. Öğr. Üyesi Mehmet KAVAK (Yıl: 2024 - 2025)
Ders Veren Dr. Öğr. Üyesi Mehmet KAVAK
Amaç

XI-XV. Yüzyıllarda İslam Dünyası dersi, öğrencilere İslam medeniyetinin Orta Çağ boyunca geçirdiği dönüşüm, bilimsel, kültürel ve toplumsal gelişimlerin yanı sıra, siyasi yapıların evrimi ve dinler arası etkileşimleri derinlemesine anlamalarını sağlamayı amaçlamaktadır. Bu ders, özellikle Abbâsîler'in çöküşü, Selçuklu ve Memlükler gibi farklı İslam devletlerinin yükselişi ve bu dönemdeki bilimsel ve felsefi düşüncenin zirveye ulaşması gibi önemli dönüm noktalarını inceleyerek, öğrencilere bu dönemlerin İslam dünyası üzerindeki kalıcı etkilerini ve çağdaş dünya ile olan bağlantılarını tartışma fırsatı sunar.

Ders İçeriği

TAR5039: XI-XV. Yüzyıllarda İslam Dünyası dersi, Ortaçağ İslam medeniyetinin bilim, felsefe, tıp, kimya, eczacılık, zooloji gibi alanlardaki gelişmelerini kapsamlı bir şekilde ele almayı amaçlamaktadır. Dersin içeriği, İslam dünyasında bilimin altın çağının yaşandığı bu dönemde, İbn Sina, er-Razi, Farabi, İbn Rüşd gibi büyük düşünürlerin katkılarına odaklanarak, Ortaçağ İslam düşüncesinin Batı ve Doğu kültürleriyle nasıl etkileşimde bulunduğunu ortaya koyar. Tıbbın, eczacılığın ve kimyanın gelişimindeki önemli figürlerin çalışmalarını inceleyerek, İbn Sina’nın el-Kanun fi’t-Tıb eseri ve er-Razi'nin farmasötik bilimlere olan katkılarını irdeler. Ayrıca, zooloji ve doğa bilimlerindeki önemli çalışmalar, Cahiz’in hayvanat bilimi üzerine yazdığı eserler ve biyolojik sınıflandırma üzerine yapılan keşiflerle ele alınır. İslam dünyasında eğitim ve bilimsel düşüncenin temelleri, medrese sisteminin rolü ve Beytü'l-Hikme gibi bilimsel kurumların etkisiyle şekillenirken, tabakat kitapları aracılığıyla bilim insanlarının yaşamları ve düşünsel katkıları hakkında derinlemesine bir anlayış geliştirilir. Seyyah ve coğrafyacıların özellikle İbn Havkal, İdrisi, Makdisi, İbn Batuta ve Marco Polo gibi önemli figürlerin gözlemleriyle Ortaçağ İslam dünyasının kültürel ve coğrafi çeşitliliği de tartışılır. Bu dönemdeki bilimsel mirasın Batı dünyasında nasıl yeniden keşfedildiği, İbn Sina ve er-Razi gibi isimlerin Batı felsefesi ve tıbbına etkisi üzerinde durularak, İslam medeniyetinin Batı Rönesansı üzerindeki izleri incelenir. Son olarak, ders, Ortaçağ İslam dünyasının günümüz bilimsel düşüncesine yaptığı katkıları ve modern bilim ile olan süreklilik ve değişim ilişkisini tartışarak tamamlanır. Bu kapsamlı yaklaşım, öğrencilere dönemin kültürel, bilimsel ve felsefi bağlamını daha derinlemesine kavrayabilme fırsatı sunar.

Ders Kaynakları Ahmed Djebbar -İslâm Bilim Tarihi
Seyyid Hüseyin Nasr- İslam ve Bilim
İhsan Fazlıoğlu – Bilim Tarihi Sohbetleri
Aydın Sayılı – İslam Dünyasında Bilim ve Eğitim Tarihi
Fuat Sezgin – İslam’da Bilim ve Teknik
John Henry – The Scientific Revolution and the Origins of Modern Science
Herbert Butterfield – The Origins of Modern Science, 1300–1800
Thomas S. Kuhn – The Structure of Scientific Revolutions
David C. Lindberg – The Beginnings of Western Science
İhsanoğlu, Ekmeleddin (ed.). Science, Technology and Learning in the Ottoman Empire: Western Influence, Local Institutions, and the Transfer of Knowledge. Hampshire: Ashgate Variorum, 2004.
İhsanoğlu, Ekmeleddin. The House of Sciences: The First Modern University in the Muslim World. Oxford: Oxford University Press, 2019.
Yüksel, Ahmet Turan. İslam’da Bilim Tarihi. Konya: Kitap Dünyası Yayınları, 2012.
Ronan, Colin A. Bilim Tarihi: Dünya Kültürlerinde Bilimin Tarihi ve Gelişmesi. Çev. Münir Ülgür. Ankara: TÜBİTAK Yayınları, 2003.
Yıldırım, Cemal. Bilim Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2001.
George Sarton, Introduction to the History of Science
Kıfti, İhbarü'l-Ulema
İbn Cülcül, Tabakatü'l-Etıbbâ' ve'l-Hükemâ
Usabia, Uyunuü'l-Enba
İbnü'n-Nedim, Fihrist
Demiri, Hayatü'l-Hayevan
Cahiz, Kitabü'l-Hayevan
Er-Razi (Rhazes), Kitab al-Hâvî
İbn Sina (Avicenna), El-Kanun fi’t-Tıb (Tıbbın Kanunu)
Ali b. Abbas el-Mecusi (Haly Abbas), Kitab al-Maliki
Ali b. Rabben et-Taberi, Firdevsü'l-Hikme
İbn Heysem, K. Menazir: Optik
İdrisi, Nüzhetü'l-Müştâk fi İhtirâkı'l-Âfâk
İbn Cübeyr, Seyahatname
Marco Polo, Marco Polo Seyahatnamesi
İbn Battuta, Seyahatname
İbn Havkal, Suretü'l-Arz
İslam Ansiklopedisi, MEB Yayınları
İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları
https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
https://dergipark.org.tr/tr/
Şehsuvaroğlu, B. N. (1983); “Tıbbi Deontoloji”, Geliştirilmiş 2. Basımı Hazırlayan Arslan Terzioğlu, İstanbul Tıp Fakültesi Vakfı – BAYDA yayını, İstanbul.
Atabek, E. (1983); “Tıbbi Deontoloji Konuları”, İstanbul. (Emine Atabek ve Mebrure Değer, Tıbbi Deontoloji Konuları, İstanbul 2000)
Çobanoğlu, N. (2007); “Tıp Etiği”, İlke Yayınevi, Ankara.
Açıldığı Öğretim Yılı 2023-2024 2024 - 2025 2025 - 2026
Yarıyıl İçi Çalışmalar Katkı Yüzdesi (%)
Ara Sınav 1 30
Ödev (Sunum) 20
Toplam 50
Yarıyıl Sonu Çalışmalar Katkı Yüzdesi (%)
Final %50
Toplam %50
Yarıyıl İçinin Başarıya Oranı %50
Yarıyıl Sonu Çalışmalar %50
Toplam %100
Kategori Ders İlişki Yüzdeleri (%)
Aktarılabilir Beceri Dersleri
50
Beşeri, İletişim ve Yönetim Becerileri Dersleri
0
Destek Dersleri
0
Ek Dersler
0
Kategori
0
Mesleki Seçmeli Dersler
0
Temel Meslek Dersleri
0
Uygulama Dersleri
0
Uzmanlık / Alan Dersleri
50
Yetkinlik Tamamlayıcı Ders
0
Ders İş Yükü Öğretim Metotlar / Öğretim Metodu Süresi (Saat) Sayısı Toplam İş Yükü (Saat)
Dinleme ve anlamlandırma Ders 3 14 42
Araştırma – yaşam boyu öğrenme, yazma, okuma, Bilişim Sınıf Dışı Çalışma 4 14 56
Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme Tartışmalı Ders 3 1 3
Araştırma – yaşam boyu öğrenme, yazma, okuma, Bilişim, Dinleme ve anlamlandırma, yönetsel beceriler Seminer 3 2 6
Araştırma – yaşam boyu öğrenme, yazma, okuma, Bilişim, eleştirel düşünme, soru geliştirme, yönetsel beceriler, takım çalışması Grup Çalışması 5 2 10
Ödev 1 Ödev 1 40 1 40
Final Final 4 1 4
Ödev (Sunum) Ödev (Sunum) 30 1 30
Toplam İş Yükü (Saat) 191
AKTS = Toplam İş Yükü (Saat) / 25.5 (s) 7,49
AKTS 3,0
Hafta Konu Öğretim Metodu
1 İslam Medeniyetinde İlk Bilimsel ve Felsefi Dönem Ders
2 İslam ve Yunan Felsefesi: Etkileşim ve Yorumlar
3 Beytü'l-Hikme
4 İslam Dünyasında Tıp: Ali b. Rabben et-Taberi, Ali b. Abbas el-Mecusi Razi, İbn Sina, Zehravi vd.
5 İslam Dünyasında Felsefe ve Mantık Ders
6 Astronomi ve Matematikte İslam Dünyasının Katkıları Ders
6 Kimya ve Cebir: Er-Razi ve İbn Heysem Ders
7 Zooloji ve Doğa Bilimleri: Cahiz ve ed-Demiri Ders
8 İslam Dünyasında Seyahat: Rihle Ders
9 Tabakat Kitapları Ders
10 İslam Medeniyetinde Sanat ve Mimari Ders
8 İslam Dünyasında Seyahat: Rihle Ders
12 İslam Dünyasında Coğrafya: İbn Havkal, Makdisi, Battuta, İbn Cübeyr, İdrisi vd. Ders
13 Endülüs'te İlim ve Kültür I
14 Endülüs'te İlim ve Kültür II Ders
15 Ortaçağ İslam Dünyasının Batı'ya Etkisi ve Rönesans Ders
16 Final Ders
Ders Öğrenme Çıktısı Ölçme Değerlendirme Öğretim Metodu Öğrenme Faaliyeti
İslam medeniyetinin ilk bilimsel ve felsefi dönemlerini kavrayarak, Yunan felsefesi ile etkileşim sürecini analiz eder. Sunum / Seminer Ders Dinleme ve anlamlandırma
Beytü’l-Hikme ve tercüme faaliyetlerini değerlendirerek, İslam dünyasında bilginin kurumsallaşma sürecini açıklar. Sunum / Seminer Ders Dinleme ve anlamlandırma
İslam dünyasında tıp, astronomi, matematik, kimya, zooloji ve doğa bilimlerindeki temel katkıları tanır ve bu katkıların sonraki dönemlere etkisini yorumlar. Sunum / Seminer Ders Dinleme ve anlamlandırma
İslam düşüncesinde felsefe ve mantık çalışmalarını açıklayarak, bu alanların bilimsel gelişmelerle ilişkisini tartışır. Sunum / Seminer Ders Dinleme ve anlamlandırma
Ortaçağ İslam dünyasının Batı’ya etkilerini ve Rönesans’a katkılarını örneklerle değerlendirir. Sunum / Seminer Ders Dinleme ve anlamlandırma
; ; ; ; ;
DERS ÖĞRENME ÇIKTISI
PÇ 1 PÇ 2 PÇ 3 PÇ 4 PÇ 5 PÇ 6 PÇ 7 PÇ 8 PÇ 9 PÇ 10 PÇ 11 PÇ 12 PÇ 13 PÇ 14
İslam medeniyetinin ilk bilimsel ve felsefi dönemlerini kavrayarak, Yunan felsefesi ile etkileşim sürecini analiz eder. 5 4 5 5 4 5 4 5 4 4 5 4 4 4
Beytü’l-Hikme ve tercüme faaliyetlerini değerlendirerek, İslam dünyasında bilginin kurumsallaşma sürecini açıklar. 4 5 4 5 4 3 3 4 4 5 4 4 3 5
İslam dünyasında tıp, astronomi, matematik, kimya, zooloji ve doğa bilimlerindeki temel katkıları tanır ve bu katkıların sonraki dönemlere etkisini yorumlar. 4 4 5 5 4 4 4 5 4 3 5 4 3 4
İslam düşüncesinde felsefe ve mantık çalışmalarını açıklayarak, bu alanların bilimsel gelişmelerle ilişkisini tartışır. 5 4 4 5 5 4 4 3 5 4 4 5 3 5
Ortaçağ İslam dünyasının Batı’ya etkilerini ve Rönesans’a katkılarını örneklerle değerlendirir. 5 4 5 5 4 3 4 3 5 4 3 4 3 5
Ortalama Değer 4,6 4,2 4,6 5 4,2 3,8 3,8 4 4,4 4 4,2 4,2 3,2 4,6