TARİH

İlhanlı Devleti'nin siyasi, askeri, sosyal ve ekonomik tarihini ana hatlarıyla kavratmak; Moğol göçer geleneği ile İran, Mezopotamya ve Anadolu'nun yerleşik kültürleri arasındaki etkileşimi ve bunun sonucunda ortaya çıkan idari, bilimsel ve kültürel sentezi analiz etmek bu dersin temel amaçlarındandır. Ayrıca, İlhanlıların İpek Yolu ticareti üzerindeki kontrolünün bölgesel ekonomiye etkileri ile Gazan Han döneminde yaşanan reform süreçleri ele alınacaktır. Nihai olarak, 13. ve 14. yüzyıllarda Orta Doğu'nun şekillenmesinde kritik bir rol oynamış bu devletin, hem Moğol İmparatorluğu hem de sonrasında kurulan devletler üzerindeki tarihsel mirasının değerlendirilmesi hedeflenmektedir.

Bu ders, İlhanlı Devleti'nin (1256-1335) siyasi, iktisadi, sosyal ve kültürel tarihini multidisipliner bir yaklaşımla incelemeyi hedefler. Ders, İlhanlıların kökenlerini anlamak için Cengiz Han'ın mirası ve Moğol İmparatorluğu'nun kuruluş sürecini ele alarak başlayacaktır. Hülagü Han'ın Büyük Horasan'dan yola çıkışı, Abbasî Halifeliği'nin yıkılışı ve Bağdat'ın 1258'deki fethi, bölgedeki dengeleri nasıl değiştirdiği üzerinde durularak detaylandırılacaktır. İlhanlı-Memlük mücadelesi, Ayn Calut Savaşı'nın sonuçları ve Elbistan Muharebesi gibi askeri çatışmalar, jeopolitik dinamikler bağlamında derinlemesine analiz edilecektir. Ahmed Teküdar'ın İslamiyet'i kabulü ve Argun Han dönemindeki iç çekişmeler, devletin kimlik arayışındaki kritik dönüm noktaları olarak işlenecektir. Gazan Han'ın iktidara gelişi ve onunla başlayan köklü reformlar (ıslahat) hareketi, tarım, vergi sistemi (örneğin, divani topraklar), para ve hukuk alanlarındaki düzenlemeler özelinde incelenecektir. İlhanlı idari yapılanması, merkezi otorite ile yerel yönetimler (atabeylikler) arasındaki ilişkiler ve "soyurgal" gibi uygulamalar üzerinden tartışılacaktır. İlhanlılar döneminde İpek Yolu ticaretinin canlanması, uluslararası ticaret ağları, Tebriz gibi şehirlerin birer ticari merkez haline gelişi ve Venedik-Ceneviz tüccarlarıyla ilişkiler ekonomi-politik açıdan değerlendirilecektir. İlhanlı sarayında Budizm, Şamanizm, Hıristiyanlık ve İslamiyet'in bir arada var olma durumu, dini hoşgörü ve çatışma halleri, Reşidüddin Hamedani ve onun "Cami'üt-Tevarih" eseri gibi kaynaklar ışığında irdelenecektir. Bilim, sanat ve mimarideki gelişmeler, Meraga Rasathanesi, Sultaniye'deki Olcaytu Türbesi, minyatür sanatındaki Çin etkileri ve celali yazı stili gibi somut örnekler üzerinden takip edilecektir. Moğol göçer gelenekleri ile İran, Mezopotamya ve Anadolu'nun yerleşik Fars-İslam kültürünün kaynaşma süreci, "İlhanlı sentezi" kavramı çerçevesinde yorumlanacaktır. Anadolu'nun İlhanlı idaresi altındaki durumu, Moğol valileri, Anadolu Selçuklu Devleti ile ilişkiler ve beyliklerin yükselişi üzerindeki etkileri başlı başına bir inceleme konusu yapılacaktır. Ebu Said Bahadır Han'ın ardından yaşanan veraset krizleri, taht kavgaları ve merkezi otoritenin zayıflaması süreci, devletin çözülüşünü hazırlayan faktörler olarak mercek altına alınacaktır. İlhanlı sonrası dönemde ortaya çıkan Celayirîler, Çobanoğulları gibi devletler üzerindeki İlhanlı mirası, idari kurumların ve kültürel kodların sürekliliği açısından değerlendirilecektir. Dönemin birincil kaynakları (Aksarayî, Vassaf, Reşidüddin) ve modern tarihyazımındaki farklı ekoller (Gelenekselci, Revizyonist) eleştirel bir bakışla karşılaştırmalı olarak okunacaktır. Sonuç olarak bu ders, öğrencilerin, 13. ve 14. yüzyıl Orta Doğu ve Asya tarihinin şekillenmesinde kilit rol oynamış, Doğu ile Batı arasında benzersiz bir köprü kurmuş olan İlhanlı Devleti'ni tüm yönleriyle ve tarihsel bağlamı içinde kavramasını nihai hedef olarak belirlemektedir.