| Ders Adı | Kodu | Yarıyıl | T+U Saat | AKTS | |
| Osmanlı Denizcilik Tarihi | TAR262 | 4 | 3 + 0 | 5,0 |
| Birim Bölüm | TARİH |
| Derece Seviye | Lisans - Seçmeli - Türkçe |
| Dersin Verilişi | Yüz yüze |
| EBS Koordinatörü | Dr. Öğr. Üyesi Ali KARAHAN |
| Ders Veren | |
| Amaç |
Bu ders, Osmanlı Devleti'nin denizcilik faaliyetlerini siyasi, askeri ve ekonomik yönleriyle incelemeyi amaçlar. Erken dönemden itibaren donanmanın kuruluşu, tersaneler, kaptan-ı deryalık kurumu ve deniz seferleri ayrıntılı şekilde ele alınır. Barbaros Hayreddin Paşa, Turgut Reis gibi ünlü denizciler ve Akdeniz'deki Osmanlı hâkimiyeti değerlendirilir. Ayrıca Osmanlı donanmasının modernleşme çabaları, teknolojik dönüşümleri ve 19. yüzyıldaki reform girişimleri incelenir. Ders süresince denizcilik tarihine dair kronikler, seyahatnameler ve arşiv belgeleri üzerinden uygulamalı okuma çalışmaları yapılır. |
| Ders İçeriği |
Bu ders, Osmanlı Devleti'nin denizcilik faaliyetlerini siyasi, askeri, ekonomik ve kültürel boyutlarıyla ele alır. Osmanlılar denizcilikle ilk olarak Marmara ve Ege kıyılarında, küçük filolar kurarak ilgilenmişlerdir. Gelibolu’nun fethedilmesiyle birlikte Osmanlıların ilk tersanelerinden biri burada kurulmuştur. Erken dönem Osmanlı donanması, Bizans ve Venedik gibi denizci devletlerle mücadeleye girişmiştir. I. Bayezid döneminde Osmanlı donanması ilk kez Karadeniz ve Ege'de düzenli seferler yapmıştır. Ankara Savaşı sonrası donanma büyük zarar görmüş ve fetret döneminde zayıflamıştır. II. Mehmed, İstanbul’un fethinde donanmayı etkin şekilde kullanarak Haliç’e gemi indirmiştir. Bu başarı, deniz gücünün kara fetihlerini desteklemede nasıl stratejik kullanılabileceğini göstermiştir. Fethin ardından İstanbul ve Gelibolu tersaneleri büyütülmüş, donanma yeniden yapılandırılmıştır. 15. yüzyılın sonlarında Osmanlı donanması Ege Adaları’na ve Akdeniz’e yönelmeye başlamıştır. Cem Sultan olayı, Osmanlıların denizcilikteki diplomatik ilişkilerini de etkileyen bir kriz olmuştur. II. Bayezid döneminde donanma güçlenmiş, korsanlar denetim altına alınmaya çalışılmıştır. Yavuz Sultan Selim’in Mısır Seferi, Osmanlıların Kızıldeniz ve Hint Okyanusu’na açılmasına zemin hazırlamıştır. 16. yüzyıl, Osmanlı denizcilik tarihinin altın çağıdır. Barbaros Hayreddin Paşa, Osmanlı denizciliğinin en önemli isimlerinden biri olmuştur. 1533’te kaptan-ı derya olarak atanmış ve Osmanlı donanmasını Akdeniz’de üstün kılmıştır. 1538 Preveze Deniz Savaşı, Osmanlı donanmasının Venedik ve Haçlı donanmalarına karşı büyük zaferidir. Preveze, Osmanlıların Akdeniz’de uzun süre deniz üstünlüğünü elinde tutmasını sağlamıştır. Tersane-i Amire, İstanbul’da kurularak donanmanın üretim ve bakım merkezi olmuştur. Tersane bürokrasisi ve gemi inşa teknolojisi bu dönemde gelişmiştir. Kaptanpaşa Eyaleti, donanmanın lojistik ve yönetimsel ihtiyaçlarını karşılamak için kurulmuştur. Osmanlı donanması sadece savaş gemilerinden değil, kadırga, kalyon ve ticaret gemilerinden de oluşmaktaydı. Osmanlılar, Kuzey Afrika’daki egemenliklerini de donanma gücüyle sağlamışlardır. Cerbe, Trablusgarp ve Tunus gibi merkezler Osmanlı deniz gücünün uzantılarıydı. Hint Okyanusu seferleri, Osmanlıların Portekiz ile rekabet ettiği denizaşırı faaliyetlerdir. Seydi Ali Reis’in seferi ve eseri "Miratü’l-Memalik" bu dönemi yansıtan önemli bir denizci anlatısıdır. yüzyılda Osmanlı donanması yeni teknolojilere adapte olmakta zorlanmıştır. Gelişen Avrupa donanmaları karşısında Osmanlı donanması zaman zaman geride kalmıştır. Venedik ile yapılan Girit Seferi, donanmanın lojistik gücünü ve sınırlarını göstermiştir. Bu savaş 24 yıl sürmüş ve Osmanlı tarihinde deniz seferlerinin zorluğunu ortaya koymuştur. 18. yüzyılda Osmanlı donanması modernleşme ihtiyacıyla karşı karşıya kalmıştır. Kalyon tipi gemilerin inşası başlamış, yeni denizcilik teknikleri uygulanmaya çalışılmıştır. Cezayirli Gazi Hasan Paşa bu yüzyılda öne çıkan kaptan-ı deryalardandır. 1770 Çeşme Baskını, Osmanlı donanması için ağır bir yenilgi olmuştur. Bu olay sonrası deniz reformları hız kazanmış, yabancı uzmanlardan yardım alınmıştır. III. Selim dönemi, Nizam-ı Cedid politikalarıyla denizciliğin yeniden düzenlenmesini hedeflemiştir. II. Mahmud döneminde kurumsal reformlarla Tersane-i Amire yeniden yapılandırılmıştır. Deniz Harp Okulu (Mühendishâne-i Bahrî-i Hümâyûn) bu süreçte kurulmuştur. 19. yüzyılda buharlı gemilerin kullanımı Osmanlı donanmasını dönüştürmüştür. Tanzimat ve Islahat dönemleri, denizcilikte modernleşmenin ivme kazandığı dönemlerdir. Donanma Cemiyeti, halkın da desteğiyle Osmanlı donanmasının güçlendirilmesine katkı sağlamıştır. Abdülhamid döneminde donanma Haliç’e çekilmiş, uzun süre etkin kullanılmamıştır. II. Meşrutiyet’le birlikte donanma tekrar canlandırılmaya çalışılmıştır. Osmanlı donanması, I. Dünya Savaşı'na Alman iş birliğiyle hazırlanmıştır. Savaş sırasında Osmanlı donanması Karadeniz ve Çanakkale’de aktif rol oynamıştır. Nusret Mayın Gemisi, Çanakkale Savaşı’nda stratejik başarıya imza atmıştır. Ders kapsamında Osmanlı deniz savaşları, stratejileri ve önemli kaptanların biyografileri işlenecektir. Ayrıca donanmanın örgütlenmesi, tersaneler, gemi tipleri ve eğitim kurumları ele alınacaktır. Osmanlı denizciliği sadece askeri değil, ticari ve diplomatik bir araç olarak da değerlendirilecektir. Bu dersle öğrenciler, Osmanlı denizcilik tarihini çok yönlü bir perspektifle analiz etme becerisi kazanacaktır. |
| Ders Kaynakları |
KAYNAKLAR
. Âlî Mustafa Efendi – Künhü’l-Ahbâr Anonim – Bahriye Defteri (Tersane-i Amire kayıtlarından) Anonim – Gemi İnşa Nizâmnâmeleri (16–18. yy arası) Anonim – Girit Seferi Kroniği Anonim – Kaptanpaşa Sefer Risaleleri (çeşitli anonim yazarlar) Anonim – Reisî Tezkireleri (denizci biyografileri) Anonim – Rodos’un Fethi Kroniği Anonim – Sefer-i Hümayun Risaleleri (deniz seferlerini içeren) Anonim – Trablusgarp Seferi Risalesi Anonim – Tunus Seferi Kroniği Anonim – Vekayi‘nâme-i Çeşme (1770 baskını kroniği) Aşıkpaşazâde – Tevârîh-i Âl-i Osman Atâ Bey – Atâ Tarihi Barbaros Hayreddin Paşa – Gazavât-ı Hayreddin Paşa Celâlzâde Mustafa – Tabakâtü’l-Memâlik Çelebizâde Âsım Efendi – Târîh-i Âsım Defterdar Sarı Mehmed Paşa – Zübde-i Vekayiât Ebubekir Râtib Efendi – Sefâretnâme-i Viyana Esad Efendi – Üss-i Zafer Hafız Mehmed Efendi – Vekâyi‘nâme-i Hafız Mehmed Halil Nûri Bey – Netâyicü’l-Vukûât Hasan Beyzâde – Hasan Beyzâde Tarihi Hezarfen Hüseyin Efendi – Telhîsü’l-Beyân fî Kavânîn-i Âl-i Osman Hoca Sadeddin – Tâcü’t-Tevârîh Hüseyin Ayvansarayi – Hadîkatü’l-Cevâmi Kâtib Çelebi – Fezleke Kâtib Çelebi – Tuhfetü’l-Kibâr fî Esfâri’l-Bihâr Kemalpaşazâde – Tevârîh-i Âl-i Osman Lütfi Paşa – Tevârîh-i Âl-i Osman Mehmed Halife – Gülşen-i Vekayi Mehmed Şevket – Târîh-i Şevket Mustafa Kâtib – Tersane Risalesi Müneccimbaşı Ahmed Dede – Câmiü’d-Düvel Naîmâ Mustafa Efendi – Tarih-i Naîmâ Neşrî – Cihannümâ Nişancı Mehmed Paşa – Tarih-i Nişancı Nuhzâde Ali – Donanma Masrafları Üzerine Rapor Peçevi İbrahim Efendi – Peçevi Tarihi Râşid Mehmed Efendi – Tarih-i Râşid Rûhî Çelebi – Târîh-i Rûhî Saçaklızâde Mehmed – Târîh-i Saçaklızâde Seydi Ali Reis – Mir’âtü’l-Memâlik Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa – Nusretnâme Solakzâde Mehmed Hemdemî – Tarih-i Solakzâde Subhî Mehmed Efendi – Tarih-i Subhî Şerif Efendi – Akdeniz Seferleri Hakkında Raporu Tursun Bey – Târîh-i Ebü’l-Feth Vecihî Hasan Efendi – Târîh-i Vecihî Yirmisekiz Mehmed Çelebi – Sefâretnâme-i Paris Zâkirzâde Ahmed Efendi – Zâkirzâde Tarihi . ÇALIŞMA ESERLER . Abdülkadir Özcan – Osmanlı Deniz Seferleri ve Kaptanpaşalar Ahmet Arı – Osmanlı'da Gemi İnşası ve Bahriye Politikaları Ahmet Önal – Osmanlı Denizcilik Tarihi Üzerine Makaleler Ali Ahmetbeyoğlu – Osmanlı'da Kaptanpaşalık Müessesesi Ali Satan – Donanma Cemiyeti ve Osmanlı Deniz Gücü Ayhan Demir – Osmanlı Akdeniz Politikası ve Denizcilik Stratejileri Bekir Türetken – Osmanlı-Venedik Deniz Savaşları ve Diplomasi Beyhan Karakuş – Osmanlı Deniz Savaşları Tarihi (XV.–XVII. Yüzyıl) Cengiz Orhonlu – Osmanlılar ve Korsanlık Cihan Yemişçi – Doğu ile Batı’nın Sınırında Osmanlı-Dubrovnik İlişkileri (1592-1714) Cihan Yemişçi – Dubrovnik’te Osmanlılar Osmanlı Dubrovnik İlişkilerinin Sosyal ve Hukuki Yönü Cihan Yemişçi – Hilal ile Haç’ın Arasında Osmanlı-Dubrovnik İlişkileri (1326-1592) Colin Imber – The Ottoman Empire, 1300–1650: The Structure of Power Daniel Goffman – The Ottoman Empire and Early Modern Europe E. Natalie Rothman – Brokering Empire: Trans-Imperial Subjects between Venice and Istanbul Emrah Safa Gürkan – Sultanın Korsanları Feridun M. Emecen – Osmanlı’da Deniz Gücü ve Strateji Frederic C. Lane – Venetian Ships and Shipbuilders of the Renaissance Giancarlo Casale – The Ottoman Age of Exploration Hakan Yılmaz – Osmanlı’da Deniz Gücünün Sınırları: Hint Okyanusu Seferleri Halil Inalcik (ed.) – An Economic and Social History of the Ottoman Empire, 1300–1914 Heather Sharkey (ed.) – The Ottoman Empire: A Historical Encyclopedia İdris Bostan – Kadırgadan Kalyona: Osmanlı Donanması ve Tersaneleri İdris Bostan – Osmanlı Bahriyesi İdris Bostan – Osmanlı Denizciliği ve Bahriye Teşkilatı İdris Bostan – Osmanlıların Karadeniz Hâkimiyeti İdris Bostan – XVIII. Yüzyılda Osmanlı Denizciliği: Tersâne-i Âmire ve Kalyonlar İsmail Hakkı Göksoy – Osmanlı Deniz Gücünün Afrika Kıyılarındaki Faaliyetleri İsmail Hakkı Uzunçarşılı – Osmanlı Tersaneleri ve Bahriye Teşkilatı (21. yüzyıl baskısıyla) John Francis Guilmartin Jr. – Gunpowder and Galleys: Changing Technology and Mediterranean Warfare at Sea in the Sixteenth Century Kate Fleet – European and Islamic Trade in the Early Ottoman State: The Merchants of Genoa and Turkey Kris Lane – Pillaging the Empire: Global Piracy on the High Seas, 1500–1750 Linda T. Darling – Revenue-Raising and Legitimacy: Tax Collection and Finance Administration in the Ottoman Empire, 1560–1660 Maria Fusaro – Political Economies of Empire in the Early Modern Mediterranean: The Decline of Venice and the Rise of England, 1450–1700 Mehmet Ali Beyhan – Osmanlı Donanmasında Eğitim ve Mühendishâne Michael P. Malcom – The Crescent and the Cross: Naval Conflict Between the Ottomans and the Portuguese in the Indian Ocean Michel Balard (ed.) – La Méditerranée: Espaces, itinéraires, sociétés (XVe–XVIIIe siècle) Molly Greene – A Shared World: Christians and Muslims in the Early Modern Mediterranean Murat Yıldız – Osmanlı Donanmasında Yenileşme Hareketleri (1770–1839) Pál Fodor (ed.) – Ottomans, Hungarians, and Habsburgs in Central Europe: The Military Confines in the Era of Ottoman Conquest Palmira Brummett – Ottoman Seapower and Levantine Diplomacy in the Age of Discovery Peter Malcolm Holt – Egypt and the Fertile Crescent, 1516–1922: A Political History Recep Ahıskalı – Osmanlı Tersaneleri ve Bahriye Organizasyonu Robert C. Davis – Christian Slaves, Muslim Masters: White Slavery in the Mediterranean, the Barbary Coast, and Italy, 1500–1800 Suraiya Faroqhi – The Ottoman Empire and the World Around It Süleyman Kocabaş – Osmanlı Denizcilik Tarihi Üzerine Belgeler ve Yorumlar Tuncay Zorlu – Innovation and Empire in Turkey: Sultan Selim III and Modernisation of the Ottoman Navy Virginia H. Aksan – Ottoman Wars 1700–1870: An Empire Besieged Yavuz Ercan – Osmanlıların Ege Adaları’ndaki Deniz Hâkimiyeti |
| Açıldığı Öğretim Yılı | 2018 - 2019 2019 - 2020 2020 - 2021 2021 - 2022 2024 - 2025 |
| Yarıyıl İçi Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Bu bilgi girilmemiştir. | |
| Toplam | 0 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | Katkı Yüzdesi (%) |
| Bu bilgi girilmemiştir. | |
| Toplam | %0 |
| Yarıyıl İçinin Başarıya Oranı | %0 |
| Yarıyıl Sonu Çalışmalar | %0 |
| Toplam | %0 |
| Kategori | Ders İlişki Yüzdeleri (%) |
|
Aktarılabilir Beceri Dersleri
|
0
|
|
Beşeri, İletişim ve Yönetim Becerileri Dersleri
|
0
|
|
Destek Dersleri
|
0
|
|
Ek Dersler
|
0
|
|
Kategori
|
0
|
|
Mesleki Seçmeli Dersler
|
0
|
|
Temel Meslek Dersleri
|
0
|
|
Uygulama Dersleri
|
0
|
|
Uzmanlık / Alan Dersleri
|
0
|
|
Yetkinlik Tamamlayıcı Ders
|
0
|
| Ders İş Yükü | Öğretim Metotlar / Öğretim Metodu | Süresi (Saat) | Sayısı | Toplam İş Yükü (Saat) |
| Dinleme ve anlamlandırma | Ders | 14 | 3 | 42 |
| Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme | Tartışmalı Ders | 14 | 3 | 42 |
| Önceden planlanmış özel beceriler | Rol Yapma / Drama | 12 | 1 | 12 |
| Önceden planlanmış özel beceriler | Özel Destek / Yapısal Örnekler | 14 | 2 | 28 |
| Ara Sınav 1 | Ara Sınav 1 | 1 | 1 | 1 |
| Kısa Sınav 1 | Kısa Sınav 1 | 1 | 1 | 1 |
| Final | Final | 1 | 1 | 1 |
| Toplam İş Yükü (Saat) | 127 | |||
| AKTS = Toplam İş Yükü (Saat) / 25.5 (s) | 4,98 | |||
| AKTS | 5,0 | |||
| Hafta | Konu | Öğretim Metodu |
|---|---|---|
| 1 | Denizlere Açılma Süreci: İlk Deniz Üssü Gelibolu | Ders |
| 2 | İstanbul'un Fethi Sonrasında Osmanlıların Ege'de Faaliyetleri | Ders |
| 3 | Ege Denizi'nde Osmanlı-Venedik, Osmanlı-Ceneviz İlişkileri | Ders |
| 4 | Doğu Akdeniz'de Osmanlılar: Rodos ve İtalya Seferleri | Ders |
| 5 | II. Mehmed Döneminde Osmanlı Donanması: Osmanlıların Bir Akdeniz Gücü Haline Gelmeleri | Ders |
| 6 | II. Bayezıd Döneminde Osmanlı Deniz Gücü | Ders |
| 7 | Yavuz Selim Dönemimde Osmanlı Deniz Gücü ve Tersane | Ders |
| 8 | Ara Sınav | Ders |
| 9 | İmparatorluk Donanmasının Ortaya Çıkışı: Barbaros Hayreddin Paşa | Ders |
| 10 | Kanuni ve Akdeniz Dünyası: Osmanlı-Venedik. Osmanlı-Fransa Dostluk İlişkileri | Ders |
| 11 | Akdeniz'de Osmanlı Yayılması: Preveze'den İnebahtı'ya | Ders |
| 12 | Sessizlik Dönemi: İmparatorluk Donanmalarının Üslerine Çekilmesi | Ders |
| 13 | Tersane-i Amire ve Osmanlı Denizciliğinin Yönetimi | Ders |
| 14 | Osmanlı Gemi Teknolojisinde Değişim Süreci, Osmanlı Donanmasında Kadırgadan Kalyona Geçiş | Ders |
| 15 | 18. yüzyılda Çeşme Baskını sonrası Osmanlı donanmasının durumu ve reform girişimleri incelenir | Ders |
| 16 | Yarıyıl Sonu Sınavı | Ders |
| Ders Öğrenme Çıktısı | Ölçme Değerlendirme | Öğretim Metodu | Öğrenme Faaliyeti |
| Öğrenci, Osmanlı donanmasının tarihsel gelişimini, kurumsal yapısını ve teknolojik dönüşümünü dönemsel olarak açıklayabilir. | Sunum / Seminer | Beyin Fırtınası | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme, takım çalışması |
| Osmanlı deniz seferlerini, Akdeniz ve Hint Okyanusu’ndaki stratejik faaliyetlerini analiz ederek küresel bağlamda değerlendirebilir. | Sunum / Seminer | Beyin Fırtınası | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme, takım çalışması |
| Osmanlı denizcilik tarihine dair birincil kaynakları (kronikler, seyahatnameler, sefernâmeler) yorumlayarak tarihî bilgi üretme becerisi kazanır. | Sunum / Seminer | Beyin Fırtınası | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme, takım çalışması |
| Tersaneler, kaptanpaşalık kurumu ve Bahriye teşkilatına ilişkin yapıları karşılaştırmalı olarak inceleyebilir. | Sunum / Seminer | Beyin Fırtınası | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme, takım çalışması |
| Osmanlı denizciliğinin, imparatorluğun siyasi, askeri ve ekonomik gücüne katkılarını sorgulayıcı ve eleştirel bir bakış açısıyla tartışabilir. | Sunum / Seminer | Beyin Fırtınası | Dinleme ve anlamlandırma, gözlem/durumları işleme, eleştirel düşünme, soru geliştirme, takım çalışması |
DERS ÖĞRENME ÇIKTISI |
PÇ 1 | PÇ 2 | PÇ 3 | PÇ 4 | PÇ 5 | PÇ 6 | PÇ 7 | PÇ 8 | PÇ 9 | PÇ 10 | PÇ 11 | PÇ 12 | PÇ 13 | PÇ 14 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Öğrenci, Osmanlı donanmasının tarihsel gelişimini, kurumsal yapısını ve teknolojik dönüşümünü dönemsel olarak açıklayabilir. | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | ;
| Osmanlı deniz seferlerini, Akdeniz ve Hint Okyanusu’ndaki stratejik faaliyetlerini analiz ederek küresel bağlamda değerlendirebilir. | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | ;
| Osmanlı denizcilik tarihine dair birincil kaynakları (kronikler, seyahatnameler, sefernâmeler) yorumlayarak tarihî bilgi üretme becerisi kazanır. | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | ;
| Tersaneler, kaptanpaşalık kurumu ve Bahriye teşkilatına ilişkin yapıları karşılaştırmalı olarak inceleyebilir. | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | ;
| Osmanlı denizciliğinin, imparatorluğun siyasi, askeri ve ekonomik gücüne katkılarını sorgulayıcı ve eleştirel bir bakış açısıyla tartışabilir. | 3 | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | 4 | 3 | ;
| Ortalama Değer | 3,8 | 4,6 | 4 | 4,6 | 4 | 4,6 | 4 | 4,6 | 4 | 4,6 | 4 | 4,6 | 4 | 4,6 |
