TARİH

Bu dersin temel amacı, 19. yüzyılın sonlarından günümüze kadar Türk halklarının yaşadığı coğrafyalardaki siyasi, sosyal ve kültürel dönüşümleri karşılaştırmalı bir şekilde analiz etmektir. Öğrencilerin, Çarlık Rusyası ve Sovyetler Birliği dönemlerindeki Türk topluluklarının modernleşme çabalarını, milli kimlik inşa süreçlerini ve bağımsızlık mücadelelerini kavraması hedeflenir. Ayrıca, Sovyetler Birliği'nin dağılması sonrasında bağımsızlıklarını kazanan Türk cumhuriyetlerinin iç ve dış politikadaki gelişimleri ile karşılaştıkları ortak sorunlar ele alınır. Disiplinler arası bir yaklaşımla, tarihsel arka planın günümüz Türk dünyasındaki ekonomik entegrasyon, dil politikaları ve uluslararası ilişkiler üzerindeki etkisi değerlendirilir. Nihai olarak, öğrencilerin Türk dünyasının tarihsel bütünlüğünü ve çeşitliliğini anlayarak, bölgeye dair eleştirel ve bütüncül bir tarih perspektifi kazanmaları amaçlanmaktadır.

Bu ders, 19. yüzyılın sonlarından itibaren Türk dünyasının geçirdiği büyük tarihsel dönüşümleri ele alarak başlar ve öncelikle Çarlık Rusyası'nın Türk hanlıklarını ilhak sürecini detaylandırır. İdil-Ural bölgesindeki Cedidcilik hareketinin doğuşu, amaçları ve önemli figürleri incelenirken, aynı zamanda İsmail Gaspıralı'nın "Dilde, Fikirde, İşte Birlik" fikrinin etkisi tüm Türk dünyası bağlamında değerlendirilir. 1905 Devrimi'nin Rusya Müslümanları üzerindeki etkileri ve I. Rusya Müslümanları Kongresi analiz edilir; 1917 Ekim Devrimi'nin ardından yaşanan siyasi kaos içinde bağımsızlığını ilan eden Türk cumhuriyetlerinin (örneğin Azerbaycan Halk Cumhuriyeti, Buhara Cumhuriyeti) kısa ömürlü deneyimleri ve bu devletlerin kurumsal yapılanmaları mercek altına alınır. Sovyetler Birliği'nin kuruluş sürecinde uygulanan Milliyetler Politikası (korenizatsiia) ve bu politikanın başlangıçta yerel kültürleri teşvik ederken sonrasında nasıl merkezi kontrol aracına dönüştüğü irdelenir; 1920'ler ve 1930'larda gerçekleştirilen Latin alfabesinden Kiril alfabesine geçişin kültürel ve entelektüel kopuş üzerindeki derin etkileri tartışmaya açılır. Stalin Büyük Temizlik döneminde Türk aydınlarının ve siyasi liderlerinin maruz kaldığı sistematik baskı ve sürgünlerin toplum üzerindeki yıkıcı sonuçları vurgulanır; II. Dünya Savaşı sırasında Sovyet hükümeti tarafından "güvenilmez" addedilen Ahıska Türkleri, Kırım Tatarları gibi toplulukların topyekün sürgün edilmesi ve bu trajedinin demografik ve kültürel mirası irdelenir. Savaş sonrası dönemde Soğuk Savaş dinamiklerinin Türk dünyasını nasıl etkilediği ve Sovyetler içindeki Türk toplulukları arasında yaşanan entegrasyon ve asimilasyon süreçlerinin karşılaştırmalı bir analizi yapılır; 1970'lerde ve 1980'lerde ortaya çıkan dissident (muhalif) hareketler ve bunların bağımsızlık taleplerinin oluşumundaki rolleri değerlendirilir. Mihail Gorbaçov'un Perestroyka ve Glasnost politikalarının Türk cumhuriyetlerinde yarattığı siyasi liberalleşme ortamı ve bu ortamın milliyetçi hareketleri nasıl güçlendirdiği analiz edilir; 1990'lara gelindiğinde, Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla birlikte Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Azerbaycan'ın bağımsızlıklarını kazanma süreçleri ve bu süreçteki ortaklıklar ile farklılıklar karşılaştırmalı olarak incelenir. Bağımsızlık sonrası dönemde her bir cumhuriyetin benimsediği farklı yönetim modelleri (örneğin, Türkmenistan'da kişi kültüne dayalı otoriter yapı, Kırgızistan'daki nispi çoğulculuk denemeleri) ve pazar ekonomisine geçişte yaşanan zorluklar ve fırsatlar ele alınır; ayrıca, dil politikaları çerçevesinde Kiril alfabesinden tekrar Latin alfabesine geçiş tartışmalarının simgesel ve pratik boyutları derinlemesine irdelenir. 21. yüzyılda Türk dünyasını şekillendiren yeni aktörler ve dinamikler, özellikle Rusya ve Çin'in bölgedeki artan etkisi ve Türkiye'nin soft power (yumuşak güç) politikalarının etkinliği bağlamında değerlendirilir; bölgesel işbirliği örgütleri olan Türk Keneşi (Türk Devletleri Teşkilatı) ve TÜRKPA'nın kuruluş amaçları, faaliyetleri ve karşılaştıkları zorluklar detaylandırılır. Güncel meseleler bağlamında, Dağlık Karabağ çatışmasının tarihsel arka planı ve 2020'deki İkinci Karabağ Savaşı'nın bölgesel denge üzerindeki etkileri analiz edilir; Orta Asya'da su kaynakları yönetiminden kaynaklanan gerilimler ve enerji nakil hatları diplomasisinin bölge ülkeleri arasındaki ilişkileri nasıl şekillendirdiği tartışılır. Ders, Türk dünyasının geleceğine ilişkin projeksiyonlar ile öğrencilerin tarihsel bir perspektiften hareketle güncel olayları yorumlama becerisi kazanmasını sağlayarak son bulur; nihai hedef, öğrencilerin Çağdaş Türk Dünyası'nı oluşturan karmaşık tarihsel süreçler, iç içe geçmiş kimlikler ve geleceğe dönük stratejik tercihler hakkında eleştirel ve bütünleştirici bir kavrayış geliştirmeleridir.