TARİH

Bu ders, 18. yüzyıldan 20. yüzyıl başlarına kadar Türkistan coğrafyasındaki siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel gelişmeleri incelemeyi amaçlamaktadır. Öğrencilerin Rus ve Çin yayılmacılığının Türkistan üzerindeki etkilerini, bölgedeki hanlıkların dönüşümünü ve toplumsal yapıyı analiz etmeleri hedeflenmektedir. Ders kapsamında ayrıca Türkistan aydınlarının modernleşme girişimleri ve millî kimlik arayışları değerlendirilecektir. Öğrencilerin farklı tarihî kaynak ve yaklaşımları eleştirel bir bakışla yorumlamaları teşvik edilmektedir. Genel olarak ders, Türkistan’ın Yakınçağ tarihini küresel ve bölgesel bağlamda kavrayabilme becerisi kazandırmayı amaçlamaktadır.

Ders, Yakınçağ kavramının tanımı ve Türkistan tarihi açısından kapsamı ile başlar. 18. yüzyılda Türkistan coğrafyasının siyasi, sosyal ve ekonomik durumu ele alınır. Buhara, Hive ve Hokand hanlıklarının siyasal yapıları incelenir. Hanlıkların iç dinamikleri ve birbirleriyle olan rekabetleri tartışılır. Hanlıkların komşu devletlerle ilişkileri değerlendirilir. Türkistan’da tarım, hayvancılık ve ticaretin toplumsal yaşama etkileri üzerinde durulur. İpek Yolu’nun Yakınçağ’daki işlevi ve öneminin azalması analiz edilir. Rus Çarlığı’nın Orta Asya’ya yönelik ilk ilgileri ve seferleri ele alınır. Rusya’nın Kazak bozkırları üzerinden Türkistan’a nüfuz etme süreci işlenir. Çin’in özellikle Doğu Türkistan üzerindeki hakimiyet politikaları incelenir. Qing Hanedanı’nın Türkistan’daki askeri ve idari uygulamaları tartışılır. Türkistan’daki hanlıkların dış baskılara karşı verdiği tepkiler üzerinde durulur. 19. yüzyılda Buhara Emirliği’nin Rusya ile ilişkileri ele alınır. Hive Hanlığı’nın Ruslarla olan mücadeleleri ve sonuçları incelenir. Hokand Hanlığı’nın iç karışıklıkları ve Rus yayılmacılığına direnme çabaları işlenir. Hanlıklar arasındaki iç mücadelelerin bölgeyi zayıflatıcı etkileri tartışılır. Rusya’nın Türkistan’a yönelik askeri seferleri kronolojik olarak ele alınır. Türkistan’ın Rus İmparatorluğu’na dahil edilme süreci incelenir. Türkistan Genel Valiliği’nin kuruluşu ve idari yapısı açıklanır. Rus idaresi altında bölgenin ekonomik dönüşümleri tartışılır. Tarımsal üretimin Rus pazarına entegrasyonu incelenir. Pamuk tarımının artışı ve bunun toplumsal sonuçları üzerinde durulur. Rusya’nın Türkistan’daki askeri üsleri ve stratejik şehirleşme politikaları tartışılır. Demiryolu projelerinin Türkistan’ı Rusya’ya bağlamadaki rolü açıklanır. Doğu Türkistan’da Çin egemenliğinin bölgesel toplumsal yapıya etkileri değerlendirilir. Kaşgar ve çevresinde ortaya çıkan isyan hareketleri işlenir. Yakup Beg yönetimi ve Doğu Türkistan’daki bağımsızlık girişimleri incelenir. 19. yüzyılda Türkistan’da dini hayatın ve ulemanın rolü tartışılır. Medreselerin eğitim faaliyetleri ve modernleşme karşısındaki konumları ele alınır. Nakşibendî tarikatının toplumsal etkileri üzerinde durulur. Ceditçilik hareketinin doğuşu ve amaçları işlenir. Ceditçi aydınların eğitim ve basın yoluyla modernleşme çabaları tartışılır. Türkistan’da matbaanın gelişimi ve gazetelerin yaygınlaşması ele alınır. Abdürreşid İbrahim, İsmail Gaspıralı gibi aydınların bölgedeki etkileri açıklanır. Türkistanlı öğrencilerin Osmanlı ve Avrupa ile bağlantıları işlenir. Türkistan toplumunda modernleşme ile geleneksel yapılar arasındaki gerilim tartışılır. Rus idaresinde Müslümanların hukuki ve dini durumları değerlendirilir. Vakıf kurumlarının zayıflaması ve toplumsal sonuçları ele alınır. Türkistan’da milliyetçilik fikrinin doğuşu ve yayılışı işlenir. Rusya’daki 1905 Devrimi’nin Türkistan üzerindeki etkileri incelenir. Bölgedeki aydınların siyasi örgütlenme girişimleri tartışılır. 1916 Türkistan Ayaklanması’nın nedenleri ve sonuçları ele alınır. Çarlık ordusunun isyanı bastırma yöntemleri değerlendirilir. İsyanın bölge halkı üzerindeki demografik ve sosyal etkileri işlenir. Birinci Dünya Savaşı sürecinde Türkistan’ın stratejik önemi tartışılır. Şubat ve Ekim Devrimleri sonrası Türkistan’da ortaya çıkan otorite boşluğu işlenir. Hokand Muhtar Hükümeti ve bağımsızlık girişimleri incelenir. Bolşeviklerin Türkistan’a yönelik politikaları tartışılır. Ders, Yakınçağ sonlarında Türkistan’ın Rus ve Çin hakimiyeti altındaki durumu ile tamamlanır. Genel değerlendirmede Türkistan’ın Yakınçağ’daki siyasi, sosyal ve kültürel dönüşüm süreci öğrencilerin eleştirel bakışıyla analiz edilir.